Jonge ster vuurt extreem snelle watermoleculen af
Een team met Leidse sterrenkundigen heeft watermoleculen waargenomen
die zich met een snelheid van meer dan 200.000 km per uur van een
jonge, zonachtige ster af bewegen. Dit is 80 keer zo snel als een kogel
uit een AK47-geweer.
Niet vernietigd
Deze waarneming - gedaan met de moleculenjager HIFI aan boord van de
Europese ruimtetelescoop Herschel (ESA) - kwam voor de sterrenkundigen
als een verrassing: de watermoleculen zouden normaal gesproken moeten
zijn vernietigd in de schokgolven die gepaard gaan met de geboorte van
de ster.
Meest energierijke fase in ontwikkeling sterren
Uit de waarnemingen blijkt echter dat water zich waarschijnlijk snel
opnieuw vormt in hete en dichte, door schokgolven getroffen gaswolken.
De condities zijn zo gunstig dat 100 miljoen keer de hoeveelheid water
in de Amazone rivier wordt gevormd, iedere seconde! De observaties
werpen nieuw licht op de meest energierijke fase in de vorming van
sterren met een lage massa (sterren met een massa kleiner dan onze
zon). Ook onze zon heeft dit proces in de eerste stadia van zijn
evolutie doorlopen. Hierbij worden temperaturen bereikt van meer dan
10.000 graden Celsius. Water is een van de moleculen die er voor zorgt
dat de temperatuur weer snel kouder wordt zodat de jonge ster kan
blijven groeien.
Uitspringen
'De kwaliteit van de HIFI gegevens is zo hoog dat deze water-jets er
direct uitspringen. We zijn nu aan het onderzoeken hoe lang de fase
duurt waarin de jonge ster zo actief is', zegt Lars Kristensen, leider
van het onderzoek.
Key Programma WISH
De bestudeerde ster, L1448-MM, bevindt zich in het sterrenbeeld Perseus
op een afstand van ongeveer 750 lichtjaar. Het ruimte-instrument HIFI
is ontwikkeld en gebouwd door een consortium van instituten en
universiteiten uit Europa, Canada en de Verenigde Staten, onder leiding
van SRON Netherlands Institute for Space Research. De gegevens komen
uit het Key Programma 'Water in Star Forming Regions with Herschel
(WISH)', dat onder leiding staat van prof.dr. Ewine van Dishoeck van de
Sterrewacht Leiden.
Astronomy & Astrophysics
De resultaten van het onderzoek zijn op 30 mei gepresenteerd op het IAU
Symposium 280 in Toledo, dat werd bijgewoond door ongeveer 450
astrochemici. Ook andere opvallende resultaten van HIFI komen dan aan
de orde. Een publicatie over het onderzoek, dat onder leiding staat van
dr. Lars Kristensen van de Sterrewacht Leiden, verschijnt binnenkort in
het tijdschrift Astronomy & Astrophysics.
Links
* Sterrenkunde studeren in Leiden, bachelor en master
* Leiden Sterrewacht
* Profileringsgebied Fundamentals of Science
(1 juni 2011)
Universiteit Leiden