Uitgaand verkeer van cholesterol regelen
Dichtslibbende bloedvaten zijn een belangrijke oorzaak voor hart- en
vaatziekten. Een te hoog cholesterolgehalte speelt hierbij een rol.
Biofarmaceut Illiana Meurs heeft nieuwe inzichten verkregen in
mechanismen die cholesterol uit het lichaam kunnen verwijderen. Ze
promoveert 7 juni.
Goed en slecht
Het gebruik van statines leidt tot een daling van 30 tot 40 procent van
hart- en vaatziekten, maar helemaal voorkomen kunnen de
cholesterolverlagers niet.
Het gebruik van statines leidt tot een daling van 30 tot 40 procent van
hart- en vaatziekten, maar helemaal voorkomen kunnen de
cholesterolverlagers niet.
Cholesterol heeft vaak een negatieve bijklank, maar feit is dat we niet
zonder kunnen. Het is één van de belangrijkste vetten in ons lichaam
en dient als bouwstof voor cellen en hormonen. Je kunt echter spreken
van 'goed' en 'slecht' cholesterol, afhankelijk of het gaat om
cholesterol dat vanaf de lever - waar het wordt gemaakt - naar cellen
wordt vervoerd (slecht) of juist naar de lever wordt teruggebracht
(goed).
Dichtslibben
Een hoog gehalte van zogenaamd 'slecht' cholesterol kan leiden tot
aderverkalking, het dichtslibben van bloedvaten door ophoping van vet.
Dit veroorzaakt hart- en vaatziekten, nog altijd doodsoorzaak nummer
één in Nederland. Statines, cholesterolverlagende middelen, kunnen
het dichtslibben remmen, maar je voorkomt hart- en vaatziekten er niet
mee. Er is daarom een sterke behoefte aan nieuwe geneesmiddelen.
Opruimcellen
Macrofagen die een overmaat aan vetten hebben opgenomen en daardoor
'schuimcellen' zijn geworden. Met rood zijn de vetten aangeduid.
Macrofagen die een overmaat aan vetten hebben opgenomen en daardoor
'schuimcellen' zijn geworden. Met rood zijn de vetten aangeduid.
Een belangrijk aangrijpingspunt voor nieuwe medicijnen zijn de systemen
in ons lichaam die cholesterol naar buiten transporteren. Een onderdeel
daarvan zijn macrofagen, de opruimcellen van het lichaam, die de lever
bijstaan in het verwijderen van cholestrol uit het bloed. Als de
hoeveelheid cholesterol echter te hoog wordt, nemen de macrofagen
teveel vet op, want een rem ontbreekt. Ze veranderen in 'schuimcellen',
macrofagen vol met vet, die zich in bloedvaten kunnen ophopen en
uiteindelijk leiden tot dichtslibben.
Transporters
Om hart- en vaatziekten te voorkomen is het dus zaak dat cholesterol
weer uit de macrofagen wordt verwijderd. Van één zogenaamde
ABC-transporter - een eiwit dat onder andere vetten een cel in en uit
transporteert - hebben eerdere studies aangetoond dat het een
belangrijke rol speelt bij verwijdering van cholesterol uit macrofagen.
Biofarmaceut Illiana Meurs heeft in haar promotieonderzoek aan het
Leiden / Amsterdam Centre for Drug Research (LACDR) nu aangetoond dat
ook andere ABC-transporters een rol spelen bij de
cholesterolhuishouding. Meurs: âNieuwe therapie die de expressie van
deze eiwitten verhoogt, kan helpen aderverkalking te voorkomen.â
Relevantie in mens
Verder heeft Meurs het effect van de zogenoemde scavenger receptor BI
(SR-BI) op de cholesterolhuishouding onderzocht, bij muizen én mensen.
SR-BI is een eiwit in de lever dat cholesterol opneemt uit het bloed en
ervoor zorgt dat het wordt uitgescheiden. Net als bij muizen hebben
mensen waarbij dit eiwit afwezig is een verhoogd cholesterolniveau,
hoewel dit in het geval van mensen niet leidt tot een verhoogde
gevoeligheid voor het ontwikkelen van aderverkalking. De studie, die ze
samen deed met onderzoekers van het AMC, werd gepubliceerd in het
invloedrijke tijdschrift New England Journal of Medicine. âDeze studie
toont voor het eerst de relevantie van SR-BI in de mens aanâ, aldus
Meurs.
Hersenen
Meurs heeft zo een belangrijke bijdrage geleverd aan het inzicht in de
mechanismen die meespelen in de cholesterolhuishouding. Het leidde tot
een omvangrijk proefschrift. âWe hebben gewoon veel gedaanâ, zegt Meurs
lachend. Inmiddels is ze werkzaam bij het LUMC, bij de afdeling
Endocrinologie en Metabole Ziekten. Nog steeds houdt ze zich bezig met
vetmetabolisme. Meurs: âNu kijk ik voornamelijk naar de invloed de
hersenen hebben op de regulatie van vet in het bloed en indirect de
ontwikkeling van aderverkalking. Maar veel van mijn onderzoek komt ook
in dit werk weer terug.â
Universiteit Leiden