Rijksoverheid
1
I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties
VVD
De minister heeft eerder gemeld in zijn brief van 18 januari 2011 dat uitgeprocedeerde
gezinnen met minderjarige kinderen niet vanuit reguliere opvanglocaties van het COA of
vanuit de VBL in Ter Apel op straat zullen worden gezet. De minister gaf aan dat voor deze
gezinnen onverkort geldt dat zij onder toezicht van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V)
moeten blijven werken aan hun vertrek uit Nederland. Indien vreemdelingenbewaring van
een gezin met minderjarige kinderen wordt opgeheven zonder dat vertrek uit Nederland heeft
plaatsgevonden, zal het gezin (opnieuw) worden geplaatst in hetzij een opvanglocatie van het
COA, hetzij de VBL in Ter Apel.
Daarbij streeft de minister ernaar dat er een aparte, sobere vrijheidsbeperkende locatie van het
COA zal worden opgezet voor deze gezinnen met minderjarige kinderen, waar intensief aan
hun vertrek uit Nederland kan worden gewerkt. Graag verneemt de VVD-fractie hoe de
huidige stand van zaken is ten aanzien van deze locatie. Lijkt dit op de VBL te Ter Apel en
wanneer denkt de minister hierover uitsluitsel te kunnen geven?
De leden van de VVD-fractie zijn van mening dat weliswaar onderdak voor deze gezinnen
beschikbaar moet zijn, maar dat wel alles in het werk moet worden gesteld om ze uit
Nederland te laten vertrekken. Dat is ook voor hun toekomst van belang. Graag ontvangen
deze leden een bevestiging van de minister in dezen en ook een antwoord op de vraag hoe de
intensieve begeleiding van DT&V precies wordt vormgegeven
De leden van de VVD-fractie verzoeken de minister om toe te lichten hoe ervoor wordt
gezorgd asielzoekers, in het bijzonder met kinderen, zo min mogelijk te laten verhuizen.
PvdA
Volgens de leden van de PvdA-fractie gaat dit VSO vooral over kinderen van asielzoekers in
de opvang. Soms denken mensen dat alles in Nederland al fantastisch is geregeld, en dat er
niets meer te verbeteren is. Wie het rapport van Unicef en het COA leest over de situatie van
kinderen in AZC's weet wel beter. Daaraan valt nog heel veel te verbeteren, en dat moet ook,
volgens de leden van de PvdA-fractie.
Zonder te beweren dat het allemaal kommer en kwel is, willen de leden van de PvdA-fractie
allereerst vermelden dat zij wat teleurgesteld zijn in deze minister als het gaat om de ambitie
voor kinderen in de AZC's. Het gedoogakkoord staat vol met beperkende maatregelen, maar
over kinderen staat niets. Dit terwijl het rapport van Unicef er al twee jaar ligt en
staatssecretaris Albayrak heeft aangegeven het rapport te gebruiken als leidraad en waar
mogelijk het beleid erop zou aanpassen. Hoe verhoudt de toezegging van de voormalige
staatssecretaris zich tot de daden van deze minister, en tot het gegeven dat een groot deel van
de aanbevelingen niet is opgevolgd? Is de minister bereid te erkennen dat een groot deel van
de aanbevelingen niet is opgevolgd, zoals de opstellers van het rapport, zoals Unicef,
overduidelijk aantonen? Is de minister bereid de aanbevelingen serieus te nemen, en
daadwerkelijk te proberen een aantal zaken voor kinderen in de opvang structureel te
verbeteren? Unicef deed in 2009 maar liefst 65 aanbevelingen om de situatie voor kinderen in
asielzoekerscentra te verbeteren. De leden van de PvdA-fractie moeten helaas vaststellen dat
2
van veel van die aanbevelingen tot nu toe vrijwel niets terecht is gekomen. Het gesprek dat de
algemene commissie voor Immigratie en Asiel onlangs had met de directeur van het COA
stelde deze leden wat dat betreft ook niet gerust. Waarom doen zowel de minister als het COA
het voorkomen alsof kinderen overal al de eerste overweging zijn, terwijl volgens deskundige
organisaties daarvan in de praktijk geen sprake is? Zijn het COA en de minister bereid juist te
kijken naar de aspecten van kinderen in de opvang die beter kunnen?
De leden van de PvdA-fractie willen dit VSO nadrukkelijk gebruiken om te zien waar de
minister alsnog gestimuleerd kan worden om een aantal belangrijke aanbevelingen uit het
rapport Kind in het Centrum alsnog uit te voeren. Er zitten jaarlijks 6000 a 8000 duizend
kinderen in de asielopvang, en die wonen gemiddeld 4,7 jaar in Nederland. Alle reden om
zaken die beter kunnen, beter te doen. Het moet beter, en de leden van de PvdA-fractie doen
daarom graag een voorzet voor de voor hen belangrijkste punten:
Huisvesting
Allereerst de huisvesting voor gezinnen met kinderen. Die moet daar veel meer op worden
toegesneden. Met name kinderen hebben ruimte en ook privacy nodig. De PvdA-fractie
vraagt de minister om huisvesting in de AZC's daarop aan te passen en te verbeteren.
Concreet:
+ Voldoende woonruimte en privacy voor gezinnen met kinderen;
+ Speciaal huisvestingsbeleid voor kinderen.
Ziet de minister mogelijkheden om op het terrein van huisvesting deze verbeteringen te
realiseren die het verblijf in een AZC voor kinderen draaglijker maken? Zo nee, waarom niet?
Verhuizingen
Wat volgens de leden van de PvdA-fractie ook één van de belangrijkste aanbevelingen in het
rapport is, en wat zij ook terug horen, is het probleem van de vele verhuizingen van kinderen
naar andere AZC's. Deze leden zijn sterk van mening dat daarmee gestopt moet worden en
vragen de minister of hij dat deelt. Kinderen zijn kwetsbaar, en als zij voortdurend weer hun
sociale omgeving verliezen, zorgt dat voor onzekerheid en psychische problemen. Laat
kinderen nou zoveel mogelijk op één plek blijven tijdens de asielprocedure. De volgende
aanbevelingen zou de minister volgens de leden van de PvdA-fractie dan ook moeten
opvolgen:
+ Beperk verhuizingen van kinderen in de schoolgaande leeftijd tot maximaal 1 keer;
+ Gezinnen alleen plaatsen in locaties waarvan duidelijk is dat ze nog minimaal 2 jaar bestaan
(plaats gezinnen nooit in AZC dat binnenkort gaat sluiten). Het COA moet ketenpartners
tijdig informeren over het openen en sluiten van AZC-locaties;
+ Vang gezinnen met kinderen in het begin van hun asielprocedure op in permanente en
kindvriendelijke AZC's.
Ziet de minister mogelijkheden om op het terrein van verhuizingen deze verbeteringen te
realiseren die ervoor zorgen dat asielkinderen nog slechts bij grote uitzondering moeten
verhuizen? Zo nee, waarom niet?
Verder willen de leden van de PvdA-fractie de minister vragen om de Kamer halfjaarlijks te
informeren over het aantal verhuizingen van AZC naar AZC van gezinnen met kinderen, plus
daarbij de redenen van de verhuizingen.
Duur
Kinderen verblijven vaak langdurig in AZC's, dat is volgens de leden van de PvdA-fractie
bekend. Alle leden willen kortere procedures, maar het is bekend dat dit al heel veel jaren niet
lukt, en het maar de vraag is of dat de komende jaren anders is. Deze leden vinden dat
3
kinderen in de opvang daar niet de dupe van moeten worden. Zij zijn derhalve van mening dat
met de inrichting van de opvang rekening gehouden moet worden de gemiddelde lange duur
van procedures, in elk geval met de huidige lengte van procedures. Tegelijkertijd moet het
maximale gedaan worden om de lange procedures van gezinnen met kinderen zoveel mogelijk
te beperken. Daarom zijn de leden van de PvdA-fractie van mening dat de minister ook deze
twee aanbevelingen uitvoert:
+ Ga bij de inrichting van de opvang uit van langdurig verblijf;
+ Maximum termijn waarbinnen procedures met minderjarige kinderen moeten zijn afgerond.
Is de minister bereid hogere prioriteit te geven aan de procedures van gezinnen met kinderen,
en daar een maximum termijn aan te verbinden?
Voorzieningen onderwijs/hobby/communicatie etc.
Tot slot zijn de leden van de PvdA-fractie van mening dat er nog een wereld te winnen als het
gaat om voorzieningen voor kinderen van asielzoekers. Hoewel zij de kinderen alles gunnen,
begrijpen zij dat er beperkingen zijn in de tijdelijke opvang in een AZC. Maar een aantal
basisvoorzieningen zouden volgens deze leden voor jonge kinderen geregeld moeten worden,
om ervoor te zorgen dat het verblijf voor de jaren in een AZC enigszins plezierig en nuttig
kunnen verlopen. Daarom vragen de leden van de PvdA-fractie aan de minister om de
volgende aanbevelingen uit te voeren:
+ Website Kind in AZC maken;
+ Onbeperkte toegang kinderen vanaf groep 6 tot laptop en internet;
+ Vertrouwenspersoon voor kinderen / mentor voor gezinnen met kinderen in AZC's;
+ Organiseer meer contacten tussen AZC en wijkcentra, scholen, sport- en andere
organisaties.
De leden van de PvdA-fractie vernemen graag van de minister of hij bereid is om deze
aanbevelingen te realiseren? Zo nee, waarom niet?
Het is volgens de leden van de PvdA-fractie belangrijk om nu echt een slag maken. Kan de
minister becijferen waar er extra geld vrijgemaakt kan worden binnen het budget van het
COA? Het COA bespaart al 5 miljoen omdat uitgenodigde vluchtelingen direct in gemeenten
worden geplaatst. Zou een deel daarvan voor kinderen in de opvang kunnen worden ingezet?
Wat betreft het direct plaatsen van uitgenodigde vluchtelingen in gemeenten, sluiten de leden
van de PvdA-fractie zich aan bij de opmerkingen en vragen van Vluchtelingenwerk
Nederland. Zij vinden het in principe een goed idee om uitgenodigde vluchtelingen direct in
gemeenten te plaatsen, maar zij willen wel van de minister weten waar de 5 miljoen per jaar
die bespaard wordt door het COA nu voor wordt gebruikt. De leden van de PvdA-fractie zijn
van mening dat het ongehoord is dat voor elke uitgenodigde vluchteling (het zijn er 500 per
jaar) een medewerker van het COA vier keer heen en weer moet reizen naar het land van
herkomst voor wat culturele oriëntatie. Dat kost disproportioneel veel geld. Is er de
mogelijkheid om dit geld anders te gebruiken en bijvoorbeeld de gemeente meer
mogelijkheden te geven om voor culturele oriëntatie, persoonlijke begeleiding en organisatie
van medische zorg te zorgen? Als hier geld bespaard kan worden, zijn de leden van de PvdA-
fractie er ook voorstander van dit te gebruiken om de voorzieningen voor kinderen op AZC's
te verbeteren.
De leden van de PvdA-fractie willen nogmaals benadrukken dat zij het belangrijk vinden om
jaarlijks het quotum voor uitgenodigde vluchtelingen te blijven halen. Wat hen betreft zou
Nederland zelfs nog een extra steentje kunnen bijdragen, onder meer vanwege de huidige
onveilige situatie in Libië en Ivoorkust. Van uitgenodigde vluchtelingen is één ding zeker: dat
4
zijn daadwerkelijk de meest kwetsbare mensen die snakken naar bescherming en een dak
boven hun hoofd. Het moet gemeenten volgens de leden van de PvdA-fractie dan ook niet
onmogelijk worden gemaakt om het opnemen van uitgenodigde vluchtelingen te kunnen
betalen. Deze leden willen de minister in dit verband ook wijzen op het standpunt van de
VNG. Deze organisatie is snoeihard over het oordeel van het plan van de minister en zegt
niet bereid te zijn dit voorstel zonder meer uit te voeren. De randvoorwaarden voor de opvang
zijn volgens de VNG onvoldoende ingevuld, waardoor het draagvlak om nog uitgenodigde
vluchtelingen op te nemen, ernstig wordt aangepast. De leden van de PvdA-fractie zouden dat
een rampscenario vinden, en roepen de minister dan ook dringend op het plan aan te passen.
Is de minister bereid te garanderen dat Nederland kan blijven voldoen aan het quotum van 500
uitgenodigde vluchtelingen per jaar? Is hij bereid nader met gemeenten in overleg te treden
over de opvang van de uitgenodigde vluchtelingen, en hen daarin financieel ruimer bij te
staan? Is de minister zich bewust dat, als hij dat niet doet, het draagvlak voor uitgenodigde
vluchtelingen in gemeenten, en de integratie van deze mensen in Nederland, ernstig aangetast
kan raken?
De leden van de PvdA-fractie stellen nog de volgende vragen:
Waarom komt niet een groter deel van de jaarlijkse besparing van 5 miljoen op de
opvangkosten ten goede aan de gemeenten die voor de opvang en begeleiding van
uitgenodigde vluchtelingen extra kosten moeten maken?
Wat is de hoogte van het bedrag dat het COA krijgt voor de organisatie van de drie aparte
culturele oriëntatietrainingen?
Welke gemeenten hebben inmiddels toegezegd dat zij uitgenodigde vluchtelingen op
voorgestelde wijze rechtstreeks willen opvangen?
Komt er in verband met de rechtszekerheid een wettelijke grondslag voor de uitkering aan de
gemeenten? Zo ja, in welke regeling wordt deze opgenomen?
Welke besparing kan worden gerealiseerd als het COA niet deelneemt aan de selectiemissies
en in plaats van drie aparte één culturele oriëntatie organiseert?
Kunnen vluchtelingen met medische indicatie, zwangere vrouwen en vluchtelingen met
schoolgaande kinderen eerder dan zes maanden naar Nederland worden overgebracht? Welke
afspraken worden hierover met gemeenten gemaakt?
Wanneer de drie CO-trainingen worden teruggebracht tot één, kan dan ook de termijn van zes
maanden dat de vluchtelingen nog in het land van opvang moeten verblijven worden
teruggebracht naar bijvoorbeeld vier maanden?
Op welke wijze zal de gezondheidsvoorlichting zoals deze nu door GGD Nederland in de
centrale opvang plaats vindt in de gemeente worden georganiseerd?
Welke voorbereidingen zijn getroffen om de intake en toeleiding naar de medische zorg zoals
deze nu in de centrale opvang is voorzien ook in de gemeente te laten plaats vinden?
5
CDA
De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de beschreven beleidsreactie/-
wijziging. Zij zijn van mening dat Nederland een zeer fatsoenlijke opvang van asielzoekers
en asielzoekerskinderen heeft , zeker ook in vergelijk met andere landen. Echter een van de
prangendste kwesties die de werkgroep 'Kind in AZC' naar voren bracht, was de
geworteldheid in Nederland van kinderen en gezinnen, door de vaak te lange duur van
asielprocedures. De leden van de CDA-fractie zijn dan ook van mening dat deze procedures
sneller moeten. Hierbij maken zij de kanttekening dat ouders primair verantwoordelijk zijn
voor hun kinderen en dus ook voor de gevolgen die doorprocederen heeft voor hun kinderen.
Niettemin: kortere procedures kunnen veel van de in het rapport geschetste problemen
voorkomen. De vorig jaar in werking getreden verbeterde asielprocedure en de nadere
verbeteringen waar de minister mee bezig is, moeten leiden tot verdere verkorting en
vermindering van procedures. Het COA onderschrijft de aanbevelingen in het rapport. De
werkgroep 'Kind in AZC' is tot nu toe tevreden over de contacten met de beleidsmakers van
de betrokken ministeries en ook de CDA-fractie is van mening dat we dat zo moeten houden.
De leden van de CDA-fractie roepen de minister dan ook op om te bevorderen dat in
samenspraak tussen alle betrokken partijen wordt gewerkt aan het verder verbeteren van de
situatie van kinderen in de asielopvang. Zij onderschrijven de nieuwe aanpak van
rechtstreekse plaatsing in gemeenten in plaats van eerst in een aparte opvanglocatie; in de
meeste andere hervestigingslanden gebeurt dit al op deze manier.
De leden van de CDA-fractie hebben echter nog een aantal vragen:
* Het rapport 'Kind in het centrum' dateert van juni 2009. Veel van de 65 aanbevelingen
zijn grotendeels al staande praktijk, of worden gerealiseerd in het project 'Kind in de
Opvang'. Dit project wordt gefinancierd met gelden uit het Europees Vluchtelingen Fonds
(EVF). Wat gebeurt er na afloop van de projectperiode, medio 2012, als de Europese
gelden wegvallen?
* Jongeren mogen een voor hun 18 gestarte opleiding afronden, zolang dat niet aan hun
terugkeer in de weg staat. Hoe werkt dit uit in de praktijk? Hoeveel procent van de 'te
vertrekken' / verwijderbare jongeren zijn daartoe daadwerkelijk in de gelegenheid?
* Hebben of krijgen gemeenten voldoende financiële mogelijkheden om met de nieuwe
aanpak om te gaan? Waar wordt dat van betaald? Van de besparing (¤ 5 miljoen?) ten
gevolge van het sluiten van Amersfoort?
* Klopt de bewering (van VluchtelingenWerk Nederland) dat de praktijk van andere
hervestigingslanden uitwijst dat het overbrengen van kennis en vaardigheden (de culturele
oriëntatie over Nederland) ter plaatse, in het opvangland in de regio, niet zinvol is? De VS
zouden ermee zijn gestopt omdat het niet kostenefficiënt bleek te zijn; klopt dit? Wat gaat
Nederland anders doen dan de andere hervestigingslanden?
* De leden van de CDA-fractie hebben een paar vragen over die training culturele oriëntatie.
Wat is precies de functie ervan? Waarom is het volgens Nederland beter om het dáár te
doen; want eenmaal in Nederland moet men immers toch de inburgeringscursus gaan
doen? Kunnen die trainingen dus niet beter na aankomst in Nederland worden gegeven?
Zijn er al ervaringen dat CO-training werkt? Hoe verplichtend of vrijblijvend is het volgen
van die CO-training? Is het een soort 'inburgering in het buitenland', waarbij men ook een
toets moet afleggen? Wat kost het om COA-medewerkers die trainingen daarginds te laten
doen? Hoe wordt dit gefinancierd?
* Het COA acht het mogelijk om binnen twee maanden na afronding van de selectiemissie
te kunnen aangeven binnen welke gemeente de uitgenodigde vluchteling wordt gehuisvest.
Wat betekent dit ten opzichte van de wachttermijn voor uitgenodigde vluchtelingen?
6
Wordt die korter? De leden van de CDA-fractie willen de in de training CO opgedane
kennis niet te laten verwateren.
* Hoe wordt omgegaan met gemeenten die achterlopen met het voldoen aan hun
huisvestingstaakstelling voor statushouders? Is het de bedoeling dat daar ook uitgenodigde
vluchtelingen worden gehuisvest, of juist niet? En is dit laatste dan geen beloning voor
slecht gedrag?
* Gezien de gestelde vragen zijn de leden van de CDA-fractie benieuwd naar de resultaten
van de evaluatie die over een jaar zal plaats hebben.
SP
Het rapport van Unicef over de positie van kinderen in opvangcentra en de laatste reactie van
de minister over de voortgang geven de leden van de SP-fractie aanleiding tot nadere
opmerkingen en vragen.
De minister heeft op 22 maart in de bijlage bij zijn brief gereageerd op de 65 aanbevelingen
van Unicef. Wat deze leden daarbij opvalt is dat de minister op onderdelen zijn ogen sluit
voor de realiteit. Zo weigert de minister uit te gaan van de praktijk dat kinderen lang in
opvang verblijven. Hij somt zijn beleidsvoornemens nog maar eens op over zijn inzet voor
een verkorting van de asielprocedure en het tegengaan van stapelen van procedures. Waar
geen misverstand over kan bestaan is dat ook de SP-fractie voor zorgvuldige procedures is.
De minister lijkt nu ook te hebben ingezien dat meer zorgvuldigheid aan het begin zich
uitbetaald in meer snelheid in het vervolg van de procedure.
Maar de realiteit, waar de minister zijn ogen voor sluit, is dat dit nog niet de praktijk is. De
procedures zijn nu nog lang. De werkelijkheid is dat kinderen nog wél jarenlang in
opvangcentra verblijven en daar opgroeien. Dat is de realiteit en daar moeten we dus ook de
omstandigheden op aanpassen. Je mag de kinderen, zo menen de leden van de SP-fractie, die
nu op de opvangcentra verblijven niet het slachtoffer maken van de bestaande situatie. Zij
moeten zich nu ontwikkelen en zij kunnen niet wachten tot er een nieuwe werkelijkheid is.
Erkent de minister dit? Deze kinderen moeten nu geholpen worden. En het COA speelt daar
een belangrijke rol bij.
De oproep van de leden van de SP-fractie aan de minister en het COA is dan ook om met
volledige inzet aan de slag te gaan met praktische oplossingen waar direct resultaat van
zichtbaar en merkbaar is voor de kinderen. Stop de reeks verhuizingen waar kinderen mee
worden geconfronteerd. Moeten deze leden de reactie van de minister op aanbeveling 9 op dit
punt zo lezen dat er niet verhuisd wordt, tenzij een locatie sluit of er sprake is van
onaangepast gedrag? Kan de minister dit toezeggen?
Het is onaanvaardbaar dat kinderen het aanspreekpunt zijn in de asielprocedure van gezinnen
omdat ze de taal spreken. Je mag de kinderen niet met deze zorgen belasten. Deelt de minister
deze mening en gaat hij er ook voor zorgen dat dit in de toekomst niet meer gebeurt? Juist in
dit soort gevallen zou een eigen vertrouwenspersoon voor kinderen een belangrijke rol
kunnen spelen. De leden van de SP-fractie zijn daar dan ook van harte voor.
Gaat de minister er ook voor zorgen dat kinderen ook daadwerkelijk kind kunnen zijn? De
activiteiten worden steeds meer afhankelijk gemaakt van lokale fondsen en vrijwilligers. En
natuurlijk zijn de leden van de SP-fractie blij met een initiatief als 'de Vrolijkheid', maar
waarom ziet de minister dit niet als een eigen verantwoordelijkheid?
7
Onderwijs is een wezenlijk onderdeel van de vorming van deze kinderen. Kan de minister
toezeggen dat wij geen situaties meer mee zullen maken zoals afgelopen najaar in Ter Apel
waar kinderen wekenlang geen onderwijs kregen vanwege gesteggel tussen het COA en de
plaatselijke school?
De leden van de SP-fractie willen van de minister nog eens duidelijk horen wat hij zich nu
voorstelt bij een sobere opvang voor gezinnen met minderjarige kinderen. Wat is er nu luxe
aan de opvang zoals die nu is en waar denkt de minister te kunnen versoberen? Het klinkt
stoer van de minister maar wat moeten deze leden zich bij sober voorstellen?
Tot slot van hun bijdrage op dit onderwerp willen de leden van de SP-fractie nog een enkel
woord wijden aan de vraag bij wie de verantwoordelijkheid voor de kinderen ligt. Ja, zo
zeggen deze leden tegen de minister, natuurlijk zijn de ouders in eerste instantie
verantwoordelijk voor de kinderen. Maar als die ouders in volledige afhankelijkheid leven van
de overheid dan kan de minister niet wegkijken. Dan wordt het een gedeelde
verantwoordelijkheid omdat de werkelijkheid niet toetstaat dat het anders kan. En waar de
ouders door de situatie onmachtig zijn mag de minister de kinderen niet aan hun lot overlaten.
Erkent de minister dit en gaat hij deze verantwoordelijkheid ook ten volle nemen?
De leden van de SP-fractie hebben nog een paar korte opmerkingen over de andere
agendapunten. Het is goed dat de wachtperiode voorafgaand aan de procedure in de Centrale
Ontvangstlocatie (COL) inmiddels is opgelost. Deze leden zijn blij dat de minister in zijn
brief van 8 maart aangeeft dat asielzoekers die niet binnen de gestelde termijn van 28 dagen
een uitspraak van de rechter krijgen in hun beroepszaak niet op straat belanden. Kan de
minister dit uitgangspunt nog eens bevestigen?
Voor wat betreft het nieuwe hervestigingbeleid waarbij uitgenodigde vluchtelingen
rechtstreeks in een gemeente worden geplaatst, maken de leden van de SP-fractie zich met
name zorgen over de medische begeleiding. Een redelijk homogene groep afkomstig uit één
hervestigingmissie moet straks door verschillende artsen in verschillende gemeenten worden
opgevangen en begeleid. Zou het niet veel praktischer zijn om een korte periode na aankomst
dit centraal te doen en daar ook een aantal ander praktische zaken centraal te regelen? Graag
een reactie van de minister op deze suggestie.
D66
De leden van de fractie van D66 hebben een aantal opmerkingen en vragen ten aanzien van de
volgende agendapunten: kinderen in asielzoekerscentra, gemiddelde verblijfsduur in de
Centrale Ontvangstlocatie (COL) en de directe plaatsing van uitgenodigde vluchtelingen in
gemeenten. Daarnaast wensen de leden kort een opmerking te maken over de opvang in de
regio van herkomst.
Opvang van kinderen
De leden van de fractie van D66 danken de minister voor zijn reactie op de aanbevelingen van
Unicef die in het rapport "Kind in het centrum: kinderrechten in asielzoekerscentra" zijn
gedaan. Voornoemde leden hebben een aantal opmerkingen bij deze reactie.
Hoe gaat de minister de opdracht aan het COA zó verhelderen dat de opvangorganisatie beter
weet welke taken het heeft in het zorgen voor kindvriendelijke opvang in overeenstemming
met het Kinderrechtenverdrag?
8
De leden van de fractie van D66 vragen zich tevens af hoe het toezicht op de opvang van
kinderen in AZC's zal worden georganiseerd. Daarbij vinden zij het van belang dat de
Tweede Kamer op de hoogte wordt gehouden van de situatie van kinderen in AZC's.
De minister van Immigratie en Asiel heeft begin dit jaar in het programma van Pauw en
Witteman en in een brief aan de Kamer van 18 januari 2011 aangegeven dat hij de opvang van
afgewezen asielzoekers met kinderen wil versoberen. Er komt voor hen een speciaal
vertrekcentrum met sobere voorzieningen en beperkingen aan de bewegingsvrijheid. Als in de
minister bij herhaling zegt dat de opvang van kinderen voldoet aan de normen, kan hij dan
toelichten welke marge hij ziet om die normen naar beneden bij te stellen, oftewel om de
opvang van gezinnen te versoberen? De leden van de fractie van D66 vragen zich af wat zij
zich hierbij moeten voorstellen. In de reactie op het rapport van 'Kind in AZC' wordt
tegelijkertijd aangegeven dat de regering initiatieven voor extra voorzieningen voor kinderen
wil ondersteunen. Kan worden toegelicht wat daarbij voor ogen staat en voor welke categorie
kinderen dit zou gelden?
Gemiddelde verblijfsduur in de Centrale Ontvangstlocatie (COL)
De gemiddelde verblijfsduur en doorlooptijden zouden goeddeels op orde zijn, lezen de leden
van de D66-fractie in de brief van de minister. Toch willen deze leden nogmaals vragen naar
de situatie op Schiphol. De maximale detentietermijn voor asielzoekers op Schiphol wordt in
zo'n 30 procent van de gevallen overschreden volgens gegevens van UNHCR en
Vluchtelingenwerk. De D66-fractie heeft al eerder aangegeven dat detentie een zeer
ingrijpend middel is en met terughoudendheid moet worden toegepast.
Gezien de informatie van UNHCR en Vluchtelingenwerk vragen de leden van de fractie van
D66 zich af wat op dit moment de gemiddelde verblijfsduur is op detentiecentrum Schiphol.
Op welke wijze wordt naleving van de gestelde maximale termijn op dit moment
gewaarborgd?
Is de minister bereid om op naleving strenger toe te zien en daar uit humaan oogpunt
consequenties aan te verbinden? Bijvoorbeeld overplaatsing naar een minder ingrijpend
regime?
Directe plaatsing van uitgenodigde vluchtelingen in gemeenten
De leden van de fractie van D66 juichen de ambitie van de minister toe om uitgenodigde
vluchtelingen op te vangen en een goede start te bieden in Nederland.
Echter, voornoemde leden constateren dat de randvoorwaarden niet op orde zijn en draagvlak
onder gemeenten ontbreekt. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) geeft in haar
brief1 aan dat zij het niet aannemelijk vindt dat een negen dagen durende training aan
uitgenodigde vluchtelingen in het land van opvang, voldoende is om deze vluchtelingen goed
voor te bereiden op een verblijf in Nederland. De VNG stelt gemotiveerd dat bijbrengen van
kennis en vaardigheden in Nederland effectiever is. De leden van de fractie van D66 vragen
een reactie van de minister hierop. Daarnaast vragen voornoemde leden zich af welke
randvoorwaarden aan de integratie van de uitgenodigde vluchtelingen worden gesteld en
verzoeken om een toelichting hierop. Wat vindt de minister van de suggestie van de VNG om
een aantal gespecialiseerde gemeenten te creëren voor opvang van de uitgenodigde
vluchtelingen? Klopt het dat met de sluiting van de opvang in Amersfoort EUR 10.000,-
wordt bespaard? Ziet de minister mogelijkheden om die besparing te herinvesteren in
gespecialiseerde gemeenten? En is hij bereid de plannen zodanig bij te sturen dat gemeenten
er mee uit de voeten kunnen en het doel van de beleidswijziging, uitgenodigde vluchtelingen
een goede start geven, ook daadwerkelijk kan worden gerealiseerd? Hoe gaat de minister dit
1 Brief VNG, 12 april 2011, kenmerk BAWI/U201100572
9
in overleg met gemeenten en de VNG aanpakken en wanneer wordt hier definitief over
besloten? Welke maatregelen worden genomen om de gemeenten financieel te ondersteunen?
Opvang in land van herkomst
De minister heeft afgelopen weken in verband met de situatie in Libië herhaaldelijk
aangegeven dat hij inzet op opvang van vluchtelingen in de regio van herkomst.
Kan de minister toelichten wat daarvoor op dit moment concreet door Nederland wordt
ondernomen? Zijn er concrete plannen gevormd, wat houden die in en is daarmee inmiddels
aangevangen?
GL
De leden van de fractie van GroenLinks hebben met veel interesse kennisgenomen van de
agendastukken voor het AO Opvang en in het bijzonder van het onderzoek van Unicef e.a. en
de reactie hierop van de minister.
In het betreffende onderzoek worden 65 aanbevelingen gedaan om de positie van kwetsbare
kinderen in asielzoekerscentra te verbeteren. Zoals het beperken van verhuizingen, betere
informatievoorziening (toegang internet), opvoedingsondersteuning, meer spel en recreatie,
beter onderwijs, betere zorg en vergroten veiligheid. De minister laat weten soberheid te
betrachten, zodat geen valse hoop wordt geboden. In hoeverre is de minister er werkelijk van
overtuigd dat valse hoop wordt geboden door kinderen humane opvang te bieden? Of is de
minister het met de leden van de fractie van GroenLinks eens dat valse hoop vooral wordt
geboden door procedures die niet eenduidig zijn?
De leden van de fractie van GroenLinks vinden het jammer dat de minister het rapport niet
aangrijpt om de opvang voor kinderen te verbeteren. Kan hij uitleggen waarom hij wel
bijzondere aandacht heeft voor de opvang van kinderen, maar tegelijkertijd de aanbevelingen
grotendeels naast zich neerlegt omdat het al de huidige praktijk zou zijn? Hoe kan het dat de
minister tot een andere conclusie komt dan dit rapport? Komt dat doordat hij de kwaliteit van
dit rapport in twijfel trekt?
Een belangrijke aanbeveling gaat over het snel bieden van een duurzame opvangplek. Is de
minister het met de leden van de fractie van GroenLinks eens dat het aantal verhuizingen tot
een minimum beperkt moet worden als het gezinnen met kinderen betreft? Is het niet mogelijk
om gezinnen met kinderen sneller te plaatsen in normale woningen waarin zij begeleid
worden? De minister wil de asielaanvraag eerst afhandelen en is niet van plan om de
aanbeveling hieromtrent over te nemen. Loopt de minister daarmee vooruit op zijn eigen
onderzoek die hij de Kamer voor het zomerreces zal sturen over alternatieven voor
vreemdelingenbewaring voor kwetsbare groepen?
De leden van de fractie van GroenLinks willen een ander punt aan de orde brengen over
huisvesting, namelijk de huisvesting voor uitgenodigde vluchtelingen. Nu is het zo dat
huisvesting in groepsverband wordt geregeld. Voor gemeenten is dat praktisch en veel
vluchtelingen hebben steun aan elkaar. Het COA wil dit principe loslaten en vooral kijken
welke gemeente nog niet voldoet aan het afgesproken aantal. Vluchtelingenwerk stelt echter
dat juist die gemeenten de voorzieningen minder goed op orde hebben. Is dit zo? Zo ja, deelt
de minister de mening dat niet de taakstelling maar de behoeften van de vluchtelingen voorop
moet staan? Zo ja, wat betekent dit voor het te voeren beleid?
10
De leden van de fractie van GroenLinks vinden het lastig om niet stil te staan bij alle in het
onderzoek aangestipte verbeterpunten. Wat deze fractie betreft worden deze allen ter harte
genomen. Initiatieven voor 'extra's' - gefinancierd door de EU en maatschappelijke
organisaties - zegt de minister ook belangrijk te vinden en hij wil dit 'waar mogelijk'
ondersteunen. Waarom is hij dan toch karig in het overnemen van de aanbevelingen?
De leden van de fractie van GroenLinks willen er eentje in het bijzonder uitlichten:
huiswerkplekken met computers met goede internetverbindingen. Is de minister het met deze
leden eens dat kinderen in staat moeten worden gesteld zich te kunnen ontwikkelen en kunnen
bouwen aan hun toekomst? Ziet de minister de mogelijkheid om op dit concrete punt meer
ondersteuning te bieden?
CU
De leden van de fractie van de ChristenUnie danken de minister voor de toezending van de
brief over zijn toezegging naar aanleiding van de door de ChristenUnie ingediende moties
over de bedreiging van homoseksuele en christelijke asielzoekers in AZC's. Het is goed dat
het COA nu samen met de betrokken organisaties, onderzoekt hoe mogelijke drempels voor
de meldingsbereidheid van incidenten in de opvang, die gerelateerd zijn aan
geloofsovertuiging of seksuele gerichtheid, zoveel mogelijk kunnen worden weggenomen.
Deze leden vragen de minister of de stap om over te gaan tot een daadwerkelijk onderzoek,
betekent dat in de gevoerde gesprekken die drempels inderdaad zijn geconstateerd zijn? Kan
de minister aangeven wat precies de reikwijdte van het onderzoek is en welke
onderzoeksvraag centraal staat, zo vragen de leden van de fractie van de ChristenUnie.
Met betrekking tot de opvang van kinderen in het AZC hebben de leden van de fractie van de
ChristenUnie met name een aantal vragen over de verhuizingen en de gevolgen die dat voor
kinderen in het AZC heeft. Welke maatregelen neemt de minister om te bewerkstelligen dat
het aantal verhuizingen van kinderen in AZC's (verder) wordt teruggebracht? Kan de minister
bewerkstelligen dat gezinnen met kinderen meteen in locaties geplaatst worden waarvan
duidelijk is dat deze geschikt zijn voor kinderen en die niet binnen twee jaar sluiten?
Hoe zorgt de minister dat het COA anderen tijdig informeert over het openen en sluiten van
AZC-locaties? Wijst de minister het COA op haar taak om binnen het huidige budget en de
huidige mogelijkheden te zorgen dat ouders in het AZC hun verantwoordelijkheid
daadwerkelijk kunnen nemen door ze adequaat te informeren, contactmogelijkheden en
veiligheid te vergroten en door het inschakelen van onafhankelijke organisaties waar ouders
bij terecht kunnen?
De leden van de fractie van de ChristenUnie ondersteunen het beleid om werk te blijven
maken van het hervestigen van vluchtelingen en in het bijzonder van speciale kwetsbare
groepen. Juist bij kwetsbare groepen is een goede begeleiding nodig bij aankomst in
Nederland. Het is goed dat de minister voor deze mensen de centrale opvang over wil slaan,
zodat deze mensen direct in de omgeving komen, waar ze hun nieuwe toekomst gaan
opbouwen. Een goede begeleiding is dan wel van groot belang. De minister plant die
voorbereiding voor de komst naar Nederland. Drie trainingen culturele oriëntatie van zes
dagdelen in het land van herkomst. Zowel VluchtelingenWerkNederland als de VNG zien
daar weinig in, zo blijkt uit hun reacties. Andere landen doen dit niet of zijn er mee gestopt
omdat het niet kostenefficiënt is. De leden van de fractie van de ChristenUnie horen graag een
reactie van de minister op hun argumenten. Verwacht de minister daadwerkelijk dat je in een
11
vluchtelingenkamp kan uitleggen hoe de Nederlandse samenleving werkt, zodat mensen
zelfredzaam zijn? En wat zijn de kosten van drie van deze trainingen en de intake? Kan dit
geld niet veel beter in Nederland besteed worden aan het wegwijs maken van deze mensen in
de omgeving waar ze zich ook daadwerkelijk zullen vestigen?
Daarnaast is er kritiek op het plan om vluchtelingen in alle gemeenten te plaatsen en dan met
name in gemeenten die achterlopen op hun taakstelling. De leden van de fractie van de
ChristenUnie krijgen graag een nadere motivatie van de minister. Waarom maakt de minister
geen gebruik van schaalvoordelen, bijvoorbeeld door het groepsgewijs plaatsen van mensen?
Het gaat veelal om kwetsbare mensen die intensieve begeleiding nodig hebben. De gemeenten
moeten die bieden. Maar de VNG schrijft dat er geen bestuurlijk committent is, om het op
deze manier te gaan doen. Dat is geen geruststellende taal. Hoe is de financiering geregeld
voor gemeenten? Wordt het geld dat bestemd was voor de centrale opvang nu ter beschikking
gesteld aan de gemeenten, zo vragen de leden van de fractie van de ChristenUnie aan de
minister.
12
II Vragen en opmerkingen vanuit de fracties met reactie van de minister
VVD
De minister heeft eerder gemeld in zijn brief van 18 januari 2011 dat uitgeprocedeerde
gezinnen met minderjarige kinderen niet vanuit reguliere opvanglocaties van het COA of
vanuit de VBL in Ter Apel op straat zullen worden gezet. De minister gaf aan dat voor deze
gezinnen onverkort geldt dat zij onder toezicht van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V)
moeten blijven werken aan hun vertrek uit Nederland. Indien vreemdelingenbewaring van
een gezin met minderjarige kinderen wordt opgeheven zonder dat vertrek uit Nederland heeft
plaatsgevonden, zal het gezin (opnieuw) worden geplaatst in hetzij een opvanglocatie van het
COA, hetzij de VBL in Ter Apel.
Daarbij streeft de minister ernaar dat er een aparte, sobere vrijheidsbeperkende locatie van het
COA zal worden opgezet voor deze gezinnen met minderjarige kinderen, waar intensief aan
hun vertrek uit Nederland kan worden gewerkt. Graag verneemt de VVD-fractie hoe de
huidige stand van zaken is ten aanzien van deze locatie. Lijkt dit op de VBL te Ter Apel en
wanneer denkt de minister hierover uitsluitsel te kunnen geven?
De leden van de VVD-fractie zijn van mening dat weliswaar onderdak voor deze gezinnen
beschikbaar moet zijn, maar dat wel alles in het werk moet worden gesteld om ze uit
Nederland te laten vertrekken. Dat is ook voor hun toekomst van belang. Graag ontvangen
deze leden een bevestiging van de minister in dezen en ook een antwoord op de vraag hoe de
intensieve begeleiding van DT&V precies wordt vormgegeven
De leden van de VVD-fractie verzoeken de minister om toe te lichten hoe ervoor wordt
gezorgd asielzoekers, in het bijzonder met kinderen, zo min mogelijk te laten verhuizen.
Antwoord
Asielzoekers, en in het bijzonder gezinnen met kinderen, hoeven zo min mogelijk te verhuizen
nadat ze vanuit de procesopvanglocatie in een asielzoekerscentrum (azc) zijn gehuisvest. Het
zo min mogelijk verhuizen wordt gerealiseerd door een combinatie van de volgende beleidsen
uitvoeringsmaatregelen:
- een kortere procedure wordt gerealiseerd door middel van de maatregelen in het
kader van de nieuwe asielprocedure alsmede de stroomlijning van de
toelatingsprocedures;
- het onderscheid tussen oriëntatie/inburgeringslocaties en terugkeerlocaties is
opgeheven;
- COA sluit meer langdurige contracten met gemeenten af, zodat opvanglocaties minder
vaak hoeven te sluiten (in 2010 is bijvoorbeeld maar 1 locatie gesloten);
- als er toch verhuisd moet worden zorgt het COA dat gezinnen met kinderen bij
voorkeur in een schoolvakantie verhuizen of dat de kinderen naar een nabijgelegen
centrum worden overgeplaatst, zodat ze niet van school hoeven te wisselen;
- COA plaatst gezinnen met kinderen niet in centra waarvan bekend is dat ze gaan
sluiten.
In overleg met het COA wordt de inrichting van op vertrek gericht locaties van gezinnen met
minderjarige kinderen verder ingevuld. Ik ben het ermee eens dat het belangrijk is dat het
vertrek van gezinnen met minderjarige kinderen die niet voor verblijf in Nederland in
13
aanmerking komen zo snel mogelijk plaatsvindt. In mijn brief over de terugkeer in het
vreemdelingenbeleid, die ik voor de zomer aan uw Kamer zal sturen, zal ik u nader
informeren over de wijze waarop de intensieve begeleiding door de DT&V vorm wordt
gegeven.
PvdA
Volgens de leden van de PvdA-fractie gaat dit VSO vooral over kinderen van asielzoekers in
de opvang. Soms denken mensen dat alles in Nederland al fantastisch is geregeld, en dat er
niets meer te verbeteren is. Wie het rapport van Unicef en het COA leest over de situatie van
kinderen in AZC's weet wel beter. Daaraan valt nog heel veel te verbeteren, en dat moet ook,
volgens de leden van de PvdA-fractie.
Zonder te beweren dat het allemaal kommer en kwel is, willen de leden van de PvdA-fractie
allereerst vermelden dat zij wat teleurgesteld zijn in deze minister als het gaat om de ambitie
voor kinderen in de AZC's. Het gedoogakkoord staat vol met beperkende maatregelen, maar
over kinderen staat niets. Dit terwijl het rapport van Unicef er al twee jaar ligt en
staatssecretaris Albayrak heeft aangegeven het rapport te gebruiken als leidraad en waar
mogelijk het beleid erop zou aanpassen. Hoe verhoudt de toezegging van de voormalige
staatssecretaris zich tot de daden van deze minister, en tot het gegeven dat een groot deel van
de aanbevelingen niet is opgevolgd? Is de minister bereid te erkennen dat een groot deel van
de aanbevelingen niet is opgevolgd, zoals de opstellers van het rapport, zoals Unicef,
overduidelijk aantonen? Is de minister bereid de aanbevelingen serieus te nemen, en
daadwerkelijk te proberen een aantal zaken voor kinderen in de opvang structureel te
verbeteren? Unicef deed in 2009 maar liefst 65 aanbevelingen om de situatie voor kinderen in
asielzoekerscentra te verbeteren. De leden van de PvdA-fractie moeten helaas vaststellen dat
van veel van die aanbevelingen tot nu toe vrijwel niets terecht is gekomen. Het gesprek dat de
algemene commissie voor Immigratie en Asiel onlangs had met de directeur van het COA
stelde deze leden wat dat betreft ook niet gerust. Waarom doen zowel de minister als het COA
het voorkomen alsof kinderen overal al de eerste overweging zijn, terwijl volgens deskundige
organisaties daarvan in de praktijk geen sprake is? Zijn het COA en de minister bereid juist te
kijken naar de aspecten van kinderen in de opvang die beter kunnen?
De leden van de PvdA-fractie willen dit VSO nadrukkelijk gebruiken om te zien waar de
minister alsnog gestimuleerd kan worden om een aantal belangrijke aanbevelingen uit het
rapport Kind in het Centrum alsnog uit te voeren. Er zitten jaarlijks 6000 a 8000 duizend
kinderen in de asielopvang, en die wonen gemiddeld 4,7 jaar in Nederland.Alle reden om
zaken die beter kunnen, beter te doen. Het moet beter, en de leden van de PvdA-fractie doen
daarom graag een voorzet voor de voor hen belangrijkste punten:
Antwoord
Met de leden van de Pvda fractie ben ik het eens dat het belang van kinderen altijd een
belangrijke overweging moet zijn in beleid en uitvoering. Ik herken echter niet de stelling dat
er van veel van de aanbevelingen tot nu toe vrijwel niets is terecht gekomen.
Sinds het rapport medio 2009 werd aangeboden aan de toenmalige staatssecretaris zijn al
diverse aanpassingen doorgevoerd. U treft deze, inclusief diverse aanpassingen waaraan
wordt gewerkt, aan in mijn brief d.d. 22 maart 2011, (no. 19637; nr. 1406 d.d. 22 maart
2011). Voor wat betreft de meest recente cijfers:op 1 april verbleven er 6159 kinderen in de
opvang De gemiddelde verblijfsduur van kinderen bedroeg op 1 januari 2011 14 maanden.
Ik vind het van belang dat kinderen in azc's zich zo goed mogelijk kunnen ontwikkelen. De
ouders zijn hiervoor primair verantwoordelijk. Voor kinderen in azc's heeft ook de overheid
14
een taak. Kinderen hebben veelal recht op dezelfde voorzieningen als Nederlandse kinderen,
bijvoorbeeld waar het gezondheidszorg, onderwijs en toegang tot instellingen als de Centra
voor Jeugd en Gezin en de Raad voor de Kinderbescherming betreft. Kinderen zijn omgeven
door een uitgebreid netwerk van zorginstellingen, waarbij de Inspectie voor de
Gezondheidszorg en de Inspectie Jeugdzorg toezicht houden. De opvang in Nederland is van
hoog niveau, hetgeen ook door de staatssecretaris werd aangegeven bij de in ontvangstname
van het rapport.
Natuurlijk zijn er altijd verbeteringen mogelijk. Hierover heb ik recent een gesprek gevoerd
met vertegenwoordigers van Unicef en Defence for Children.
In het kader van het EVF-project "Kind in de Opvang" wordt aan diverse aanvullende
verbeteringen gewerkt, zoals speelvoorzieningen (bijvoorbeeld schommels) en rustige ruimtes
voorzien van computers, waar aan het huiswerk kan worden gewerkt.
Dit neemt echter niet weg dat asielzoekersgezinnen in een andere situatie verkeren dan
Nederlandse gezinnen. Het is voor asielzoekersgezinnen niet zeker dat zij in Nederland mogen
blijven. De grenzen aan wat vanuit de overheid moet worden aangeboden moeten realistisch
gesteld worden. Vormen van participatie in de samenleving die kunnen leiden tot verregaande
integratie (wonen in gemeenten, volledig recht op arbeid, Nederlandse les na een afwijzende
beschikking) stroken niet met de situatie van asielzoekers in procedure. Daarnaast moeten
geen voorzieningen worden geboden die beter zijn dan hetgeen veel Nederlandse kinderen ter
beschikking staat. Dit is maatschappelijk niet verantwoord en zal alleen maar bijdragen aan
de teleurstelling bij afwijzing.
Huisvesting
Allereerst de huisvesting voor gezinnen met kinderen. Die moet daar veel meer op worden
toegesneden. Met name kinderen hebben ruimte en ook privacy nodig. De PvdA-fractie
vraagt de minister om huisvesting in de AZC's daarop aan te passen en te verbeteren.
Concreet:
+ Voldoende woonruimte en privacy voor gezinnen met kinderen;
+ Speciaal huisvestingsbeleid voor kinderen.
Ziet de minister mogelijkheden om op het terrein van huisvesting deze verbeteringen te
realiseren die het verblijf in een AZC voor kinderen draaglijker maken? Zo nee, waarom niet?
Antwoord
Zoals ook in mijn eerdergenoemde brief van 22 maart 2011 aan uw Kamer staat verwoord
houdt het COA bij de huisvesting al zoveel mogelijk rekening met de privacy van gezinnen met
kinderen door hen zoveel mogelijk een zelfstandige ruimte aan te bieden. In de nieuwe centra
van het COA wordt nog meer privacy voor gezinnen gerealiseerd doordat gezinnen een eigen
woonunit ter beschikking wordt gesteld.
Ik ga ervan uit dat met de vraag om een speciaal huisvestingsbeleid voor kinderen wordt
beoogd om gezinnen met kinderen die nog niet over een vergunning beschikken te huisvesten
in eengezinswoningen in een dorp op stad. Daartoe wil ik niet overgaan. Dit zou onterechte
verwachtingen wekken en leiden tot integratie in de samenleving.
Verhuizingen
Wat volgens de leden van de PvdA-fractie ook één van de belangrijkste aanbevelingen in het
rapport is, en wat zij ook terug horen, is het probleem van de vele verhuizingen van kinderen
naar andere AZC's. Deze leden zijn sterk van mening dat daarmee gestopt moet worden en
vragen de minister of hij dat deelt. Kinderen zijn kwetsbaar, en als zij voortdurend weer hun
sociale omgeving verliezen, zorgt dat voor onzekerheid en psychische problemen. Laat
15
kinderen nou zoveel mogelijk op één plek blijven tijdens de asielprocedure. De volgende
aanbevelingen zou de minister volgens de leden van de PvdA-fractie dan ook moeten
opvolgen:
+ Beperk verhuizingen van kinderen in de schoolgaande leeftijd tot maximaal 1 keer;
+ Gezinnen alleen plaatsen in locaties waarvan duidelijk is dat ze nog minimaal 2 jaar bestaan
(plaats gezinnen nooit in AZC dat binnenkort gaat sluiten). Het COA moet ketenpartners
tijdig informeren over het openen en sluiten van AZC-locaties;
+ Vang gezinnen met kinderen in het begin van hun asielprocedure op in permanente en
kindvriendelijke AZC's.
Ziet de minister mogelijkheden om op het terrein van verhuizingen deze verbeteringen te
realiseren die ervoor zorgen dat asielkinderen nog slechts bij grote uitzondering moeten
verhuizen? Zo nee, waarom niet?
Verder willen de leden van de PvdA-fractie de minister vragen om de Kamer halfjaarlijks te
informeren over het aantal verhuizingen van AZC naar AZC van gezinnen met kinderen, plus
daarbij de redenen van de verhuizingen.
Antwoord
Ik ben het met de leden van de PvdA-fractie eens dat het aantal verhuizingen van gezinnen
met kinderen zoveel mogelijk beperkt moet worden.
Asielzoekers, en in het bijzonder gezinnen met kinderen, hoeven dan ook zo min mogelijk te
verhuizen nadat ze vanuit de procesopvanglocatie in een opvanglocatie zijn gehuisvest. Dit
wordt gerealiseerd door een combinatie van de volgende beleids- en uitvoeringsmaatregelen:
- een kortere procedure door middel van de nieuwe asielprocedure alsmede de
stroomlijning van de toelatingsprocedures;
- het onderscheid tussen oriëntatie/inburgeringslocaties en terugkeerlocaties is
opgeheven;
- COA sluit meer langdurige contracten met gemeenten af, zodat opvanglocaties minder
vaak hoeven te sluiten (in 2010 is bijvoorbeeld maar 1 locatie gesloten);
- als er toch verhuisd moet worden zorgt het COA dat gezinnen met kinderen bij
voorkeur in een schoolvakantie verhuizen of dat de kinderen naar een nabijgelegen
centrum worden overgeplaatst, zodat ze niet van school hoeven te wisselen;
- COA plaatst gezinnen met kinderen niet in centra waarvan bekend is dat ze gaan
sluiten.
COA informeert ketenpartners tijdig en draagt zorg voor een goede overdracht, bijvoorbeeld
van medische dossiers.
Ik acht het financieel en logistiek niet haalbaar om een hele categorie asielzoekers, te weten
gezinnen met kinderen, uit te sluiten van de activiteiten die in de Centrale Ontvangstlocatie
(COL) en de Proces Opvanglocatie (POL) plaatsvinden en om deze activiteiten in het begin
van de procedure voor gezinnen met kinderen in afzonderlijke azc's aan te bieden. Het
verblijf voorafgaand aan de doorplaatsing naar een azc bedraagt gemiddeld 4 weken. Dit
vind ik een redelijke termijn.
Van het COA heb ik begrepen dat verhuizingen van gezinnen met kinderen niet afzonderlijk
geregistreerd worden. Ik vind dit ook niet noodzakelijk omdat ik erop vertrouw dat het COA
het beleid dat verhuizingen na doorplaatsing vanuit de procesopvanglocaties slechts bij hoge
uitzondering plaatsvinden zorgvuldig uitvoert.
Duur
Kinderen verblijven vaak langdurig in AZC's, dat is volgens de leden van de PvdA-fractie
bekend. Alle leden willen kortere procedures, maar het is bekend dat dit al heel veel jaren niet
16
lukt, en het maar de vraag is of dat de komende jaren anders is. Deze leden vinden dat
kinderen in de opvang daar niet de dupe van moeten worden. Zij zijn derhalve van mening dat
met de inrichting van de opvang rekening gehouden moet worden de gemiddelde lange duur
van procedures, in elk geval met de huidige lengte van procedures. Tegelijkertijd moet het
maximale gedaan worden om de lange procedures van gezinnen met kinderen zoveel mogelijk
te beperken. Daarom zijn de leden van de PvdA-fractie van mening dat de minister ook deze
twee aanbevelingen uitvoert:
+ Ga bij de inrichting van de opvang uit van langdurig verblijf;
+ Maximum termijn waarbinnen procedures met minderjarige kinderen moeten zijn afgerond.
Is de minister bereid hogere prioriteit te geven aan de procedures van gezinnen met kinderen,
en daar een maximum termijn aan te verbinden?
Antwoord
Mijn beleid is erop gericht om de duur van de asielprocedure en daarmee de duur van het
verblijf in de opvang zo kort mogelijk te houden. Hiertoe heb ik uw Kamer mijn beleidsvisie
over de stroomlijning van de toelatingsprocedures doen toekomen. Het stellen van een limiet
aan de duur van het verblijf in een opvanglocatie voor gezinnen met kinderen acht ik niet
werkbaar. Indien gezinnen met kinderen niet meewerken aan het vertrek uit Nederland kan dit
ertoe leiden dat zij langdurig in een opvanglocatie verblijven, mede nu als gevolg van een
uitspraak van het Gerechtshof Den Haag inzake "onderdak van gezinnen met minderjarige
kinderen" de opvang voor gezinnen met kinderen gecontinueerd moet worden. Het COA
houdt bij plaatsing, zoals gezegd, wel extra rekening met de positie van gezinnen met
kinderen.
Voorzieningen onderwijs/hobby/communicatie etc.
Tot slot zijn de leden van de PvdA-fractie van mening dat er nog een wereld te winnen als het
gaat om voorzieningen voor kinderen van asielzoekers. Hoewel zij de kinderen alles gunnen,
begrijpen zij dat er beperkingen zijn in de tijdelijke opvang in een AZC. Maar een aantal
basisvoorzieningen zouden volgens deze leden voor jonge kinderen geregeld moeten worden,
om ervoor te zorgen dat het verblijf voor de jaren in een AZC enigszins plezierig en nuttig
kunnen verlopen. Daarom vragen de leden van de PvdA-fractie aan de minister om de
volgende aanbevelingen uit te voeren:
+ Website Kind in AZC maken;
+ Onbeperkte toegang kinderen vanaf groep 6 tot laptop en internet;
+ Vertrouwenspersoon voor kinderen / mentor voor gezinnen met kinderen in AZC's;
+ Organiseer meer contacten tussen AZC en wijkcentra, scholen, sport- en andere
organisaties.
De leden van de PvdA-fractie vernemen graag van de minister of hij bereid is om deze
aanbevelingen te realiseren? Zo nee, waarom niet?
Antwoord
Website Kind in AZC
Voorlichting aan gezinnen met kinderen wordt door het COA al gegeven.
Ik vind het een goed initiatief van de werkgroep Kind in AZC om de informatievoorziening
verder uit te breiden, door een website op te zetten waarop ook lokale informatie te vinden is.
Gezinnen met kinderen hebben immers vaak toegang tot dezelfde voorzieningen als
Nederlandse gezinnen. Zij moeten hier echter wel van op de hoogte zijn, hetgeen door middel
van toegang tot de websites met lokale informatievoorziening verder bevorderd kan worden.
Ik zie de website als een aanvulling op de voorlichting die al door het COA wordt gegeven.
17
Gezien de zeer beperkte middelen die beschikbaar zijn heb ik de werkgroep Kind in AZC
aangeraden om EVF-financiering aan te vragen. Het COA treedt hierover graag in overleg
met de werkgroep.
Onbeperkte toegang tot internet en laptops voor kinderen vanaf groep 6
Informatievoorziening vind ik van belang. Kinderen kunnen op veel opvanglocaties al gebruik
maken van computers. In veel azc's zijn de openingstijden van de computerruimtes zodanig
aangepast dat kinderen hiervan na schooltijd gebruik kunnen maken. Aan een verdere
verbreding van de mogelijkheden wordt in de loop van 2011 gewerkt. Er komen
huiswerkruimtes met pc's, waar kinderen rustig huiswerk kunnen maken en toegang hebben
tot internet. Op deze wijze wordt naar mijn mening de toegang tot internet voor kinderen
voldoende gerealiseerd.
Vertrouwenspersoon voor kinderen/mentor voor gezinnen met kinderen in azc's
Met de aanbeveling tot het aanstellen van een onafhankelijke mentor ben ik het niet eens. De
COA-medewerkers zijn veelal agogisch geschoold en ontvangen daarnaast interne trainingen
waarmee zij zich verder vakgericht kunnen ontwikkelen. Medewerkers worden onder andere
getraind in het signaleren van problemen en (opvoed)situaties "waar iets mis is". Zij voeren
gesprekken met gezinnen en verwijzen zonodig door naar professionele hulpverleners. Ik zie
dan ook geen meerwaarde in het aanstellen van een extra mentor.
Meer contacten tussen azc's en wijkcentra, scholen, sport- en andere organisaties.
Het door het azc onderhouden van contacten met diverse organisaties in de gemeente van
vestiging is belangrijk. Op deze manier kunnen aan asielzoekerskinderen extra activiteiten,
vaak tegen een gereduceerd bedrag, worden geboden.
Uit informatie van het COA blijkt dat iedere gemeente waar een azc gevestigd is, zonder
uitzondering, betrokken is bij het dagelijks leven op de opvanglocatie in de betreffende
gemeente. Ook de lokale bevolking spant zich in, met name voor kinderen. Daarnaast gaat
het COA, in gemeenten waar dat nog niet het geval is,actief met gemeenten in gesprek over
het organiseren van activiteiten buiten het opvangcentrum. Het COA heeft per kind een
bedrag van maximaal ¤ 120 per jaar beschikbaar gesteld voor deelname aan clubs en
verenigingen. Ik vind het ook positief dat naast landelijke organisaties als Stichting de
Vrolijkheid, Stichting Wolkentheater, de Guusje Nederhorst Foundation en anderen ook
tientallen lokale organisaties een bijdrage leveren.
Het is volgens de leden van de PvdA-fractie belangrijk om nu echt een slag maken. Kan de
minister becijferen waar er extra geld vrijgemaakt kan worden binnen het budget van het
COA? Het COA bespaart al 5 miljoen omdat uitgenodigde vluchtelingen direct in gemeenten
worden geplaatst. Zou een deel daarvan voor kinderen in de opvang kunnen worden ingezet?
Antwoord
De besparingen die worden gerealiseerd doordat uitgenodigde vluchtelingen direct in
gemeenten worden geplaatst worden onder meer aangewend voor een uitgebreidere culturele
oriëntatie voor uitreis en voor extra middelen die via het COA kunnen worden aangevraagd
voor de begeleiding in gemeenten.
Voor wat betreft de voortzetting van het project Kind in de Opvang is ook mijn intentie om
diverse aspecten van het project duurzaam te laten zijn. In verband met de taakstelling die
aan de Rijksoverheid is opgelegd kan ik op dit moment echter geen financiële toezeggingen
doen.
18
Een belangrijk deel van het project bestaat uit het leggen van contacten en het organiseren
van samenwerking. Het project leidt daarbij tot een verdere bewustwording bij lokale
organisaties en een betere samenwerking met NGO's. Ook leveren maatschappelijke
organisaties en bedrijven een bijdrage. Een aantal onderdelen is al beleid, zoals toegang tot
diverse voorzieningen, een kortere procedure, het werven van meer structurele centra en het
feit dat veel minder verhuizingen plaatsvinden. Ook zijn er waarschijnlijk mogelijkheden op
het gebied van Europese financiering.
Wat betreft het direct plaatsen van uitgenodigde vluchtelingen in gemeenten, sluiten de leden
van de PvdA-fractie zich aan bij de opmerkingen en vragen van Vluchtelingenwerk
Nederland. Zij vinden het in principe een goed idee om uitgenodigde vluchtelingen direct in
gemeenten te plaatsen, maar zij willen wel van de minister weten waar de 5 miljoen per jaar
die bespaard wordt door het COA nu voor wordt gebruikt. De leden van de PvdA-fractie zijn
van mening dat het ongehoord is dat voor elke uitgenodigde vluchteling (het zijn er 500 per
jaar) een medewerker van het COA vier keer heen en weer moet reizen naar het land van
herkomst voor wat culturele oriëntatie. Dat kost disproportioneel veel geld. Is er de
mogelijkheid om dit geld anders te gebruiken en bijvoorbeeld de gemeente meer
mogelijkheden te geven om voor culturele oriëntatie, persoonlijke begeleiding en organisatie
van medische zorg te zorgen? Als hier geld bespaard kan worden, zijn de leden van de PvdA-
fractie er ook voorstander van dit te gebruiken om de voorzieningen voor kinderen op AZC's
te verbeteren.
Antwoord
De besparing op het COA wordt deels gebruikt voor een uitgebreidere culturele oriëntatie in
het land van opvang en voor extra middelen die via het COA kunnen worden aangevraagd
voor de begeleiding in gemeenten. Ik heb bewust gekozen voor een grondige voorbereiding in
het land waar de selectie plaatsvindt. Ten eerste is er op deze manier tijd om de gemeenten
goed voor te bereiden op de overkomst van uitgenodigde vluchtelingen. Dit gebeurt door
gemeenten goed te informeren over de achtergrond en vaardigheden van de personen in
kwestie. Daar waar nodig kunnen reeds de juiste instanties worden ingeschakeld. Dit is juist
gedaan om het proces voor gemeenten te vergemakkelijken. Individuele gemeenten en
regionale vertegenwoordigers van bijvoorbeeld Vluchtelingenwerk Nederland hebben tijdens
de bijeenkomsten met het COA hierop positief gereageerd en het belang onderstreept van een
zorgvuldige voorbereiding in deze nieuwe werkwijze.
Daarnaast is uit de praktijk gebleken dat het belangrijk is om de verwachtingen van de
uitgenodigde vluchtelingen zo realistisch mogelijk te maken. Onderdeel hiervan is om de
vluchteling goed te informeren over zijn nieuwe woon-en leefomgeving. De ervaring van de
afgelopen jaren leert ook dat de uitgenodigde vluchtelingen zelf de voorkeur geven aan een
uitgebreide Cultuur Oriëntatietraining (CO-training) om zo goed mogelijk voorbereid te zijn
voor hun komst naar Nederland. Bijna alle hervestigingslanden hanteren een vorm van
culturele oriëntatie in het land van opvang, maar er bestaat niet een algemene benadering.
Om bovenstaande redenen hecht ik dus aan een goede en uitgebreide voorbereiding van de
uitgenodigde vluchteling voorafgaand aan de inreis. Overigens wordt de facilitatie van de
CO-trainingen groepsgewijs vorm gegeven (de gehele groep die geselecteerd is). Het gaat
dan gemiddeld om een groep van ongeveer 80 vluchtelingen die tegelijkertijd bediend wordt.
Voor wat betreft de middelen die gemeenten op dit moment ter beschikking staan voor de
opvang van uitgenodigde vluchtelingen het volgende. Net als het geval is bij de reguliere
statushouders hebben gemeenten financiële middelen ter beschikking voor de inburgering,
begeleiding en educatie van uitgenodigde vluchtelingen. De financiering hiervan komt
grotendeels uit de Wet Participatiebudget. Daarnaast is voorzien in de mogelijkheid voor alle
19
gemeenten om een beroep te doen op middelen voor extra begeleiding. Dit is een extra
tegemoetkoming aan gemeenten, die in de meeste lidstaten geen praktijk is. Zo krijgen
uitgenodigde vluchtelingen in een ervaren en vaak als voorbeeld dienend hervestigingsland
als Zweden geen additionele middelen ten opzichte van reguliere statushouders.
De leden van de PvdA-fractie willen nogmaals benadrukken dat zij het belangrijk vinden om
jaarlijks het quotum voor uitgenodigde vluchtelingen te blijven halen. Wat hen betreft zou
Nederland zelfs nog een extra steentje kunnen bijdragen, onder meer vanwege de huidige
onveilige situatie in Libië en Ivoorkust. Van uitgenodigde vluchtelingen is één ding zeker: dat
zijn daadwerkelijk de meest kwetsbare mensen die snakken naar bescherming en een dak
boven hun hoofd. Het moet gemeenten volgens de leden van de PvdA-fractie dan ook niet
onmogelijk worden gemaakt om het opnemen van uitgenodigde vluchtelingen te kunnen
betalen. Deze leden willen de minister in dit verband ook wijzen op het standpunt van de
VNG. Deze organisatie is snoeihard over het oordeel van het plan van de minister en zegt
niet bereid te zijn dit voorstel zonder meer uit te voeren. De randvoorwaarden voor de opvang
zijn volgens de VNG onvoldoende ingevuld, waardoor het draagvlak om nog uitgenodigde
vluchtelingen op te nemen, ernstig wordt aangepast. De leden van de PvdA-fractie zouden dat
een rampscenario vinden, en roepen de minister dan ook dringend op het plan aan te passen.
Is de minister bereid te garanderen dat Nederland kan blijven voldoen aan het quotum van 500
uitgenodigde vluchtelingen per jaar? Is hij bereid nader met gemeenten in overleg te treden
over de opvang van de uitgenodigde vluchtelingen, en hen daarin financieel ruimer bij te
staan? Is de minister zich bewust dat, als hij dat niet doet, het draagvlak voor uitgenodigde
vluchtelingen in gemeenten, en de integratie van deze mensen in Nederland, ernstig aangetast
kan raken?
Antwoord
Het uitgangspunt van deze regering is dat Nederland blijft deelnemen aan het
hervestigingsprogramma van UNHCR met gemiddeld 500 uitgenodigde vluchtelingen per
jaar. De regering is het niet eens met de VNG dat de randvoorwaarden voor het goed
opvangen van uitgenodigde vluchtelingen onvoldoende zijn ingevuld. Zoals hierboven reeds is
aangegeven hebben gemeenten voor alle statushouders financiële middelen ter beschikking
voor inburgering, begeleiding en educatie van uitgenodigde vluchtelingen. Daarnaast is
voorzien in de mogelijkheid voor alle gemeenten om een beroep te doen op middelen voor
extra begeleiding van uitgenodigde vluchtelingen. Het huisvesten en begeleiden van
uitgenodigde vluchtelingen is geen nieuwe taak voor gemeenten. Gemeenten hebben
bovendien een wettelijke taak om statushouders te huisvesten. Gemeenten kunnen er voor
kiezen op grond van deze verplichting ook uitgenodigde vluchtelingen op te nemen in hun
gemeente.
Op 28 april jl heeft er nog een bestuurlijk overleg met de VNG plaatsgevonden waarin het
plaatsen van uitgenodigde vluchtelingen in gemeenten ook één van de onderwerpen was. Ik
heb daarbij geconcludeerd dat er draagvlak was voor het weglaten van de opvang in
Amersfoort en dat er voldoende draagvlak is onder individuele gemeenten om uitgenodigde
vluchtelingen op te vangen. COA is al geruime tijd met individuele gemeenten in overleg over
het huisvesten en begeleiden van uitgenodigde vluchtelingen onder het nieuwe model.
Regiovertegenwoordigers, individuele gemeenten en regionale vertegenwoordigers van
Vluchtelingenwerk Nederland zoeken rechtstreeks contact met het COA om hun belangstelling
te tonen voor de nieuwe werkwijze. Op dit moment hebben vier regio's en diverse individuele
gemeenten in Nederland concrete belangstelling getoond om uitgenodigde vluchtelingen te
huisvesten en begeleiden in regionaal verband. Dit betekent dat reeds voor de eerste vier
selectiemissies van 2011 wordt voorzien in huisvesting en begeleiding. Zo zullen de
20
vluchtelingen die onlangs zijn geselecteerd in Kenia worden geplaatst in diverse gemeenten in
Friesland.
De leden van de PvdA-fractie stellen nog de volgende vragen:
Waarom komt niet een groter deel van de jaarlijkse besparing van 5 miljoen op de
opvangkosten ten goede aan de gemeenten die voor de opvang en begeleiding van
uitgenodigde vluchtelingen extra kosten moeten maken?
Antwoord
De besparing op het COA wordt onder meer gebruikt voor een uitgebreidere culturele
oriëntatie in het land van opvang en voor extra middelen die via het COA kunnen worden
aangevraagd voor de begeleiding in gemeenten. Zoals hierboven ook is aangegeven heeft de
regering bewust gekozen voor een grondige voorbereiding in het land waar de selectie
plaatsvindt. Ten eerste is er op deze manier tijd om de gemeenten goed voor te bereiden op de
overkomst van uitgenodigde vluchtelingen. Dit gebeurt door gemeenten goed te informeren
over de achtergrond en vaardigheden van de personen in kwestie.
Daarnaast is uit de praktijk gebleken dat het belangrijk is om de verwachtingen van de
uitgenodigde vluchtelingen zo realistisch mogelijk te maken. Onderdeel hiervan is om de
vluchteling goed te informeren over zijn nieuwe woon-en leefomgeving. De ervaring van de
afgelopen jaren leert ook dat de uitgenodigde vluchtelingen zelf de voorkeur geven aan een
uitgebreide CO-training om zo goed mogelijk voorbereid te zijn voor hun komst naar
Nederland. Bijna alle hervestigingslanden hanteren een vorm van culturele oriëntatie in het
land van opvang, maar er bestaat niet een algemene benadering.
Om bovenstaande redenen hecht ik dus aan een goede en uitgebreide voorbereiding van de
uitgenodigde vluchteling voorafgaand aan de inreis.
Verder worden er extra kosten gemaakt voor onder meer de eerste opvang op Schiphol en het
beschikbaar stellen van extra middelen aan gemeenten voor begeleiding van uitgenodigde
vluchtelingen.
Wat is de hoogte van het bedrag dat het COA krijgt voor de organisatie van de drie aparte
culturele oriëntatietrainingen?
Antwoord
Van de totale vergoeding die het COA ontvangt is 60% bestemd voor zaken als de logistieke
diensten van het IOM, kosten voor opvang in de 1e twee dagen in Nederland, medische kosten
voor vertrek en na aankomst, medische verzekering, beschikbaarheid tolken, extra
begeleidingskosten voor gemeenten, kosten huurderving voor gemeenten en noodpakketten
voor de uitgenodigde vluchtelingen. Ongeveer 30% van de totale vergoeding heeft betrekking
op kosten die niet gewijzigd zijn. Slechts de overige 10% heeft betrekking op de wijziging van
de werkwijze.
Welke gemeenten hebben inmiddels toegezegd dat zij uitgenodigde vluchtelingen op
voorgestelde wijze rechtstreeks willen opvangen?
Antwoord
De 1e groep en tot nu toe nog enige groep geselecteerden vluchtelingen in 2011, afkomstig uit
Kenia, zullen worden gehuisvest in de provincie Friesland. Dit gaat dan om de gemeenten
Sudwest Fryslan, Lemsterland, Gaasterlan-Sleat, Littenseradiel, Skasterlan, Achtkarspelen,
Dantumadeel, Dongeradeel, Kollumerland, Tytsjerksteradiel, Harlingen, Franekeradeel,
21
Leeuwarderadeel, Menaldumadeel, Ferwerderadeel, Het Bildt, Weststellingwerf,
Boarnsterhim en Opsterland. Andere regio's die concrete belangstelling hebben getoond voor
de nog komende missies zijn bv. Limburg-Noord, Zuid-en Midden Limburg en Twente. De
concrete bestuurlijke afspraken hierover zullen gemaakt worden als de volgende groepen
daadwerkelijk geselecteerd worden.
Komt er in verband met de rechtszekerheid een wettelijke grondslag voor de uitkering aan de
gemeenten? Zo ja, in welke regeling wordt deze opgenomen?
Antwoord
Zoals eerder aangegeven kunnen gemeenten die uitgenodigde vluchtelingen gaan opvangen
en begeleiden het COA een verzoek doen voor extra financiële ondersteuning. Het COA zal in
de bestuurlijke afspraken hier aandacht aan besteden en het initiatief nemen tot het
voorleggen van deze mogelijkheid om zo op gemeenteniveau hier afspraken over te maken.
Op dit moment bestaat er geen aanleiding daarvoor een aparte regeling te creëren.
Welke besparing kan worden gerealiseerd als het COA niet deelneemt aan de selectiemissies
en in plaats van drie aparte één culturele oriëntatie organiseert?
Antwoord
Van de totale vergoeding die het COA ontvangt is 60% bestemd voor zaken als de logistieke
diensten van het IOM, kosten voor opvang in de 1e twee dagen in Nederland, medische kosten
voor vertrek en na aankomst, medische verzekering, beschikbaarheid tolken, extra
begeleidingskosten voor gemeenten, kosten huurderving voor gemeenten en noodpakketten
voor de uitgenodigde vluchtelingen. Ongeveer 30% van de totale vergoeding heeft betrekking
op kosten die niet gewijzigd zijn. Slechts de overige 10% heeft betrekking op de wijziging van
de werkwijze.
Kunnen vluchtelingen met medische indicatie, zwangere vrouwen en vluchtelingen met
schoolgaande kinderen eerder dan zes maanden naar Nederland worden overgebracht? Welke
afspraken worden hierover met gemeenten gemaakt?
Antwoord
Daar waar er sprake is van levensbedreigende situaties zal het mogelijk zijn om vluchtelingen
eerder te laten overkomen. Dit was in de oude werkwijze tot 31 december 2010 ook al het
geval. De ervaring leert echter dat er zelden sprake is van levensbedreigende situaties binnen
de groep uitgenodigde vluchtelingen
Wanneer de drie CO-trainingen worden teruggebracht tot één, kan dan ook de termijn van zes
maanden dat de vluchtelingen nog in het land van opvang moeten verblijven worden
teruggebracht naar bijvoorbeeld vier maanden?
Antwoord
Er is geen enkel verband tussen het faciliteren van de CO-trainingen en de termijn van de zes
maanden. De periode van zes maanden is de periode die nodig is om de passende huisvesting
en begeleiding in gemeenten te organiseren. Ik kan u aangeven dat Nederland zeer snel is met
de overkomst van de uitgenodigde vluchtelingen na het moment van selectie. Bij vele andere
ervaren hervestigingslanden is deze termijn vaak minimaal een jaar of zelfs langer.
22
Op welke wijze zal de gezondheidsvoorlichting zoals deze nu door GGD Nederland in de
centrale opvang plaats vindt in de gemeente worden georganiseerd?
Antwoord
Het faciliteren van de gezondheidsvoorlichting is net als bij reguliere nieuwkomers binnen
gemeenten een verantwoordelijkheid van de huisartsen. In de voorbereidingsoverleggen
tussen het COA en de gemeenten waar uitgenodigde vluchtelingen worden geplaatst wordt
hierbij nadrukkelijk stilgestaan. Het kennis-en expertise centrum Pharos wordt bij de
introductiebijeenkomsten uitgenodigd om gemeenten te wijzen op de mogelijkheden tot het
geven van gezondheidsvoorlichting.
Welke voorbereidingen zijn getroffen om de intake en toeleiding naar de medische zorg zoals
deze nu in de centrale opvang is voorzien ook in de gemeente te laten plaats vinden?
Antwoord
De medische zorg voor uitgenodigde vluchtelingen wordt al voor de overkomst van de
uitgenodigde vluchtelingen geregeld. De medische gegevens die worden verzameld door een
arts van het Bureau Medische Advisering tijdens de hervestigingsmissie worden nadat
duidelijk is waar de uitgenodigde vluchteling wordt geplaatst overgedragen aan de huisarts
ter plaatse. Als er tijdens de culturele oriëntatie nog additionele medische gegevens
beschikbaar komen zullen deze ook aan de huisarts ter plaatse kenbaar worden gemaakt.
Verder zijn er met de medische dienst op Schiphol afspraken gemaakt om in de mogelijkheid
te voorzien om medische zorg te verlenen.
CDA
De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van de beschreven beleidsreactie/-
wijziging. Zij zijn van mening dat Nederland een zeer fatsoenlijke opvang van asielzoekers
en asielzoekerskinderen heeft , zeker ook in vergelijk met andere landen. Echter een van de
prangendste kwesties die de werkgroep 'Kind in AZC' naar voren bracht, was de
geworteldheid in Nederland van kinderen en gezinnen, door de vaak te lange duur van
asielprocedures. De leden van de CDA-fractie zijn dan ook van mening dat deze procedures
sneller moeten. Hierbij maken zij de kanttekening dat ouders primair verantwoordelijk zijn
voor hun kinderen en dus ook voor de gevolgen die doorprocederen heeft voor hun kinderen.
Niettemin: kortere procedures kunnen veel van de in het rapport geschetste problemen
voorkomen. De vorig jaar in werking getreden verbeterde asielprocedure en de nadere
verbeteringen waar de minister mee bezig is, moeten leiden tot verdere verkorting en
vermindering van procedures. Het COA onderschrijft de aanbevelingen in het rapport. De
werkgroep 'Kind in AZC' is tot nu toe tevreden over de contacten met de beleidsmakers van
de betrokken ministeries en ook de CDA-fractie is van mening dat we dat zo moeten houden.
De leden van de CDA-fractie roepen de minister dan ook op om te bevorderen dat in
samenspraak tussen alle betrokken partijen wordt gewerkt aan het verder verbeteren van de
situatie van kinderen in de asielopvang. Zij onderschrijven de nieuwe aanpak van
rechtstreekse plaatsing in gemeenten in plaats van eerst in een aparte opvanglocatie; in de
meeste andere hervestigingslanden gebeurt dit al op deze manier.
De leden van de CDA-fractie hebben echter nog een aantal vragen:
* Het rapport 'Kind in het centrum' dateert van juni 2009. Veel van de 65 aanbevelingen
zijn grotendeels al staande praktijk, of worden gerealiseerd in het project 'Kind in de
Opvang'. Dit project wordt gefinancierd met gelden uit het Europees Vluchtelingen Fonds
23
(EVF). Wat gebeurt er na afloop van de projectperiode, medio 2012, als de Europese
gelden wegvallen?
* Jongeren mogen een voor hun 18 gestarte opleiding afronden, zolang dat niet aan hun
terugkeer in de weg staat. Hoe werkt dit uit in de praktijk? Hoeveel procent van de 'te
vertrekken' / verwijderbare jongeren zijn daartoe daadwerkelijk in de gelegenheid?
Antwoord
Over de wijze waarop de diverse onderdelen van het project worden voortgezet is nu nog
geen eenduidig antwoord te geven. Voor wat betreft de voortzetting van het project is ook
mijn inzet om diverse aspecten van het project duurzaam te laten zijn. In verband met de
taakstelling die is opgelegd kan ik op dit moment geen financiële toezeggingen doen.
Een belangrijk deel van het project bestaat uit het leggen van contacten en het organiseren
van samenwerking. Het project leidt daarbij tot een verdere bewustwording bij lokale
organisaties en een betere samenwerking met NGO's. Ook leveren maatschappelijke
organisaties en bedrijven een bijdrage. Een aantal onderdelen is al beleid, zoals een kortere
procedure, het werven van meer structurele centra en het feit dat veel minder verhuizingen
plaatsvinden, Ook zijn er waarschijnlijk mogelijkheden op het gebied van Europese
financiering.
Ik heb geen exacte gegevens omtrent het aantal jongeren dat een voor hun 18e gestarte
opleiding na het 18e jaar afrondt. Zolang een jongere niet wordt uitgezet kan hij of zij de
opleiding blijven volgen. Dit is anders als de jongere in de vrijheidsbeperkende locatie wordt
geplaatst. Daar heeft hij een meldplicht zodat hij niet langdurig afwezig kan zijn voor het
volgen van een opleiding.
Klopt de bewering (van VluchtelingenWerk Nederland) dat de praktijk van andere
hervestigingslanden uitwijst dat het overbrengen van kennis en vaardigheden (de culturele
oriëntatie over Nederland) ter plaatse, in het opvangland in de regio, niet zinvol is? De VS
zouden ermee zijn gestopt omdat het niet kostenefficiënt bleek te zijn; klopt dit? Wat gaat
Nederland anders doen dan de andere hervestigingslanden?
Antwoord:
De bewering van Vluchtelingenwerk is niet juist dat het overbrengen van kennis en
vaardigheden in de vorm van een culturele oriëntatie in het land van opvang niet zinvol is.
Bijna alle hervestigingslanden hanteren een vorm van culturele oriëntatie in het land van
opvang, maar er bestaat niet een algemene benadering. De VS hanteert ook nog steeds een
CO-programma.
Ik heb bewust gekozen voor een grondige voorbereiding in het land waar de selectie
plaatsvindt. Ten eerste is er op deze manier tijd om de gemeenten goed voor te bereiden op de
overkomst van uitgenodigde vluchtelingen. Individuele gemeenten en regionale
vertegenwoordigers van bijvoorbeeld Vluchtelingenwerk hebben tijdens de bijeenkomsten met
het COA hier positief op gereageerd en het belang onderstreept van een zorgvuldige
voorbereiding in deze nieuwe werkwijze. Dit gebeurt door gemeenten goed te informeren over
de achtergrond en vaardigheden van de personen in kwestie. Daar waar nodig kunnen reeds
de juiste instanties worden ingeschakeld. Dit is juist gedaan om het proces voor gemeenten te
vergemakkelijken. Daarnaast is uit de praktijk gebleken dat het belangrijk is om de
verwachtingen van de uitgenodigde vluchtelingen zo realistisch mogelijk te maken. Onderdeel
hiervan is om de vluchteling goed te informeren over zijn nieuwe woon-en leefomgeving. De
ervaring van de afgelopen jaren leert ook dat de uitgenodigde vluchtelingen zelf de voorkeur
24
geven aan een uitgebreide CO-training om zo goed mogelijk voorbereid te zijn voor hun
komst naar Nederland.
De leden van de CDA-fractie hebben een paar vragen over die training culturele oriëntatie.
Wat is precies de functie ervan? Waarom is het volgens Nederland beter om het dáár te doen;
want eenmaal in Nederland moet men immers toch de inburgeringscursus gaan doen? Kunnen
die trainingen dus niet beter na aankomst in Nederland worden gegeven? Zijn er al ervaringen
dat CO-training werkt? Hoe verplichtend of vrijblijvend is het volgen van die CO-training? Is
het een soort 'inburgering in het buitenland', waarbij men ook een toets moet afleggen? Wat
kost het om COA-medewerkers die trainingen daarginds te laten doen? Hoe wordt dit
gefinancierd?
Antwoord:
Nederland hanteert al vijf jaar CO-trainingen en het faciliteren hiervan is reeds staand beleid
en heeft laten zien dat dit een positief effect heeft. De nieuwe werkwijze geeft de mogelijkheid
om een zorgvuldigere voorbereiding te laten plaats vinden nu de eerste opvang in Amersfoort
wegvalt, om de oriëntatie op Nederland, de toekomstige woongemeente en de toekomstige
woonomgeving zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Op basis van de ervaringen is het erg
belangrijk om zowel de verwachtingen aan de kant van de uitgenodigde vluchteling als ook
die van de ontvangende gemeente zo optimaal mogelijk te organiseren voor de overkomst. Er
is geen strikt verplichtend karakter in het volgen van de CO-trainingen. Echter, de ervaring
van de afgelopen vijf jaar leert dat op hoge uitzonderingen na iedereen die geselecteerd is
deelneemt aan de trainingen om zich goed voor te bereiden op de overkomst.
Ik heb met het COA afspraken gemaakt over de vergoeding welke het COA ontvangt voor
haar werkzaamheden en haar coördinatierol inzake uitgenodigde vluchtelingen. Van de totale
vergoeding die het COA ontvangt is 60% bestemd voor zaken als de logistieke diensten van
het IOM, kosten voor opvang in de 1e twee dagen in Nederland, medische kosten voor vertrek
en na aankomst, medische verzekering, beschikbaarheid tolken, extra begeleidingskosten voor
gemeenten, kosten huurderving voor gemeenten en noodpakketten voor de uitgenodigde
vluchtelingen. Ongeveer 30% van de totale vergoeding heeft betrekking op kosten die niet
gewijzigd zijn. Slechts de overige 10% heeft betrekking op de wijziging van de werkwijze
Het COA acht het mogelijk om binnen twee maanden na afronding van de selectiemissie te
kunnen aangeven binnen welke gemeente de uitgenodigde vluchteling wordt gehuisvest. Wat
betekent dit ten opzichte van de wachttermijn voor uitgenodigde vluchtelingen? Wordt die
korter? De leden van de CDA-fractie willen de in de training CO opgedane kennis niet te
laten verwateren.
Antwoord:
Er is geen enkel verband tussen het faciliteren van de CO-trainingen en de termijn van de zes
maanden. De periode van zes maanden is de periode die nodig is om de passende huisvesting
en begeleiding in gemeenten te organiseren. Ik kan u aangeven dat Nederland zeer snel is met
de overkomst van de uitgenodigde vluchtelingen na het moment van selectie. Bij vele andere
ervaren hervestigingslanden is deze termijn vaak minimaal een jaar of zelfs langer. Na twee
maanden zal bekend zijn welke gemeente bereid is om de uitgenodigde vluchteling te
huisvesten, de daadwerkelijke beschikbaarheid van een woning volgt pas later, maar
maximaal zes maanden na selectie. Door de drie CO-trainingen te faciliteren in de
tussenliggende periode is er tevens de mogelijkheid om de verwachtingen van zowel de
uitgenodigde vluchteling als ook de desbetreffende gemeenten goed te managen. Hierdoor zal
er zelfs een vergroting plaats vinden van het gebruik van de opgedane kennis en ervaring.
25
Hoe wordt omgegaan met gemeenten die achterlopen met het voldoen aan hun
huisvestingstaakstelling voor statushouders? Is het de bedoeling dat daar ook uitgenodigde
vluchtelingen worden gehuisvest, of juist niet? En is dit laatste dan geen beloning voor slecht
gedrag?
Antwoord:
Het beeld dat is geschetst dat uitgenodigde vluchtelingen met name worden geplaatst in
gemeenten die achterlopen in de taakstelling is absoluut onjuist. Gemeenten zijn vrij om te
kiezen of zij uitgenodigde vluchtelingen willen huisvesten of begeleiden.
SP
Het rapport van Unicef over de positie van kinderen in opvangcentra en de laatste reactie van
de minister over de voortgang geven de leden van de SP-fractie aanleiding tot nadere
opmerkingen en vragen.
De minister heeft op 22 maart in de bijlage bij zijn brief gereageerd op de 65 aanbevelingen
van Unicef. Wat deze leden daarbij opvalt is dat de minister op onderdelen zijn ogen sluit
voor de realiteit. Zo weigert de minister uit te gaan van de praktijk dat kinderen lang in
opvang verblijven. Hij somt zijn beleidsvoornemens nog maar eens op over zijn inzet voor
een verkorting van de asielprocedure en het tegengaan van stapelen van procedures. Waar
geen misverstand over kan bestaan is dat ook de SP-fractie voor zorgvuldige procedures is.
De minister lijkt nu ook te hebben ingezien dat meer zorgvuldigheid aan het begin zich
uitbetaald in meer snelheid in het vervolg van de procedure.
Maar de realiteit, waar de minister zijn ogen voor sluit, is dat dit nog niet de praktijk is. De
procedures zijn nu nog lang. De werkelijkheid is dat kinderen nog wél jarenlang in
opvangcentra verblijven en daar opgroeien. Dat is de realiteit en daar moeten we dus ook de
omstandigheden op aanpassen. Je mag de kinderen, zo menen de leden van de SP-fractie, die
nu op de opvangcentra verblijven niet het slachtoffer maken van de bestaande situatie. Zij
moeten zich nu ontwikkelen en zij kunnen niet wachten tot er een nieuwe werkelijkheid is.
Erkent de minister dit? Deze kinderen moeten nu geholpen worden. En het COA speelt daar
een belangrijke rol bij.
De oproep van de leden van de SP-fractie aan de minister en het COA is dan ook om met
volledige inzet aan de slag te gaan met praktische oplossingen waar direct resultaat van
zichtbaar en merkbaar is voor de kinderen. Stop de reeks verhuizingen waar kinderen mee
worden geconfronteerd. Moeten deze leden de reactie van de minister op aanbeveling 9 op dit
punt zo lezen dat er niet verhuisd wordt, tenzij een locatie sluit of er sprake is van
onaangepast gedrag? Kan de minister dit toezeggen?
Antwoord
Ik ben van mening dat het belang van kinderen altijd een belangrijke overweging moet zijn in
beleid en uitvoering, ook in het opvangbeleid. Ik herken echter niet de stelling dat er van veel
van de aanbevelingen tot nu toe vrijwel niets is terecht gekomen.
Sinds het rapport medio 2009 werd aangeboden aan de toenmalige staatssecretaris zijn er
diverse aanpassingen doorgevoerd. U treft deze aan in mijn brief d.d. 22 maart 2011, (no.
19637; nr. 1406 d.d. 22 maart 2011).
26
Ik vind het van belang dat kinderen in azc's zich zo goed mogelijk kunnen ontwikkelen. De
ouders zijn hiervoor primair verantwoordelijk. Voor kinderen in azc's is daarnaast de
overheid aan zet. Kinderen hebben veelal recht op dezelfde voorzieningen als Nederlandse
kinderen, bijvoorbeeld waar het gezondheidszorg, onderwijs en toegang tot instellingen als de
Centra voor Jeugd en Gezin en de Raad voor de Kinderbescherming betreft. Kinderen zijn
omgeven door een uitgebreid netwerk van zorginstellingen, waarbij de Inspectie voor de
Gezondheidszorg en de Inspectie Jeugdzorg toezicht houden. De opvang in Nederland is van
hoog niveau, hetgeen ook door de staatssecretaris werd aangegeven bij de in ontvangstname
van het rapport.
Natuurlijk zijn er altijd verbeteringen mogelijk. Hierover heb ik ook een gesprek gevoerd met
vertegenwoordigers van Unicef en Defence for Children.
In het kader van het project "Kind in de Opvang" wordt aan diverse aanvullende
verbeteringen gewerkt.
Dit neemt echter niet weg dat asielzoekersgezinnen in een andere situatie verkeren dan
Nederlandse gezinnen. Het is voor hen niet zeker dat zij in Nederland mogen blijven. De
grenzen aan hetgeen vanuit de overheid moet worden aangeboden moeten realistisch gesteld
worden. Vormen van participatie in de samenleving die leiden tot verregaande integratie
(wonen in gemeenten, volledig recht op arbeid, Nederlandse les na een afwijzende
beschikking) stroken niet met de situatie van asielzoekers in procedure. Daarnaast moeten
geen voorzieningen worden geboden die beter zijn dan hetgeen veel Nederlandse kinderen ter
beschikking staat. Dit is maatschappelijk niet verantwoord en zal alleen maar bijdragen aan
de teleurstelling bij afwijzing. Voorts zouden dergelijke voorzieningen ertoe leiden dat
asielzoekerskinderen in Nederland over meer voorzieningen beschikken dan
asielzoekerskinderen in andere EU-landen.
Voor wat betreft de gemiddelde verblijfsduur voor kinderen in de opvang: deze bedroeg op 1
januari 2011 14 maanden.
Ten aanzien van verhuizingen geldt dat asielzoekers, en in het bijzonder gezinnen met
kinderen, zo min mogelijk hoeven te verhuizen nadat ze vanuit de procesopvanglocatie in een
opvanglocatie zijn gehuisvest.. Dit wordt gerealiseerd door een combinatie van de volgende
beleids- en uitvoeringsmaatregelen:
- een kortere procedure;
- het onderscheid tussen oriëntatie/inburgeringslocaties en terugkeerlocaties is
opgeheven;
- meer langdurige contracten met gemeenten, zodat minder opvanglocaties hoeven te
sluiten (in 2010 is bijvoorbeeld maar 1 locatie gesloten);
- als er toch verhuisd moet worden zorgt het COA dat gezinnen met kinderen bij
voorkeur in een schoolvakantie verhuizen of dat de kinderen naar een nabijgelegen
opvangcentrum worden overgeplaatst, zodat ze niet van school hoeven te wisselen;
- COA plaatst gezinnen met kinderen niet in centra waarvan bekend is dat ze gaan
sluiten.
Het is onaanvaardbaar dat kinderen het aanspreekpunt zijn in de asielprocedure van gezinnen
omdat ze de taal spreken. Je mag de kinderen niet met deze zorgen belasten. Deelt de minister
deze mening en gaat hij er ook voor zorgen dat dit in de toekomst niet meer gebeurt? Juist in
dit soort gevallen zou een eigen vertrouwenspersoon voor kinderen een belangrijke rol
kunnen spelen. De leden van de SP-fractie zijn daar dan ook van harte voor
27
Antwoord
In de procedure worden kinderen niet als aanspreekpunt van het gezin gebruikt.
Het COA gebruikt kinderen ook niet als tolk. Om dit verder te garanderen is een aangepast
Kader tolkeninzet in concept gereed. Dit zal binnenkort van kracht worden.
Met de aanbeveling tot het aanstellen van een onafhankelijke mentor ben ik het niet eens. De
COA-medewerkers zijn veelal agogisch geschoold en ontvangen daarnaast interne trainingen
waarmee zij zich verder vakgericht kunnen ontwikkelen. Medewerkers worden onder andere
getraind in het signaleren van problemen en (opvoed)situaties "waar iets mis is". Zij voeren
gesprekken met gezinnen en verwijzen zonodig door naar professionele hulpverleners. Ik zie
dan ook geen meerwaarde in het aanstellen van een extra mentor.
Beoordeel wat gezinnen nodig hebben.
Gaat de minister er ook voor zorgen dat kinderen ook daadwerkelijk kind kunnen zijn? De
activiteiten worden steeds meer afhankelijk gemaakt van lokale fondsen en vrijwilligers. En
natuurlijk zijn de leden van de SP-fractie blij met een initiatief als 'de Vrolijkheid', maar
waarom ziet de minister dit niet als een eigen verantwoordelijkheid?
Antwoord
Ik zie het zeker als een verantwoordelijkheid van de overheid om, in situaties waarin ouders
de verantwoordelijkheid voor hun kinderen niet (kunnen) nemen, zorg te dragen voor de
voorzieningen waarop kinderen recht hebben. De overheid draagt dan ook voor
asielzoekerskinderen zorg voor een goede opvang en begeleiding en voor allerlei faciliteiten,
die voor een belangrijk gedeelte dezelfde rechten en voorzieningen bieden als voor
Nederlandse kinderen.
Onderwijs is een wezenlijk onderdeel van de vorming van deze kinderen. Kan de minister
toezeggen dat wij geen situaties meer mee zullen maken zoals afgelopen najaar in Ter Apel
waar kinderen wekenlang geen onderwijs kregen vanwege gesteggel tussen het COA en de
plaatselijke school?
Antwoord
Leerplichtige kinderen hebben recht op onderwijs. COA heeft goede contacten met de diverse
scholen die onderwijs aan asielzoekerskinderen verzorgen.
In de situatie met betrekking tot Ter Apel waarnaar uw Kamer verwijst lukte het de gemeente,
om financiële redenen, niet om onderwijs beschikbaar te krijgen. In overleg met het COA is
destijds tot een oplossing voor deze situatie gekomen.
COA en de gemeente hebben afspraken gemaakt over een structurele oplossing voor de
financiering van het onderwijs.
De leden van de SP-fractie willen van de minister nog eens duidelijk horen wat hij zich nu
voorstelt bij een sobere opvang voor gezinnen met minderjarige kinderen. Wat is er nu luxe
aan de opvang zoals die nu is en waar denkt de minister te kunnen versoberen? Het klinkt
stoer van de minister maar wat moeten deze leden zich bij sober voorstellen?
Antwoord
De opvang voor gezinnen met kinderen in procedure is in Nederland van een goed niveau. Er
zijn geen plannen om deze te versoberen. Dit betekent overigens niet dat er geen
verbeteringen mogelijk zijn. Sinds het aanbieden van het rapport aan de toenmalige
28
staatssecretaris, medio 2009, is al een groot aantal verbeteringen doorgevoerd. Aan verdere
aanpassingen wordt gewerkt, o.a. in het kader van het EVF-project Kind in de Opvang.
Over mogelijke aanpassingen heb ik ook recent een gesprek gevoerd met Unicef en Defence
for Children. Ik zie daarbij, anders dan de opstellers van het rapport, niet hoe de Nederlandse
wet- en regelgeving inzake opvang in strijd zou zijn met Europese en andere internationale
normen. Er moet wel rekening mee worden gehouden dat asielzoekersgezinnen in een andere
situatie verkeren dan Nederlandse gezinnen. Het is voor hen niet zeker dat zij in Nederland
mogen blijven. De grenzen aan hetgeen vanuit de overheid wordt aangeboden moeten
realistisch gesteld worden. Vormen van participatie in de samenleving die leiden tot
integratie (wonen in gemeenten, volledig recht op arbeid, Nederlandse les na een afwijzende
beschikking) stroken niet met de situatie van asielzoekers in procedure. Daarnaast moeten
geen voorzieningen worden geboden die beter zijn dan hetgeen veel Nederlandse kinderen ter
beschikking staat. Dit is maatschappelijk niet verantwoord en zal alleen maar bijdragen aan
de teleurstelling bij afwijzing.
Waar het gaat om de groep gezinnen met minderjarige kinderen zoals vermeld in de brief aan
uw Kamer van 18 januari 2011, heb ik uw kamer gemeld dat deze gezinnen in op vertrek
gerichte locaties van het COA met een sober voorzieningenniveau zullen worden geplaatst.
De versobering die ik voor ogen heb in deze locaties ziet op de voorzieningen die aan
volwassen worden aangeboden.
Tot slot van hun bijdrage op dit onderwerp willen de leden van de SP-fractie nog een enkel
woord wijden aan de vraag bij wie de verantwoordelijkheid voor de kinderen ligt. Ja, zo
zeggen deze leden tegen de minister, natuurlijk zijn de ouders in eerste instantie
verantwoordelijk voor de kinderen. Maar als die ouders in volledige afhankelijkheid leven van
de overheid dan kan de minister niet wegkijken. Dan wordt het een gedeelde
verantwoordelijkheid omdat de werkelijkheid niet toetstaat dat het anders kan. En waar de
ouders door de situatie onmachtig zijn mag de minister de kinderen niet aan hun lot overlaten.
Erkent de minister dit en gaat hij deze verantwoordelijkheid ook ten volle nemen?
Antwoord
Ik ben met de leden van de SP-fractie van mening dat, als ouders niet in staat zijn de
verantwoordelijkheid voor hun kinderen te nemen, de overheid hierin een taak heeft.
De leden van de SP-fractie hebben nog een paar korte opmerkingen over de andere
agendapunten. Het is goed dat de wachtperiode voorafgaand aan de procedure in de Centrale
Ontvangstlocatie (COL) inmiddels is opgelost. Deze leden zijn blij dat de minister in zijn
brief van 8 maart aangeeft dat asielzoekers die niet binnen de gestelde termijn van 28 dagen
een uitspraak van de rechter krijgen in hun beroepszaak niet op straat belanden. Kan de
minister dit uitgangspunt nog eens bevestigen?
Antwoord
In de brief van 8 maart jl.aan uw Kamer (19637 nr. 1403) heb ik uw Kamer medegedeeld dat
in ongeveer 80% van de gevallen waarin een asielzoeker na afwijzing in de algemene
asielprocedure beroep aantekent, de rechtbank binnen de termijn van 28 dagen uitspraak
doet.
Zoals uit de brief blijkt is er een aantal redenen waarom de rechtbank in sommige gevallen
niet binnen 28 dagen na de afwijzing in de algemene asielprocedure uitspraak doet in de
beroepszaak:
29
* de zaak blijkt te gecompliceerd om direct uitspraak te doen: het verzoek om de
voorlopige voorziening wordt toegewezen en de asielzoeker mag in de opvang de
uitspraak in beroep afwachten;
* vanwege aanloopproblemen lukte het de IND niet om tijdig complete dossiers aan de
rechtbanken te leveren. In die situaties is met de rechtbanken afgesproken om de
opvang te laten voortduren tot er uitspraak werd gedaan. In deze situaties ging het om
kinderziektes die nu eenmaal samenhangen met het doorvoeren van ingrijpende
beleidwijzigingen;
* het beroep wordt aangehouden omdat er gewacht moet worden op Europese of
nationale uitspraken. In sommige gevallen leidt de beschikbaarheid van tolken en/of
advocaten tot enige vertraging in de zittingsplanning. Dit zijn echter uitzonderingen.
Mocht in de situatie dat de vreemdeling tijdens zijn vertrektermijn werkt aan zijn vertrek
blijken dat het niet mogelijk is het vertrek binnen de gestelde termijn te realiseren, kan
eventueel worden overgegaan tot plaatsing in een vrijheidsbeperkende locatie waar de Dienst
Terugkeer en Vertrek de terugkeer verder zal faciliteren.
In een gering aantal gevallen waarin de rechter binnen de vertrektermijn geen uitspraak doet
zal de opvang worden beëindigd, maar mag de vreemdeling de uitspraak nog altijd in
Nederland afwachten.
Voor wat betreft het nieuwe hervestigingbeleid waarbij uitgenodigde vluchtelingen
rechtstreeks in een gemeente worden geplaatst, maken de leden van de SP-fractie zich met
name zorgen over de medische begeleiding. Een redelijk homogene groep afkomstig uit één
hervestigingmissie moet straks door verschillende artsen in verschillende gemeenten worden
opgevangen en begeleid. Zou het niet veel praktischer zijn om een korte periode na aankomst
dit centraal te doen en daar ook een aantal ander praktische zaken centraal te regelen? Graag
een reactie van de minister op deze suggestie.
Antwoord
De medische zorg voor uitgenodigde vluchtelingen wordt al voor de overkomst van de
uitgenodigde vluchtelingen geregeld. De medische gegevens die worden verzameld door een
arts van het Bureau Medische Advisering tijdens de hervestigingsmissie worden
overgedragen aan de huisarts ter plaatse, nadat duidelijk is geworden waar de uitgenodigde
vluchteling zal worden gehuisvest. Als er tijdens de culturele oriëntatie nog additionele
medische gegeven beschikbaar komen zullen deze ook aan de huisarts ter plaatse kenbaar
worden gemaakt. Verder zijn er met de medische dienst op Schiphol afspraken gemaakt om in
de mogelijkheid te voorzien om medische zorg te verlenen. Voor wat betreft overige
praktische zaken waaronder het uitreiken van de beschikking wordt de uitgenodigde
vluchteling bij aankomst op Schiphol de eerste 48 uur opgevangen en begeleid in een hotel
nabij Schiphol.
D66
De leden van de fractie van D66 hebben een aantal opmerkingen en vragen ten aanzien van de
volgende agendapunten: kinderen in asielzoekerscentra, gemiddelde verblijfsduur in de
Centrale Ontvangstlocatie (COL) en de directe plaatsing van uitgenodigde vluchtelingen in
gemeenten. Daarnaast wensen de leden kort een opmerking te maken over de opvang in de
regio van herkomst.
30
Opvang van kinderen
De leden van de fractie van D66 danken de minister voor zijn reactie op de aanbevelingen van
Unicef die in het rapport "Kind in het centrum: kinderrechten in asielzoekerscentra" zijn
gedaan. Voornoemde leden hebben een aantal opmerkingen bij deze reactie.
Hoe gaat de minister de opdracht aan het COA zó verhelderen dat de opvangorganisatie beter
weet welke taken het heeft in het zorgen voor kindvriendelijke opvang in overeenstemming
met het Kinderrechtenverdrag?
De leden van de fractie van D66 vragen zich tevens af hoe het toezicht op de opvang van
kinderen in AZC's zal worden georganiseerd. Daarbij vinden zij het van belang dat de
Tweede Kamer op de hoogte wordt gehouden van de situatie van kinderen in AZC's.
De minister van Immigratie en Asiel heeft begin dit jaar in het programma van Pauw en
Witteman en in een brief aan de Kamer van 18 januari 2011 aangegeven dat hij de opvang van
afgewezen asielzoekers met kinderen wil versoberen. Er komt voor hen een speciaal
vertrekcentrum met sobere voorzieningen en beperkingen aan de bewegingsvrijheid. Als in de
minister bij herhaling zegt dat de opvang van kinderen voldoet aan de normen, kan hij dan
toelichten welke marge hij ziet om die normen naar beneden bij te stellen, oftewel om de
opvang van gezinnen te versoberen? De leden van de fractie van D66 vragen zich af wat zij
zich hierbij moeten voorstellen. In de reactie op het rapport van 'Kind in AZC' wordt
tegelijkertijd aangegeven dat de regering initiatieven voor extra voorzieningen voor kinderen
wil ondersteunen. Kan worden toegelicht wat daarbij voor ogen staat en voor welke categorie
kinderen dit zou gelden?
Antwoord
De taken van het COA zijn omschreven in de Wet COA. De verstrekkingen aan asielzoekers
zijn nader uitgewerkt in de Regeling verstrekkingen asielzoekers en andere categorieën
vreemdelingen (Rva). Voorts wordt in de jaarlijkse beschikking door het ministerie van
Binnenlandse Zaken een concrete opdracht aan het COA verstrekt. Indien er voor bepaalde
activiteiten budget beschikbaar wordt gesteld worden de activiteiten die gefinancierd worden
nader omschreven in deze beschikking die tevens als opdrachtverlening dient. Ook is er zeer
regelmatig mondeling overleg met het COA. Ik ben dan ook niet van mening dat de opdracht
aan het COA verdere verduidelijking behoeft.
Toezicht op de opvang van kinderen in azc's vindt reeds plaats.Naast de Raad van Toezicht
COA fungeert het ministerie van Binnenlandse Zaken (Directoraat-Generaal
Vreemdelingenzaken) als toezichthouder op het COA. Voorts hebben reguliere instanties,
zoals de Inspectie Jeugdzorg en de Inspectie voor de Gezondheidszorg, hierin een taak.
Diverse belangenorganisaties spelen een rol, zoals sinds kort de speciale Kinderombudsman.
De versobering die ik voor ogen heb in de op vertrek gerichte locaties van het COA ziet op de
voorzieningen die aan volwassen worden aangeboden.
Gemiddelde verblijfsduur in de Centrale Ontvangstlocatie (COL)
De gemiddelde verblijfsduur en doorlooptijden zouden goeddeels op orde zijn, lezen de leden
van de D66-fractie in de brief van de minister. Toch willen deze leden nogmaals vragen naar
de situatie op Schiphol. De maximale detentietermijn voor asielzoekers op Schiphol wordt in
zo'n 30 procent van de gevallen overschreden volgens gegevens van UNHCR en
Vluchtelingenwerk. De D66-fractie heeft al eerder aangegeven dat detentie een zeer
ingrijpend middel is en met terughoudendheid moet worden toegepast.
Gezien de informatie van UNHCR en Vluchtelingenwerk vragen de leden van de fractie van
D66 zich af wat op dit moment de gemiddelde verblijfsduur is op detentiecentrum Schiphol.
31
Op welke wijze wordt naleving van de gestelde maximale termijn op dit moment
gewaarborgd?
Is de minister bereid om op naleving strenger toe te zien en daar uit humaan oogpunt
consequenties aan te verbinden? Bijvoorbeeld overplaatsing naar een minder ingrijpend
regime?
Antwoord
Bij de beantwoording van deze vragen is het van belang om een onderscheid te maken tussen
de detentietermijn en de zes-weken-termijn. Het rapport van UNHCR en Vluchtelingenwerk
ziet, daar waar wordt gesproken van overschrijding van termijnen, op de zes weken termijn.
Zoals ik heb aangegeven in antwoord op vragen van het lid Dibi (Aanhangsel van de
Handelingen 2010-2011; 1933, ontvangen 23 maart 2011) spant de IND zich in om
asielaanvragen van vreemdelingen die in grensdetentie verblijven gedurende de zogenaamde
"gesloten verlengde asielprocedure", zo snel mogelijk af te handelen. Als het onderzoek niet
binnen zes weken kan worden afgerond, zal steeds een belangenafweging worden
gemaakt omtrent het al dan niet voortzetten van de vrijheidsontnemende maatregel. Ik heb
geen redenen om te veronderstellen dat deze belangenafweging door de IND niet met de
vereiste zorgvuldigheid wordt uitgevoerd. Om die reden acht ik nadere actie niet geboden.
Directe plaatsing van uitgenodigde vluchtelingen in gemeenten
De leden van de fractie van D66 juichen de ambitie van de minister toe om uitgenodigde
vluchtelingen op te vangen en een goede start te bieden in Nederland.
Echter, voornoemde leden constateren dat de randvoorwaarden niet op orde zijn en draagvlak
onder gemeenten ontbreekt. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) geeft in haar
brief2 aan dat zij het niet aannemelijk vindt dat een negen dagen durende training aan
uitgenodigde vluchtelingen in het land van opvang, voldoende is om deze vluchtelingen goed
voor te bereiden op een verblijf in Nederland. De VNG stelt gemotiveerd dat bijbrengen van
kennis en vaardigheden in Nederland effectiever is. De leden van de fractie van D66 vragen
een reactie van de minister hierop. Daarnaast vragen voornoemde leden zich af welke
randvoorwaarden aan de integratie van de uitgenodigde vluchtelingen worden gesteld en
verzoeken om een toelichting hierop. Wat vindt de minister van de suggestie van de VNG om
een aantal gespecialiseerde gemeenten te creëren voor opvang van de uitgenodigde
vluchtelingen? Klopt het dat met de sluiting van de opvang in Amersfoort EUR 10.000,-
wordt bespaard? Ziet de minister mogelijkheden om die besparing te herinvesteren in
gespecialiseerde gemeenten? En is hij bereid de plannen zodanig bij te sturen dat gemeenten
er mee uit de voeten kunnen en het doel van de beleidswijziging, uitgenodigde vluchtelingen
een goede start geven, ook daadwerkelijk kan worden gerealiseerd? Hoe gaat de minister dit
in overleg met gemeenten en de VNG aanpakken en wanneer wordt hier definitief over
besloten? Welke maatregelen worden genomen om de gemeenten financieel te ondersteunen?
Antwoord
De regering is het niet eens met de VNG dat de randvoorwaarden voor het goed opvangen
van uitgenodigde vluchtelingen onvoldoende zijn ingevuld. Met de VNG is hier meerdere
malen over van gedachten gewisseld. Gemeenten hebben voor alle statushouders financiële
middelen ter beschikking voor inburgering, begeleiding en educatie van uitgenodigde
vluchtelingen. Daarnaast is voorzien in de mogelijkheid voor alle gemeenten om een beroep
te doen op middelen voor extra begeleiding van uitgenodigde vluchtelingen. COA zal het
beheer hebben over deze financiële middelen.
2 Brief VNG, 12 april 2011, kenmerk BAWI/U201100572
32
Het huisvesten en begeleiden van uitgenodigde vluchtelingen is geen nieuwe taak voor
gemeenten. Gemeenten hebben bovendien een wettelijke taak om statushouders te huisvesten.
Gemeenten kunnen er voor kiezen op grond van deze verplichting ook uitgenodigde
vluchtelingen op te nemen in hun gemeente.
Op 28 april jl heeft er nog een bestuurlijk overleg met de VNG plaatsgevonden waarin het
plaatsen van uitgenodigde vluchtelingen in gemeenten ook één van de onderwerpen was. Ik
heb daarbij geconcludeerd dat er draagvlak was voor het afzien van de opvang in Amersfoort
en dat er voldoende draagvlak is onder individuele gemeenten om uitgenodigde vluchtelingen
op te vangen. COA is al geruime tijd met individuele gemeenten in overleg over het huisvesten
en begeleiden van uitgenodigde vluchtelingen onder het nieuwe model.
Regiovertegenwoordigers, individuele gemeenten en regionale vertegenwoordigers van
Vluchtelingenwerk Nederland zoeken rechtstreeks contact met het COA om hun belangstelling
te tonen voor de nieuwe werkwijze. Op dit moment hebben vier regio's en diverse individuele
gemeenten in Nederland concrete belangstelling getoond om uitgenodigde vluchtelingen te
huisvesten en te begeleiden. Dit betekent dat reeds voor de eerste vier selectiemissies van
2011 wordt voorzien in huisvesting en begeleiding. Zo zullen de vluchtelingen die onlangs zijn
geselecteerd in Kenia worden geplaatst in diverse gemeenten in Friesland.
De leden van D66 doen de suggestie om een aantal specialistische gemeenten te creëren voor
de opvang van uitgenodigde vluchtelingen. De regering heeft er voor gekozen aan gemeenten
zelf over te laten of zij al dan niet uitgenodigde vluchtelingen wensen op te vangen. Er zijn in
Nederland al een aantal zeer ervaren gemeenten die al lange tijd met uitgenodigde
vluchtelingen werken. COA heeft een serie bijeenkomsten georganiseerd en zal nog meer
vervolgbijeenkomsten organiseren waarin kennis en expertise is en wordt uitgewisseld tussen
gemeenten die zowel bekend zijn met uitgenodigde vluchtelingen en gemeenten die dat niet
zijn. COA zal daarbij ook haar eigen kennis over de begeleiding van uitgenodigde
vluchtelingen overdragen. Hierdoor wordt een netwerk van gemeenten gecreëerd die
uitgenodigde vluchtelingen opvangen. Daarnaast richt het COA een kenniscentrum in waar
gemeenten vanaf het najaar van 2011 terecht kunnen voor vragen over de begeleiding van
uitgenodigde vluchtelingen.
Voor wat betreft de vraag over de aard van de besparing het volgende. Omdat uitgenodigde
vluchtelingen niet langer centraal worden opgevangen voor de gemiddelde duur van een half
jaar zullen die opvangkosten komen te vervallen. Daar staat tegenover dat er extra kosten
worden gemaakt voor onder meer de uitbreiding van de culturele oriëntatie, de eerste opvang
op Schiphol en het beschikbaar stellen van extra middelen aan gemeenten voor begeleiding
van uitgenodigde vluchtelingen.
Opvang in land van herkomst
De minister heeft afgelopen weken in verband met de situatie in Libië herhaaldelijk
aangegeven dat hij inzet op opvang van vluchtelingen in de regio van herkomst.
Kan de minister toelichten wat daarvoor op dit moment concreet door Nederland wordt
ondernomen? Zijn er concrete plannen gevormd, wat houden die in en is daarmee inmiddels
aangevangen?
Antwoord:
Nederland heeft de volgende bijdragen geleverd aan Humanitaire hulp ten behoeve van de
crises in Libië. Nederland heeft 0,5 miljoen EUR gegeven aan de Internationale Federatie van
het Rode Kruis (IFRC). Hiermee steunt Nederland de werkzaamheden van zusterorganisaties
van het Nederlandse Rode Kruis aan de grenzen van Libië in Egypte en Tunesië. Het IFRC
gebruikt de bijdragen voor voedsel, onderdak en medicijnen.
33
Nederland heeft 1 miljoen Euro bijgedragen aan het hulpverzoek van de VN-organisatie
UNHCR. Dit verzoek is vooral gericht op evacuatie van migranten (de zgn. derdelanders) die
gestrand zijn in Tunesië, Egypte en andere landen.
Nederland heeft aanvullend ook nog 1 miljoen Euro ter beschikking gesteld aan IOM om bij
te dragen aan de evacuatie van arbeidsmigranten naar hun land van herkomst.
Omwille van snelheid en kosteneffectiviteit geeft Nederland bij voorkeur financiële hulp, in
plaats van materiële hulp. De organisaties kunnen daardoor zoveel mogelijk ter plekke de
benodigde middelen aankopen en inzetten.
Deze bijdragen vormen een aanvulling op bestaande bijdragen van Nederland.
UNHCR ontvangt in 2011 een bijdrage van Nederland van 42 miljoen EUR. Ook is
Nederland met 40 miljoen EUR op jaarbasis de tweede donor van het noodhulpfonds van de
VN (CERF). CERF heeft USD 5 miljoen bijgedragen voor noden aan de grenzen. Het
Internationaal Comité van het Rode Kruis (ICRC), waar Nederland op jaarbasis 25 miljoen
EUR aan bijdraagt, is ook actief met hulpverlening in Libië. De EU gaf 30 miljoen EUR voor
noodhulp aan Libië.
Daarnaast heeft Nederland aangegeven tegemoet te komen aan het verzoek van UNHCR om
vluchtelingen te hervestigen. Een twintigtal Eritrese vluchtelingen die reeds was
voorgedragen voor de crises in Libië, maar geen toestemming kreeg van de Libische
autoriteiten om te vertrekken, zal, zodra ze zijn getraceerd en geaccepteerd, naar NL worden
overgebracht. Daarnaast heeft NL aangegeven nog een twintigtal vluchtelingen uit Libië
binnen het quotum voor hervestiging te zullen opnemen. Ten slotte steunt Nederland Malta
door ongeveer twintig vluchtelingen te hervestigen die uit Libië naar Malta zijn gevlucht.
GL
De leden van de fractie van GroenLinks hebben met veel interesse kennisgenomen van de
agendastukken voor het AO Opvang en in het bijzonder van het onderzoek van Unicef e.a. en
de reactie hierop van de minister.
In het betreffende onderzoek worden 65 aanbevelingen gedaan om de positie van kwetsbare
kinderen in asielzoekerscentra te verbeteren. Zoals het beperken van verhuizingen, betere
informatievoorziening (toegang internet), opvoedingsondersteuning, meer spel en recreatie,
beter onderwijs, betere zorg en vergroten veiligheid. De minister laat weten soberheid te
betrachten, zodat geen valse hoop wordt geboden. In hoeverre is de minister er werkelijk van
overtuigd dat valse hoop wordt geboden door kinderen humane opvang te bieden? Of is de
minister het met de leden van de fractie van GroenLinks eens dat valse hoop vooral wordt
geboden door procedures die niet eenduidig zijn?
Antwoord
Ik ben niet van mening dat het bieden van humane opvang valse hoop creëert.
Kinderen in de opvang hebben veelal recht op dezelfde voorzieningen als Nederlandse
kinderen, bijvoorbeeld waar het gezondheidszorg, onderwijs en toegang tot instellingen als de
Centra voor Jeugd en Gezin en de Raad voor de Kinderbescherming betreft. Kinderen zijn
omgeven door een uitgebreid netwerk van zorginstellingen, waarbij de Inspectie voor de
Gezondheidszorg en de Inspectie Jeugdzorg toezicht houden. Dit acht ik een goede zaak. De
opvang in Nederland is van hoog niveau, hetgeen ook door de toenmalige staatssecretaris
werd aangegeven bij de in ontvangstname van het rapport.
Natuurlijk zijn er altijd verbeteringen mogelijk. In het kader van het EVF-project "Kind in de
Opvang" wordt aan diverse aanvullende verbeteringen gewerkt.
34
Dit neemt echter niet weg dat asielzoekersgezinnen in een andere situatie verkeren dan
Nederlandse gezinnen. Het is voor asielzoekersgezinnen niet zeker dat zij in Nederland mogen
blijven. De grenzen aan wat vanuit de overheid moet worden aangeboden moeten realistisch
gesteld worden. Vormen van participatie in de samenleving die kunnen leiden tot integratie
(wonen in gemeenten, volledig recht op arbeid, Nederlandse les na een afwijzende
beschikking) stroken niet met de situatie van asielzoekers in procedure. Op die manier wordt
wel valse hoop geboden, evenals valse hoop ontstaat in situaties waarin de ene procedure na
de andere wordt gestart. Ik ben van mening dat er geen voorzieningen moeten worden
geboden die beter zijn dan hetgeen veel Nederlandse kinderen ter beschikking staat. Dit is
maatschappelijk niet verantwoord en zal alleen maar bijdragen aan de teleurstelling bij
afwijzing.
De leden van de fractie van GroenLinks vinden het jammer dat de minister het rapport niet
aangrijpt om de opvang voor kinderen te verbeteren. Kan hij uitleggen waarom hij wel
bijzondere aandacht heeft voor de opvang van kinderen, maar tegelijkertijd de aanbevelingen
grotendeels naast zich neerlegt omdat het al de huidige praktijk zou zijn? Hoe kan het dat de
minister tot een andere conclusie komt dan dit rapport? Komt dat doordat hij de kwaliteit van
dit rapport in twijfel trekt?
Antwoord
Zoals aangegeven ben ik van mening dat de opvang in Nederland van een hoog niveau is,
doch dat dit niet betekent dat er geen verbeteringen mogelijk zijn. Het rapport is medio 2009
verschenen. Ten tijde van het verschijnen van het rapport hadden de kinderen in de opvang al
recht op diverse voorzieningen. Zoals ook de leden van de NGO-werkgroep "Kind in het
AZC" aangeven, zijn er sinds 2009 diverse aanpassingen doorgevoerd.
Een belangrijke aanbeveling gaat over het snel bieden van een duurzame opvangplek. Is de
minister het met de leden van de fractie van GroenLinks eens dat het aantal verhuizingen tot
een minimum beperkt moet worden als het gezinnen met kinderen betreft? Is het niet mogelijk
om gezinnen met kinderen sneller te plaatsen in normale woningen waarin zij begeleid
worden? De minister wil de asielaanvraag eerst afhandelen en is niet van plan om de
aanbeveling hieromtrent over te nemen. Loopt de minister daarmee vooruit op zijn eigen
onderzoek die hij de Kamer voor het zomerreces zal sturen over alternatieven voor
vreemdelingenbewaring voor kwetsbare groepen?
Antwoord
Ook ik ben van mening dat het van belang is om het aantal verhuizingen van gezinnen met
kinderen zeer beperkt te houden. Dit is ook beleid bij het COA.
Het zo min mogelijk verhuizen wordt gerealiseerd door een combinatie van de volgende
beleids- en uitvoeringsmaatregelen:
- een kortere procedure door middel van de nieuwe asielprocedure alsmede de
stroomlijning van de toelatingsprocedures;
- het onderscheid tussen oriëntatie/inburgeringslocaties en terugkeerlocaties is
opgeheven;
- COA sluit meer langdurige contracten met gemeenten af, zodat opvanglocaties minder
vaak hoeven te sluiten (in 2010 is bijvoorbeeld maar 1 locatie gesloten);
- als er toch verhuisd moet worden zorgt het COA dat gezinnen met kinderen bij
voorkeur in een schoolvakantie verhuizen of dat de kinderen naar een nabijgelegen
centrum worden overgeplaatst, zodat ze niet van school hoeven te wisselen;
35
- COA plaatst gezinnen met kinderen niet in centra waarvan bekend is dat ze gaan
sluiten.
Ik wil niet overgaan tot het huisvesten van gezinnen in eensgezinswoningen in een dorp of
stad tijdens de asielprocedure. Dit wekt onterechte verwachtingen en zal leiden tot integratie
in de samenleving. Een dergelijke huisvesting in een dorp of stad, in een situatie waarin de
kans op terugkeer naar het land van herkomst nog reëel is, acht ik niet in het belang van het
kind.
Ik loop hiermee niet vooruit op mijn onderzoek inzake alternatieven voor bewaring. Dat
onderzoek gaat immers over alternatieven voor personen die nu nog in bewaring zitten. Het
gaat hier echter niet om gezinnen die nu in bewaring zitten, maar om gezinnen die in de
opvang van het COA verblijven.
De leden van de fractie van GroenLinks willen een ander punt aan de orde brengen over
huisvesting, namelijk de huisvesting voor uitgenodigde vluchtelingen. Nu is het zo dat
huisvesting in groepsverband wordt geregeld. Voor gemeenten is dat praktisch en veel
vluchtelingen hebben steun aan elkaar. Het COA wil dit principe loslaten en vooral kijken
welke gemeente nog niet voldoet aan het afgesproken aantal. Vluchtelingenwerk stelt echter
dat juist die gemeenten de voorzieningen minder goed op orde hebben. Is dit zo? Zo ja, deelt
de minister de mening dat niet de taakstelling maar de behoeften van de vluchtelingen voorop
moet staan? Zo ja, wat betekent dit voor het te voeren beleid?
Antwoord:
Het beeld dat is geschetst dat uitgenodigde vluchtelingen met name worden geplaatst in
gemeenten die achterlopen in de taakstelling en dat er geen sprake meer zal zijn van
groepsgewijze uitplaatsing is absoluut onjuist. Gemeenten zijn vrij om te kiezen of zij
uitgenodigde vluchtelingen willen huisvesten en begeleiden.
Er zal ook in het nieuwe model nog steeds sprake zijn van groepsgewijze uitplaatsing van
uitgenodigde vluchtelingen. Dit wordt juist extra benadrukt onder meer vanwege
schaalvoordelen. Per groep zal bekeken worden of het verstandig is om meerdere
vluchtelingen in dezelfde gemeente of regio te huisvesten. Zo zullen de vluchtelingen die
onlangs zijn geselecteerd in Kenia worden geplaatst in diverse gemeenten in Friesland.
Het kan ook zo zijn dat vluchtelingen individueel worden uitgeplaatst, bijvoorbeeld om zich te
voegen bij familieleden.
Overigens is er geen enkel verband tussen gemeenten die achterlopen op de taakstelling en de
mogelijkheden die deze gemeenten hebben in de begeleiding van vergunninghouders,
waaronder uitgenodigde vluchtelingen. Door gemeenten in Nederland wordt gebruik gemaakt
van de ingekochte diensten van diverse organisaties zoals Humanitas of Vluchtelingenwerk
Nederland om begeleiding te bieden. Hierdoor zijn er praktische verschillen in de
begeleiding.
De leden van de fractie van GroenLinks vinden het lastig om niet stil te staan bij alle in het
onderzoek aangestipte verbeterpunten. Wat deze fractie betreft worden deze allen ter harte
genomen. Initiatieven voor 'extra's' - gefinancierd door de EU en maatschappelijke
organisaties - zegt de minister ook belangrijk te vinden en hij wil dit 'waar mogelijk'
ondersteunen. Waarom is hij dan toch karig in het overnemen van de aanbevelingen?
De leden van de fractie van GroenLinks willen er eentje in het bijzonder uitlichten:
huiswerkplekken met computers met goede internetverbindingen. Is de minister het met deze
leden eens dat kinderen in staat moeten worden gesteld zich te kunnen ontwikkelen en kunnen
bouwen aan hun toekomst? Ziet de minister de mogelijkheid om op dit concrete punt meer
ondersteuning te bieden?
36
Antwoord
Ik herken, zoals in mijn eerste antwoord op de vragen van Groen Links is aangegeven, niet
de stelling van Groen Links dat ik karig ben in het overnemen van de aanbevelingen. Alle
azc's beschikken al over een openleercentrum met computers. In 2011 worden aparte ruimtes
met huiswerkplekken gecreëerd. Hier zijn computers aanwezig en kunnen kinderen onder
begeleiding huiswerk maken en aan activiteiten deelnemen.
CU
De leden van de fractie van de ChristenUnie danken de minister voor de toezending van de
brief over zijn toezegging naar aanleiding van de door de ChristenUnie ingediende moties
over de bedreiging van homoseksuele en christelijke asielzoekers in AZC's. Het is goed dat
het COA nu samen met de betrokken organisaties, onderzoekt hoe mogelijke drempels voor
de meldingsbereidheid van incidenten in de opvang, die gerelateerd zijn aan
geloofsovertuiging of seksuele gerichtheid, zoveel mogelijk kunnen worden weggenomen.
Deze leden vragen de minister of de stap om over te gaan tot een daadwerkelijk onderzoek,
betekent dat in de gevoerde gesprekken die drempels inderdaad zijn geconstateerd zijn? Kan
de minister aangeven wat precies de reikwijdte van het onderzoek is en welke
onderzoeksvraag centraal staat, zo vragen de leden van de fractie van de ChristenUnie.
Antwoord
Of er daadwerkelijk bij kwetsbare groepen in de opvang een drempel bestaat om incidenten te
melden is vooralsnog niet gebleken. Ik vind het, evenals de betrokken belangenorganisaties,
wel van belang om dit te onderzoeken. Het onderzoek heeft ten doel om te onderzoeken of en
zo ja op welke wijze de meldingsbereidheid van het doen van meldingen van incidenten
(integriteitschendingen) op gebied van geaardheid of levensovertuiging verhoogd kan
worden. Ten behoeve van het onderzoek wordt bij maximaal 50 (ex)-asielzoekers een
interview afgenomen.
Met betrekking tot de opvang van kinderen in het AZC hebben de leden van de fractie van de
ChristenUnie met name een aantal vragen over de verhuizingen en de gevolgen die dat voor
kinderen in het AZC heeft. Welke maatregelen neemt de minister om te bewerkstelligen dat
het aantal verhuizingen van kinderen in AZC's (verder) wordt teruggebracht? Kan de minister
bewerkstelligen dat gezinnen met kinderen meteen in locaties geplaatst worden waarvan
duidelijk is dat deze geschikt zijn voor kinderen en die niet binnen twee jaar sluiten?
Hoe zorgt de minister dat het COA anderen tijdig informeert over het openen en sluiten van
AZC-locaties? Wijst de minister het COA op haar taak om binnen het huidige budget en de
huidige mogelijkheden te zorgen dat ouders in het AZC hun verantwoordelijkheid
daadwerkelijk kunnen nemen door ze adequaat te informeren, contactmogelijkheden en
veiligheid te vergroten en door het inschakelen van onafhankelijke organisaties waar ouders
bij terecht kunnen?
Antwoord
Ten aanzien van verhuizingen geldt dat asielzoekers, en in het bijzonder gezinnen met
kinderen, zo min mogelijk hoeven te verhuizen nadat ze vanuit de procesopvanglocatie in een
opvanglocatie zijn gehuisvest. Dit wordt gerealiseerd door een combinatie van de volgende
beleids- en uitvoeringsmaatregelen:
- een kortere procedure;
- het onderscheid tussen oriëntatie/inburgeringslocaties en terugkeerlocaties is
opgeheven;
37
- meer langdurige contracten met gemeenten, zodat minder opvanglocaties hoeven te
sluiten (vorige jaar is bijvoorbeeld maar 1 locatie gesloten);
- Als er toch verhuisd moet worden zorgt het COA dat gezinnen met kinderen bij
voorkeur in een schoolvakantie verhuizen of dat de kinderen naar een nabijgelegen
centrum worden overgeplaatst, zodat ze niet van school hoeven te wisselen;
- COA plaatst gezinnen met kinderen niet in centra waarvan bekend is dat ze gaan
sluiten.
Onderdeel van het COA verhuisbeleid is al dat de ketenpartners geïnformeerd worden.
Het COA gaat er in haar beleid van uit dat ouders in beginsel de eerstverantwoordelijken zijn
voor het welzijn van hun kind. De COA-medewerker verwijst ouders zonodig naar de
geëigende instanties door. Asielzoekersgezinnen hebben er immers in veel gevallen recht op
om gebruik te maken van dezelfde instanties als Nederlandse gezinnen. Er wordt gewerkt aan
het verder verbeteren van met name de informatie over lokale voorzieningen zodat ouders
exact weten waar zij terecht kunnen.
De leden van de fractie van de ChristenUnie ondersteunen het beleid om werk te blijven
maken van het hervestigen van vluchtelingen en in het bijzonder van speciale kwetsbare
groepen. Juist bij kwetsbare groepen is een goede begeleiding nodig bij aankomst in
Nederland. Het is goed dat de minister voor deze mensen de centrale opvang over wil slaan,
zodat deze mensen direct in de omgeving komen, waar ze hun nieuwe toekomst gaan
opbouwen. Een goede begeleiding is dan wel van groot belang. De minister plant die
voorbereiding voor de komst naar Nederland. Drie trainingen culturele oriëntatie van zes
dagdelen in het land van herkomst. Zowel VluchtelingenWerkNederland als de VNG zien
daar weinig in, zo blijkt uit hun reacties. Andere landen doen dit niet of zijn er mee gestopt
omdat het niet kostenefficiënt is. De leden van de fractie van de ChristenUnie horen graag een
reactie van de minister op hun argumenten. Verwacht de minister daadwerkelijk dat je in een
vluchtelingenkamp kan uitleggen hoe de Nederlandse samenleving werkt, zodat mensen
zelfredzaam zijn? En wat zijn de kosten van drie van deze trainingen en de intake? Kan dit
geld niet veel beter in Nederland besteed worden aan het wegwijs maken van deze mensen in
de omgeving waar ze zich ook daadwerkelijk zullen vestigen?
Antwoord:
Het is al vijf jaar staand beleid dat de Nederlandse regering via het COA een culturele
orientatietraining laat faciliteren. Internationaal hanteren bijna alle hervestigingslanden een
vorm van culturele oriëntatie in het land van opvang, echter hiervoor bestaat niet een
standaard werkwijze. Een vergelijking vanuit kostenefficiency is dan ook nooit gemaakt of op
dit moment te maken. Dit acht ik ook niet noodzakelijk, aangezien de regering bewust heeft
gekozen voor een grondige voorbereiding in het land waar de selectie plaatsvindt. Ten eerste
is er op deze manier tijd om de gemeenten goed voor te bereiden op de overkomst van
uitgenodigde vluchtelingen. Dit gebeurt door gemeenten goed te informeren over de
achtergrond en vaardigheden van de personen in kwestie. Daar waar nodig kunnen reeds de
juiste instanties worden ingeschakeld. Dit is juist gedaan om het proces voor gemeenten te
vergemakkelijken. Gemeenten hebben de afgelopen maanden tijdens de bijeenkomsten met het
COA hier positief op gereageerd en het belang onderstreeft van een zeer zorgvuldige
voorbereiding in deze nieuwe werkwijze. Ten tweede is uit de praktijk van de afgelopen vijf
jaar gebleken dat het belangrijk is om de verwachtingen van de uitgenodigde vluchtelingen zo
realistisch mogelijk te maken. De ervaring leert ook dat ook de uitgenodigde vluchtelingen
zelf de voorkeur geven aan een uitgebreide CO-training om zo goed mogelijk voorbereid te
zijn voor hun komst naar Nederland. Ook is het belangrijk om de vluchteling goed te
informeren over zijn nieuwe woon-en leefomgeving.
38
De besparing op het COA, door geen gebruik te maken van de opvang in Amersfoort, wordt
onder meer gebruikt voor een uitgebreidere culturele oriëntatie in het land van opvang en
voor extra middelen die via het COA kunnen worden aangevraagd voor de begeleiding in
gemeenten. Om bovenstaande redenen hecht ik dus aan een goede voorbereiding van de
uitgenodigde vluchteling voorafgaand aan de inreis.
Daarnaast is er kritiek op het plan om vluchtelingen in alle gemeenten te plaatsen en dan met
name in gemeenten die achterlopen op hun taakstelling. De leden van de fractie van de
ChristenUnie krijgen graag een nadere motivatie van de minister. Waarom maakt de minister
geen gebruik van schaalvoordelen, bijvoorbeeld door het groepsgewijs plaatsen van mensen?
Antwoord:
Het beeld dat wordt geschetst dat uitgenodigde vluchtelingen met name worden geplaatst in
gemeenten die achterlopen in de taakstelling en dat geen sprake meer zal zijn van
groepsgewijze uitplaatsing is absoluut onjuist. Gemeenten zijn vrij om te kiezen of zij
uitgenodigde vluchtelingen willen huisvesten of begeleiden.
Er zal ook in het nieuwe model nog steeds sprake zijn van groepsgewijze uitplaatsing van
uitgenodigde vluchtelingen. Dit wordt juist extra benadrukt onder meer vanwege de
schaalvoordelen. Per groep zal bekeken worden of het verstandig is om meerdere
vluchtelingen in dezelfde gemeente of regio te huisvesten. Zo zullen de vluchtelingen die
onlangs zijn geselecteerd in Kenia worden geplaatst in diverse gemeenten in Friesland.
Het kan ook zo zijn dat vluchtelingen individueel worden uitgeplaatst, bijvoorbeeld om zich te
voegen bij familieleden.
Het gaat veelal om kwetsbare mensen die intensieve begeleiding nodig hebben. De gemeenten
moeten die bieden. Maar de VNG schrijft dat er geen bestuurlijk committent is, om het op
deze manier te gaan doen. Dat is geen geruststellende taal. Hoe is de financiering geregeld
voor gemeenten? Wordt het geld dat bestemd was voor de centrale opvang nu ter beschikking
gesteld aan de gemeenten, zo vragen de leden van de fractie van de ChristenUnie aan de
minister.
Antwoord:
De regering is het niet eens met de VNG dat de randvoorwaarden voor het goed opvangen
van uitgenodigde vluchtelingen onvoldoende zijn ingevuld. Met de VNG is hier meerdere
malen over van gedachten gewisseld. Gemeenten hebben voor alle statushouders financiële
middelen ter beschikking voor inburgering, begeleiding en educatie van uitgenodigde
vluchtelingen. Deze middelen zijn onder meer verankerd in de Wet Participatiefonds.
Daarnaast is voorzien in de mogelijkheid voor alle gemeenten om een beroep te doen op
middelen voor extra begeleiding van uitgenodigde vluchtelingen. COA zal deze financiële
middelen beheren. Dit is een extra tegemoetkoming aan gemeenten, die in de meeste lidstaten
geen praktijk is. Zo krijgen uitgenodigde vluchtelingen in een ervaren hervestigingsland als
Zweden geen additionele middelen ten opzichte van reguliere statushouders.
Het huisvesten en begeleiden van uitgenodigde vluchtelingen is overigens geen nieuwe taak
voor gemeenten. Gemeenten hebben bovendien een wettelijke taak om statushouders te
huisvesten. Gemeenten kunnen er voor kiezen op grond van deze verplichting ook
uitgenodigde vluchtelingen op te nemen in hun gemeente.
Op 28 april jl heeft er nog een bestuurlijk overleg met de VNG plaatsgevonden waarin het
plaatsen van uitgenodigde vluchtelingen in gemeenten ook één van de onderwerpen was. De
minister voor Immigratie en Asiel concludeerde dat er draagvlak was voor het afzien van de
opvang in Amersfoort.
39
De regering is van mening dat er voldoende draagvlak is onder individuele gemeenten om
uitgenodigde vluchtelingen op te vangen. COA is al geruime tijd met individuele gemeenten in
overleg over het huisvesten en begeleiden van uitgenodigde vluchtelingen onder het nieuwe
model. Regiovertegenwoordigers, individuele gemeenten en regionale vertegenwoordigers
van Vluchtelingenwerk Nederland zoeken rechtstreeks contact met het COA om hun
belangstelling te tonen voor de nieuwe werkwijze. Op dit moment hebben vier regio's in
Nederland concrete belangstelling getoond om uitgenodigde vluchtelingen te huisvesten en
begeleiden. Dit betekent dat reeds voor de eerste vier selectiemissies van 2011 wordt voorzien
in huisvesting en begeleiding.
Voor wat betreft de inzet van de middelen die beschikbaar komen door het vervallen van de
opvang in Amersfoort het volgende. Een deel van deze middelen zal worden gebruikt voor
extra kosten die worden gemaakt voor de uitbreiding van de culturele oriëntatie, de eerste
opvang op Schiphol, voor het creëren van een kenniscentrum voor gemeenten en voor het
beschikbaar stellen van extra middelen aan gemeenten voor begeleiding van uitgenodigde
vluchtelingen.