Geheim Den Haag.
Vrijmetselaarstempels en andere esoterische gebouwen in Den Haag rond 1900
Op 10 juni a.s. verschijnt de publicatie Geheim Den Haag. Vrijmetselaarstempels en andere esoterische gebouwen in Den Haag rond 1900 bij uitgeverij De Nieuwe Haagsche (ISBN 978-94-6010-053-6, ¤ 14,95). De auteurs zijn twee Haagse kunsthistorici, Andréa Kroon en Audrey Wagtberg Hansen. Zij belichten de opmerkelijke geschiedenis van vrijmetselarij, spiritualisme, theosofie, antroposofie en andere esoterische stromingen. Tientallen 'geheime' locaties uit de periode ca. 1875-1940 passeren de revue: van vrijmetselaarstempels voor rituele bijeenkomsten tot woonhuizen waar seances werden gehouden, en van antroposofische gebouwen met organische architectuur tot de tranceruimtes van somnabulisten.
Esoterie in Den Haag rond 1900
De periode rond 1900 kenmerkte zich door vernieuwingen op maatschappelijk, sociaal en religieus vlak. Veel mensen waren 'zoekende' naar het antwoord op moderne levensvragen en vonden dit niet meer bij de traditionele religies. Zij keerden zich tot nieuwe levensbeschouwingen, die antieke wijsheden verbonden met elementen uit oosterse en westerse religieuze tradities. Vooral verenigingen van spiritualisten, vrijmetselaren, rozekruisers, theosofen en antroposofen kregen grote aanhang. Binnen de religiestudies worden dit 'westers esoterische stromingen' genoemd. Vooral de intellectuele en artistieke avant-garde voelde zich aangetrokken tot deze nieuwe stromingen, die streefden naar een harmonieuze samenleving.
Den Haag als esoterische 'hot spot'
De Hofstad was rond 1900 een 'hot spot' voor esoterische activiteiten. Hier waren hoofdkantoren van allerlei levensbeschouwelijke organisaties gevestigd. Deze verenigingsgebouwen, waar ook publiek toegankelijke lezingen en tentoonstellingen werden gehouden en vergaderlokalen werden verhuurd, vormden een cultureel en sociaal ontmoetingspunt in de stad. Ze speelden een rol bij de verspreiding van ideeën over artistieke en maatschappelijke vernieuwing. Behalve in verenigingsverband werd esoterie in de winkelstad Den Haag ook als commerciële dienst aangeboden. Vele mediums en magnetiseurs (niet altijd van onbesproken reputatie) vestigden hier hun praktijk, terwijl zieners en genezers uit het internationale variétécircuit volle zalen trokken in Diligentia en Pulchri Studio.
Opmerkelijke stadsgids
Geheim Den Haag biedt het eerste overzicht van esoterische locaties in de stad, van tempels tot gewone woonhuizen. Sommige zijn gesloopt en vergeten, andere nog altijd in gebruik. Het atelier van kunstenaar-theosoof Henri Verstijnen aan de Badhuiskade, de praktijk van de magnetiseur Lize Deutmann in de Dunklerstraat, de Rudolf Steinerkliniek, de Willemsparkflat en de Christian Science kerk zijn slechts enkele voorbeelden. De auteurs mochten bij het onderzoek putten uit de archieven van esoterische organisaties. Zelf zijn zij géén lid, maar als kunsthistorici geïnteresseerd in de cultuurhistorische waarde van esoterische architectuur. De hoogtepunten van deze bijzondere categorie erfgoed verdienen - net als historische kerken, synagogen en moskeeën in Nederland - bescherming met een monumentenstatus. Veel ging al verloren. Zo werd in 1993 de vrijmetselaarstempel aan de Fluwelen Burgwal gesloopt, die Grootmeester prins Frederik in 1856 aan 'zijn' Orde had geschonken. De vrijmetselaars- en theosofentempel in De Ruijterstraat, in 1916 gebouwd door architect K.P.C. de Bazel, bleef weliswaar bewaard als onderdeel van het Museum voor Communicatie, maar heeft (nog) geen monumentenstatus.
Lezingenmiddag
Als omlijsting van de boekpresentatie wordt op 10 juni 2011 met medewerking van de stichting OVN een lezingenmiddag georganiseerd in de Koninklijke Bibliotheek. De auteurs en andere deskundigen belichten het esoterische milieu in Den Haag rond 1900, waarna het eerste exemplaar van Geheim Den Haag wordt gepresenteerd. Meer informatie en aanmelding:
Zakboekjesreeks Den Haag rond 1900
Geheim Den Haag is het tweede deel uit de zakboekjesreeks Den Haag rond 1900, verzorgd door uitgeverij De Nieuwe Haagsche i.s.m. Kroon & Wagtberg Hansen kunsthistorisch projectmanagement. Eerder verscheen De speling van het licht. Glas-in-lood in Den Haag rond 1900 (ISBN 978-94-6010-027-7, ¤ 14,95). Volgende deeltjes zijn in voorbereiding. De serie belicht de kunst- en cultuurgeschiedenis van de Hofstad vanuit bijzondere thema's en vraagt aandacht voor 'verborgen', 'vergeten' en 'verloren' schoonheid in architectuur en interieur. De publicatiereeks Den Haag rond 1900 wordt mede mogelijk gemaakt door het Haags Gemeentearchief, het VSBfonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds en de M.O.A.G. Gravin van Bylandt Stichting. De zakboekjes zijn verkrijgbaar in de boekhandel, de studiezaal van het Haags Gemeentearchief en de webwinkel van de uitgever:
EINDE PERSBERICHT
Ingezonden persbericht