Nederlands Instituut voor Ecologie


Persbericht, 19 mei 2011

Viering 100 jaar vogels ringen:
'paspoort' voor 10,5 miljoen wilde vogels

NIJKERK / WAGENINGEN - Aanstaande dinsdag is het zover: dan is het precies honderd jaar geleden dat een wilde Nederlandse vogel een metalen ringetje om kreeg. Dit was de start van een succesvolle onderzoekslijn, waardoor veel vogelgeheimen boven water zijn gekomen. Erg interessant, maar ook erg nuttig voor natuurbeleid en natuurbescherming. Het Vogeltrekstation, onderdeel van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), organiseert daarom op 24 mei een evenement om het te vieren - inclusief re-enactment.

Op 24 mei 1911 kreeg de eerste vogel van Nederland, een spreeuw te Nijkerk, een ring om van Meindert Menzo van Esveld. Op 24 mei 2011 gaat iemand gekleed in kniebroek - heel modieus een eeuw geleden - dit staaltje vakmanschap herhalen. "Die dag vieren we dat het vogelringonderzoek precies 100 jaar bestaat," zegt Hoofd van het Vogeltrekstation Henk van der Jeugd. Wat is daarvoor een betere plaats dan wederom Nijkerk? En wel in de onder vogelaars beroemde want vogelrijke polder Arkemheen. Plaats van handeling is onder een nagebouwde spreeuwenstellage met 21 nestkasten. Zulke stellages waren aan het begin van de twintigste eeuw in zwang voor 'biologische bestrijding' in die omgeving. Het doel was namelijk om spreeuwenkolonies te stichten, die de schadelijke emelten in de omringende graslanden opaten.

Het programma omvat naast de re-enactment van het 'omleggen' van de eerste vogelring ook demonstraties van het ringen van weidevogels en boerenzwaluwen, de presentatie van het eerste exemplaar van de postzegel over 100 jaar ringen, een informatiemarkt en een blik op de toekomst.

In een eeuw tijd hebben 10,5 miljoen wilde Nederlandse vogels een ring om gekregen. Van der Jeugd legt uit: "De ring maakt van vogels individuen. Het is eigenlijk een metalen 'paspoort' met een unieke code erop. Als een vogel later weer ergens ter wereld wordt teruggezien of gevonden, dan weten we door de code precies om welk dier het gaat. Dit hielp en helpt om onze vogelkennis sterk uit te breiden en om vogels te beschermen." Het ringen van vogels is een niet meer weg te denken methode voor ecologisch onderzoek. "Aan vrijwel alle grote en kleine ontdekkingen over de omzwerveringen en het gedrag van vogels ligt het ringen ten grondslag," stelt Van der Jeugd. In het begin waren vooral het ontdekken van trekroutes en overwinteringsgebieden onderwerp van studie. Van der Jeugd: "Nu ligt er veel nadruk op het langdurig volgen van broedsucces en overleving van soorten." En zo komen de oorzaken achter veranderingen aan het licht. "Boerenzwaluwen uit een bepaald stukje Europa blijken bijvoorbeeld ook allemaal in hetzelfde kleine gebied in Afrika te overwinteren. Als daar iets gebeurt, dan heeft dat grote gevolgen voor die groep."

In 1911 begon het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie te Leiden (het huidige Naturalis) ermee. Inmiddels regelt het Vogeltrekstation alweer 80 jaar het uitgeven van ringen, het trainen van ringers en het verwerken van de terugmeldingen en resultaten. "Alleen getrainde mensen met een zogenaamde ringvergunning mogen vogels een ring om doen voor onderzoek. Hiermee wordt de kwaliteit van het werk gegarandeerd." Onder de ongeveer 480 ringers vinden we 350 vrijwilligers en 130 professionele onderzoekers.

Bij de viering zal het hoe en waarom van vogels ringen in heden, verleden maar ook toekomst centraal staan. De technologische ontwikkeling heeft niet stilgestaan. Satellietzenders, GPS-loggers en geolocators kunnen heel gedetailleerd de verplaatsingen van vogels vastleggen. Dat zorgt voor een welkome aanvulling op het ringwerk. Maar het maakt het ringen niet overbodig, verre van dat. Door kosten en gewicht zijn zenders maar beperkt te gebruiken. Voor het onderzoek zijn er echter grote aantallen nodig om conclusies te trekken over aantalsveranderingen en de verspreiding van ziektes bijvoorbeeld. Van der Jeugd: "Overal in Europa zijn ze nu grootschalige, gestandaardiseerde ringprojecten aan het opzetten om de vinger aan de pols te houden. Het is de wetenschap van de grote getallen."

De viering wordt mede mogelijk gemaakt door de natuurvereniging IVN-Nijkerk, de Ringersvereniging, Vivara, Sovon, Rabobank en NCB Naturalis. Geïnteresseerden die het ringen van dichtbij willen zien kunnen zich nog aanmelden via info@vogeltrekstation.nl. Op vrijdag 9 september volgt een symposium. Meer informatie op www.vogeltrekstation.nl.

Het NIOO is met ongeveer 250 medewerkers het grootste onderzoeksinstituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het is gespecialiseerd in de ecologie van het zoete water, van kust & zee en van het land. Het is sinds kort gevestigd in een duurzaam gebouwd onderzoekspand in Wageningen, en daarnaast in Yerseke. Het Vogeltrekstation (Centrum voor vogeltrek en -demografie) maakt ook deel uit van het NIOO, als samenwerkingsverband met de Ringersvereniging.