Vrije Universiteit Amsterdam
PERSBERICHT
14 JUNI 2011
Metaforen en subjectiviteit in dagelijks taalgebruik
Vier promoties aan de Vrije Universiteit
In juni promoveren maar liefst vier wetenschappers bij Gerard Steen, bijzonder hoogleraar Taalgebruik en Cognitie aan de faculteit der Letteren, Taal en Communicatie. Zij onderzochten het gebruik van metaforen en subjectieve elementen in dagelijks taalgebruik.
Informalisering en personalisatie van Nederlandstalige nieuwsteksten In de loop van de vorige eeuw heeft de Nederlandse samenleving grote maatschappelijke veranderingen ondergaan, die ook hun weerslag hebben gehad op de journalistiek. Algemeen wordt aangenomen dat het taalgebruik in kranten een verandering heeft doorgemaakt van een formele, objectieve stijl naar een meer informele, conversationele en persoonlijke stijl.
Informalisering en subjectiviteit Op basis van een kwantitatieve analyse van de taalkundige uitdrukkingen van subjectiviteit in 2 miljoen woorden uit 1950 en 2002 uit vijf Nederlandse nationale kranten, concludeert Kirsten Vis dat informalisering van nieuwsteksten vooral in de directe citaten ligt. Deze zijn al in 1950 meer subjectief dan de rest van de tekst, en nemen bovendien sterker toe in subjectiviteit. Vis promoveert 14 juni aan de VU.
Personalisatie en metaforen Hoewel het toenemende gebruik van persoonlijke metaforen in krantentaal toch vooral subtiele verschillen zijn en de veranderingen in de stijl van nieuwstaal niet zo sterk lijken als dat men aanneemt, laat Trijntje Pasma in haar onderzoek zien dat bewuste keuzes voor bepaalde metaforen al impact hebben op hoe persoonlijk en gekleurd de taal van nieuws kan aanvoelen. Zij promoveert 14 juni aan de VU.
Metaforen in dagelijks taalgebruik Al sinds de klassieke oudheid vormt de metafoor een dankbare bron van onderzoek voor taalkundigen, letterkundigen, psychologen en andere wetenschappers. De meeste onderzoeken richten zich echter op één bepaalde soort metaforen in één bepaalde soort teksten en maken bovendien vaak weinig tot geen gebruik van transparante analysemethoden. Het huidige onderzoek biedt een unieke Engelstalige corpusstudie waarin de frequentie, distributie, vorm en functie van alle vormen van metaforiek in dagelijks taalgebruik zowel kwantitatief als kwalitatief onderzocht zijn op basis van een systematische en expliciete
identificatiemethode. Lettie Dorst en Tina Krennmayr onderzochten respectievelijk Engelstalige fictieteksten en nieuwsteksten.
Niet meer maar andere metaforen in fictie De corpusanalyses van Lettie Dorst tonen kwantificeerbaar aan dat gewone fictieteksten niet bomvol metaforen staan: er staan in fictieteksten gemiddeld zelfs minder metaforen dan in academische teksten en nieuwsteksten. Er komen echter wel meer expliciete vergelijkingen en complexe personificaties voor in fictie. Deze metaforen zijn vaak opzettelijk gebruikt en creëren een sterk visueel effect, waardoor ze meer opvallen en de aandacht van de lezer trekken. Zij promoveert 15 juni aan de VU.
Metaforen in de krant Metaforen zijn een onderdeel van alle taalgebruik en komen niet alleen voor in de literatuur. Banken kunnen omvallen zonder een grote hoop puin achter te laten en politici kunnen debatteren over een tsunami van islamisering. Dit soort metaforen levert taalkundigen een ingang op om onderzoek te doen naar de manier waarop we denken over de wereld en hoe we die gedachten vormgeven in taal. Dit onderzoek deed Tina Krennmayr. Zij promoveert 27 juni aan de VU.