Publieke toezichthouder stuurt onvoldoende op cultuur en gedrag
Persbericht van PwC
Amsterdam, 15 juni 2011 - Ondanks recente affaires sturen
toezichthouders in de publieke sector onvoldoende op cultuur en gedrag.
Ze staan te ver af van de organisatie waarop ze toezicht houden. Angst
om op de stoel van de bestuurder te zitten speelt daarbij een grote
rol. Daardoor stellen ze te weinig kritische vragen, en doen ze te
weinig met signalen dat er iets niet goed zit. Die conclusie trekt PwC
naar aanleiding van gesprekken met 36 leden van raden van toezicht in
de zorg, het onderwijs en bij woningcorporaties, charitatieve
instellingen en overheidsorganisaties. De bevindingen staan in een
vandaag gepubliceerd rapport. Daarin reikt PwC de toezichthouder tevens
concrete handvatten aan voor effectief toezicht op cultuur en gedrag.
Volgens PwC worstelen leden van raden van toezicht in de publieke
sector zichtbaar met hun rol. Het rapport onderbouwt deze constatering
met een vijftal observaties:
1. Toezichthouders waken ervoor op de stoel van de bestuurder te gaan
zitten: naar eigen zeggen dragen de bestuurders de verantwoordelijkheid
voor de cultuur binnen de organisatie, zij houden er 'slechts' toezicht
op. De wijze waarop daarin invulling wordt gegeven wisselt sterk.
2. Toezichthouders stellen zich van nature berustend op ten aanzien van
regulering door de overheid en (externe) toezichthouder, ook al stellen
zij dat dit het sturen op waarden frustreert. Tegelijkertijd bieden ze
relatief weinig tegenwicht door hun visie en statuur aan te wenden voor
de politieke lobby.
3. De invloed die toezichthouders zich toe-eigenen beperkt zich veelal
tot de formele aspecten zoals het benoemen en ontslaan van bestuurders
en het vaststellen van beloningen. In die rol vertrouwen ze op hun
eigen gelukkige hand van selecteren en op de integriteit van
bestuurders, maar missen ze vaak kennis over beloningsystemen en -
regels.
4. Toezichthouders vinden het belangrijk dat ze goed geëquipeerd zijn
voor toezicht op cultuur en gedrag, maar evalueren lang niet altijd
binnen de raad van toezicht hun eigen inbreng, interactie en
deskundigheid.
5. Toezichthouders willen niet afhankelijk zijn van de informatie van
bestuurders alleen. Tegelijkertijd staat de wijze van
informatievergaring die nodig is voor effectief toezicht op of het
kunnen stellen van vragen over cultuur en gedrag vaak nog in de
kinderschoenen.
"Het is vaak een kwestie van wel willen maar niet weten hoe. Bovendien
miskennen ze hun eigen rol", zegt Olof Bik, specialist bij PwC in
gedrags- en cultuurtoezicht en auteur van het rapport. "Juist
toezichthouders zijn in de positie om de vinger op de zere plek te
leggen en de goede vragen te stellen om nieuwe incidenten te voorkomen.
Echter, dat ziet het overgrote deel van de commissarissen helaas
anders. Ze eisen in onvoldoende mate de middelen op waarmee ze formeel
en informeel invloed kunnen uitoefenen op het juiste gedrag en de
gewenste cultuur", aldus Bik die tevens verbonden is aan de
Universiteit Groningen.
"Een belangrijke les van eerdere debacles is dat toezichthouders niet
blind kunnen varen op harde cijfers, zegt mede-auteur Nita Wink, bij
PwC verantwoordelijk voor maatschappelijke organisaties: "Het menselijk
gedrag achter de cijfers is minstens zo belangrijk. Juist het creëren
van risicobewustzijn in een organisatie is van belang. Maar er is
slechts een kleine groep toezichthouders die zichzelf verantwoordelijk
voelt voor de cultuur en het gedrag in een organisatie. Zij spreken
bestuurders aan op hun voorbeeldgedrag en stellen stevige vragen. Hoe
sterker de maatschappelijke en organisatorische kernwaarden en
governance doelstellingen zijn verankerd in de cultuur, hoe beter
organisatie en medewerkers in staat zijn de verwachtingen van
belanghebbenden waar te maken. De sturende rol van toezichthouders in
deze wordt in de eerste plaats schromelijk onderschat door de
toezichthouder zelf."
Aanbevelingen: toezichthouders moeten hun rol pakken
Het rapport komt met een aantal aanbevelingen voor toezichthouders. De
belangrijkste zijn:
1. Toezichthouders moeten de afstand tussen bestuur en toezichthouders
verkleinen en zich niet alleen richten op de formele
verantwoordelijkheden in het two-tier model, zoals benoeming en
beoordeling, maar op z'n minst durven goede en stevige vragen te
stellen.
2. Toezichthouders moeten zich niet laten weerhouden heldere
verwachtingen uit te spreken over de gewenste informatievoorziening,
maar ook zelf de organisatie ingaan voor hun informatievoorziening
middels gesprekken met middenmanagement en via klachtencommissies,
werkbezoeken, etc.
3. Toezichthouders moeten ook invulling geven aan hun eigen
voorbeeldrol door zelfevaluatie serieuzer ter hand te nemen en daarmee
een voorbeeld te stellen aan het bestuur over het verwachte
zelfkritische vermogen.
Om deze aanbevelingen kracht bij te zetten bevat het rapport een
handzame kaart met top-10 vragen die toezichthouders zouden moeten
stellen en een kaart met top-10 informatiebronnen en indicatoren over
de werkelijke cultuur binnen organisatie als bron om de goede vragen te
kunnen stellen.
*
Links:
http://www.pwc.nl
Organisatie info:
PwC
Noot voor de red
actie:
1. Het rapport 'Sturen op cultuur en gedrag' treft u aan op www.pwc.nl. Voor mee
r informatie kunt u contact opnemen met Koen Jonker, persvoorlichter PwC, tel. 0
8879 - 24982 of koen.jonker@nl.pwc.com.
2. Bij PwC in Nederland werken ruim 4.500 mensen met elkaar samen vanuit 12 vest
igingen en drie verschillende invalshoeken: Assurance, Tax & HRS en Advisory. We
leveren sectorspecifieke diensten en zoeken verrassende oplossingen, niet allee
n voor nationale en internationale ondernemingen, maar ook voor overheden en maa
tschappelijke organisaties.
'PwC' is het merk waaronder member firms van PricewaterhouseCoopers Internationa
l Limited (PwCIL) - een in het Verenigd Koninkrijk gevestigde private company li
mited by guarantee - handelen en diensten verlenen. Iedere member firm vormt ten
opzichte van zowel PwCIL als de andere aangesloten member firms een afzonderlij
ke en onafhankelijke juridische entiteit met een lokale eigendomsstructuur en ee
n lokale aansturing. Samen vormen deze member firms het wereldwijde PwC-netwerk,
waarbinnen meer dan 161.000 mensen in 154 landen hun gedachten, ervaring en opl
ossingen delen bij het ontwikkelen van nieuwe perspectieven en praktisch advies.
2011 PricewaterhouseCoopers. Alle rechten voorbehouden