Rijksdienst Cultureel Erfgoed
Oosterwijk beschermd dorpsgezicht aan de Linge
Persbericht | 7 jun 2011 - 16:42
Het gebied aan de Noorder Lingedijk met de daarin gelegen kern
Oosterwijk, even buiten Leerdam, wordt beschermd dorpsgezicht. Dit
stukje Nederland getuigt van de eeuwenlange strijd van de mens tegen
het water met talloze sporen van dijkdoorbraken en dijkherstel. Een van
de opvallendste overblijfselen is de grote waterkolk, het `wiel
Barendrecht'. Die ontstond in 1820 toen de dijk in Oosterwijk opnieuw
bezweek en is nu nog zichtbaar als een groot gat midden in het dorp.
Niet alleen de kern van het dorp aan de rivieroever maar ook de dijken,
de open plaatsen van dijkdoorbraken, sporen van dijkherstel, de
binnendijkse bebouwing en het omliggende open weidelandschap met
strokenverkaveling behoren tot het gebied dat nu wordt aangewezen.
Op 9 juni overhandigt Cees van 't Veen, directeur van de Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed, het besluit tot aanwijzing aan burgemeester
Victor Molkenboer van Leerdam. Dat gebeurt in de Zangershof, gelegen
naast de kerk in de kern van Oosterwijk.
Wateroverlast
Het oevergebied van de Linge werd in de middeleeuwen ontgonnen door
sloten haaks op de rivier te graven. Eén van de plaatsen waar dat het
vroegst gebeurde was Oosterwijk, dat al rond 1000 wordt genoemd.
Toenemende wateroverlast maakte het noodzakelijk de oeverwal te
bedijken. Die dijken zijn door de eeuwen heen op diverse plaatsen
herhaaldelijk bezweken. Bij het herstel werd de dijk dan om de ontstane
kolkgaten (`wielen') heen gelegd, die daarmee binnen of buiten de dijk
kwamen te liggen. En zo ontstond het slingerende dijkpatroon dat we
vandaag nog kunnen zien. Directeur Cees van 't Veen van de Rijksdienst:
`In dit gebied lees je de ontwikkeling af van het in cultuur brengen én
behouden van agrarisch gebied dat door de eeuwen heen gepaard ging met
de strijd tegen het rivierwater'.
Lintbebouwing
Oosterwijk is een mooi herkenbaar en vrij gaaf voorbeeld van
binnendijkse lintbebouwing, met zeventiende-, achttiende-, en
negentiende-eeuwse boerderijen en een kerkje uit 1872. De meeste
boerderijen liggen aan de voet van de dijk, volgens het in Holland zeer
veel voorkomende systeem van strokenverkaveling met bebouwing aan de
kop van de kavel. De stroken weidegrond worden aan de andere zijde
begrensd door een van vóór 1500 daterende tiendweg. Bijzonder is ook de
negentiende-eeuwse, net buiten het gezicht gelegen, op de Oudendijk
aangelegde (en al beschermde) begraafplaats, waarop nog diverse
midden-negentiende-eeuwse zerken en grafstenen en een baarhuisje staan.
Aanwijzing
De aanwijzing van het dorpsgezicht komt voort uit het Monumenten
Selectie Project, MSP, een landelijk project van de Rijksdienst voor
het Cultureel Erfgoed. Waardevolle gebouwen en gebieden uit de periode
1850-1940 zijn in het hele land geselecteerd en de laatste gezichten
worden nu aangewezen voor bescherming.
Uit de aanwijzing van een gebied tot beschermd gezicht volgt dat de
gemeente de bijzondere cultuurhistorische waarden in het
bestemmingsplan opneemt. Hierop toetst de gemeente als zich plannen
voor wijziging voordoen. De aanwijzing is niet bedoeld om ontwikkeling
op slot te zetten, maar juist om in toekomstige ontwikkelingen rekening
te houden met die waardevolle karakteristieken van bebouwing en de open
ruimte.
Gezamenlijk persbericht van gemeente Leerdam en de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed.