Gemeente Harlingen
blikken dominee'
Lezing Simon Vuyk over 'De Blikken Dominee'
Op woensdag 22 juni geeft misdaadjournalist Simon Vuyk, auteur van De
blikken dominee, om 20.00 uur een lezing in het Hannemahuis te
Harlingen (ingang Sint Christoffelsteeg). De entree is EUR 5,-
inclusief koffie of thee.
Vuyks net verschenen historische true-crime De blikken dominee speelt
in de tweede helft van de 19e eeuw in Harlingen en vertelt het verhaal
van twee vrouwenmoorden: de eerste gepleegd in 1859 door de geboren
misdadiger Ype de Graaf en de tweede in 1894 door de op het oog keurige
dominee Johan Barger alias de Blikken Dominee.
Ype de Graaf was het prototype van een slecht mens en daardoor kon zijn
gruweldaad in de 19e eeuw worden verklaard. Maar dat een dominee - een
dienaar Gods, een man van zeer hoog aanzien - een medemens om het leven
kon brengen, werd indertijd door niemand begrepen. Ook niet door
justitie en de rechters die hem veroordeelden.Ruim een eeuw later is de
moord - met de kennis van nu - alsnog verklaarbaar en blijken de
onderliggende problemen (doofpot, psychopathie) actueler dan ooit.
Rond 1860 is de Nederlandse samenleving nog eenvoudig en
overzichtelijk. De bovenklasse (hervormden en liberalen) heerst. De
onderklasse (ongeschoolde, straatarme, vaak criminele mensen) leeft
verbannen in de achterbuurten. De Harlinger Ype de Graaf (1812-1860) is
het schoolvoorbeeld van zo'n geboren misdadiger uit de onderklasse. Als
hij in 1859 zijn ex-vriendin op de hoek Spekmarkt-Schritsen vermoordt,
wordt hij ter dood veroordeeld en een jaar later als laatste Fries in
Leeuwarden opgehangen.
Na deze executie verandert de maatschappij tussen 1860 en 1890 in rap
tempo. De industriële revolutie dringt door, het socialisme dient zich
aan en de hervormde kerk scheurt.
Tegen deze achtergrond wordt in 1888 de van oorsprong Amsterdamse
predikant Johan Barger in Harlingen bevestigd. Hij betrekt de pastorie
aan de Noorderhaven. Barger is een man die al een spoor van ellende
achter zich heeft gelaten, maar door de doofpotcultuur binnen de kerk
was niemand daarvan op de hoogte. De dominee behoort tot de
bovenklasse.
Zes jaar na zijn bevestiging schiet hij de 23-jarige Cato Mirande,
woonachtig op de Grote Bredeplaats, in zijn studeerkamer dood. Het
blijkt dat ze jarenlang een geheime liefdesrelatie hebben gehad. Johan
Barger, alias de blikken dominee, krijgt in 1894 levenslang: de
maximale straf na de afschaffing van de doodstraf. In 1900 overlijdt
hij in zijn cel.
Mogelijke discussiepunten
* Psychopathie is een van de meest onderschatte fenomenen in onze
samenleving (omvang, gevolgen, schade, etc.)
* Maatschappelijke wantoestanden uit de 19e eeuw, zoals de
doofpotcultuur en alcoholmisbruik, zijn nog altijd aanwezig in onze
maatschappij en dat is onaanvaardbaar.
* De doodstraf is inhumaan, maar de levenslange gevangenisstraf is
mogelijk nóg onmenselijker.
* De stad Harlingen is een historisch openluchtmuseum en daar moet
veel meer aandacht aan worden besteed.