UMC St Radboud
Oogziekte te weinig bekend bij het publiek
08-06-2011
De oogziekte maculadegeneratie is een ernstig invaliderende ziekte. Als
je er vroeg bij bent, is er soms nog wat aan te doen, zegt prof. dr.
Carel Hoyng, hoogleraar op de bijzondere leerstoel Maculadegeneratie en
oogarts in het UMC St Radboud. Maar 93 procent van de Nederlandse
bevolking heeft nog nooit van de ziekte gehoord en weet niet wat de
vroege verschijnselen zijn. Het is dus van belang dat de ziekte beter
bekend raakt bij het grote publiek. Hoyng houdt op 10 juni zijn oratie.
Maculadegeneratie is een heel vervelende oogziekte, die vooral, maar
niet uitsluitend, ouderen treft. De ziekte komt voor bij tien procent
van de mensen boven de 75. Gelukkig word je niet totaal blind, maar
maculadegeneratie beperkt het zien in zeer ernstige mate. Vooral scherp
zien wordt nagenoeg onmogelijk.
Kenmerkend voor maculadegeneratie is dat de macula lutea, ofwel de gele
vlek van het netvlies, steeds slechter gaat functioneren. Met de gele
vlek kunnen we scherpte zien, de rest van het netvlies kan dat niet.
Als de gele vlek niet meer goed werkt, zijn alleen nog de onscherpe
randen van het gezichtveld in beeld. In het midden van het beeld zit
een donkere ronde vlek.
Afvalstoffen
Als de ziekte zich al op jeugdige leeftijd openbaart, is er vrijwel
altijd sprake van een zuiver genetische oorzaak, legt oogarts Carel
Hoyng uit. Het duidelijkste voorbeeld is de ziekte van Stargardt. Dat
is een vorm van maculadegeneratie die veroorzaakt wordt door een fout
in een gen dat betrokken is bij het transport van afbraakproducten van
vitamine A. Deze hopen zich op en tasten de gele vlek aan. Door een
hoge inname van vitamine A èn door een overmatige lichtbelasting
verloopt dit proces sneller. `We adviseren deze patiënten dan ook om
veel licht te vermijden, geen extra vitamine A te slikken, en ook geen
voedingssupplementen met vitamine A te gebruiken', zegt Hoyng. Hij
vermoedt dat ook andere ziekten te maken hebben met het ophopen van
afvalproducten van vitamines. `Om die reden zouden voedingssupplementen
met vitamines alleen maar op doktersrecept verkrijgbaar moeten zijn,'
zegt hij. `De afvalstoffen van vitamines kunnen schadelijker zijn dan
je denkt.'
Combinatie
De vorm van maculadegeneratie die op oudere leeftijd ontstaat, is het
gevolg van een samenspel van factoren: meestal een genetische aanleg in
combinatie met leefstijl. Roken is een belangrijke negatieve factor,
maar ook voeding speelt een rol. Er zijn aanwijzingen dat vrije
radicalen in de loop der jaren het netvlies aantasten. Die kunnen
weggevangen worden door anti-oxidanten, bijvoorbeeld zink. `Of dit echt
zo werkt, weten we nog niet zeker,' zegt Hoyng. Hij onderzoekt
momenteel het effect van zinktabletten op het ontstaan en verloop van
leeftijdgebonden maculadegeneratie.
De afgelopen jaren hebben genetici van het UMC St Radboud al veel
genetische mutaties gevonden die de kans op maculadegeneratie op latere
leeftijd groter maken. En er komen nog steeds nieuwe bij. `Ik hoop dat
we ooit een genetische test kunnen ontwikkelen, waarmee bij een
individu de belangrijkste mutaties kunnen worden opgespoord, zodat de
genetische aanleg voor de ziekte kan worden bepaald,' zegt de nieuwe
hoogleraar. `Als je aanleg groot is, kun je door je leefstijl aan te
passen misschien invloed uitoefenen op het ontstaan en de ernst van de
ziekte op latere leeftijd.'
Therapie
Voor één vorm van de ziekte is sinds enkele jaren een therapie
beschikbaar. Het betreft de zogenoemde natte vorm, waarbij bloedvaatjes
van slechte kwaliteit de gele vlek ingroeien en lekkages uit deze
vaatjes de gele vlek aantasten. De therapie behelst maandelijkse
injecties in het oog met een middel, dat selectief vaatgroei remt. De
kuur duurt tien maanden. Het middel is effectief bij tachtig tot
negentig procent van de patiënten met natte maculadegeneratie, maar
alleen als op tijd met de behandeling begonnen wordt. `Jammer genoeg is
het bestaan van de ziekte bij het grote publiek nog veel te weinig
bekend,'zegt Hoyng. `En als je er te laat bij bent, helpt het middel
niet meer.'
De nieuwe leerstoel, een initiatief van de Stichting MD Fonds en de MD
Vereniging, is een bekroning voor jarenlang wetenschappelijk onderzoek
onder leiding van Hoyng. Dankzij zijn inspanningen is het UMC St
Radboud landelijk en internationaal toonaangevend geworden in het
onderzoek en de behandeling van maculadegeneratie.