Ingezonden persbericht
Presentatie Handreiking roerend religieus erfgoed
Resultaat van unieke samenwerking kerken, erfgoedinstellingen en overheid
Utrecht, 29 april 2011 Naar verwachting sluiten de komende jaren elke week twee kerken. Dit stelt eigenaars, beheerders en gebruikers van religieus erfgoed voor grote vragen. Want wat gebeurt er met ons religieus erfgoed: kerkgebouwen en kloosters, maar ook religieuze voorwerpen? Om te bepalen wat waardevol is emotioneel/religieus en kerk- of cultuurhistorisch ontwikkelden Museum Catharijneconvent en de Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland (SKKN), in nauwe samenwerking met (vertegenwoordigers van) de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), de Rooms-Katholieke Kerk, diverse andere kerken en kloostergemeenschappen, andere religies en erfgoedinstellingen, de Handreiking roerend religieus erfgoed.
"Net als in 1566 ten tijde van de Beeldenstorm, hebben we anno 2011 we te maken met religieus erfgoed dat bedreigd wordt." Zo opende Marieke van Schijndel, algemeen directeur van Museum Catharijneconvent, vandaag het symposium Roerend Religieus Erfgoed in Utrecht. Nederland is rijk aan religieus erfgoed. Kerken, kloosters en andere religieuze gebouwen herbergen samen misschien wel de grootste verzameling kunstvoorwerpen en historische voorwerpen van Nederland. "De SKKN heeft inmiddels een groot gedeelte van dit bezit in kaart gebracht. Het is goed om bij de waarde van deze voorwerpen stil te staan, juist nu veel kerk- en kloostergebouwen met sluiting worden bedreigd."
Presentatie
Projectleiders Marc de Beyer, conservator van Museum Catharijneconvent, en Pia Verhoeven, erfgoedspecialist en plaatsvervangend directeur van de SKKN, presenteerden de Handreiking roerend religieus erfgoed aan vertegenwoordigers van kerken en overheid: ds. Peter Verhoeff, preses van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland, mgr. Herman Woorts, hulpbisschop van Aartsbisdom Utrecht van de Rooms-katholieke Kerk, mgr. Dirk Jan Schoon, bisschop van Haarlem van de Oud-Katholieke Kerk van Nederland, prof.dr. Otto Bleker, voorzitter van de Broederschapsraad van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, ds. Pieter Buijs, voorzitter van de generale synode van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland, ds. Tom Mikkers, algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap, Rogier Moulen Janssen, staflid van de Konferentie Nederlandse Religieuzen (een koepelorganisatie van religieuze instituten), en prof.dr. Jos Bazelmans, hoofd sector kennis onroerend erfgoed van de Rijksdi
enst voor het Cultureel Erfgoed (namens drs. Judith van Kranendonk, directeur-generaal Cultuur en Media van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)).
"Een uniek gezelschap van mensen die met hart en ziel en met beleid en visie hebben meegewerkt aan wat we een uniek project mogen noemen: de Handreiking roerend religieus erfgoed", sprak De Beyer. "Een pluriform gezelschap aan vertegenwoordigers van diverse kerkgenootschappen heeft de wil om roerend religieus erfgoed een toekomst te geven. En een overheid die het unieke karakter van dit project op waarde weet te schatten." Verhoeven vulde aan: "De reden dat we deze Handreiking hebben mogen samenstellen, heeft een aanleiding die veel mensen droevig maakt. Kerken sluiten en de rol van het christendom in onze samenleving loopt terug. Wel kunnen we gepast blij zijn met het feit dat we, dankzij de samenstelling van de Handreiking, structuur kunnen geven aan waardebepaling en herbestemming van roerend religieus erfgoed."
Meervoudige waarde
"Het besef mag tot uitdrukking komen dat erfgoed het geheel is van het waardevolle object, zijn betekenis, het verhaal dat erover verteld wordt, het gebruik ervan en de moeite ook in geld die ervoor wordt gedaan", stelde prof.dr. Jos Bazelmans, hoofd Sector Kennis Onroerend Erfgoed van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. "Erfgoed is niet voorgegeven; het heeft geen natuurlijke betekenis. Zonder investeringen in een brede betekenis van het woord is het niets." Bazelmans sprak over zijn persoonlijke ervaring met het verdelen en ontvangen van familie-erfgoed. En koppelde dat vervolgens aan roerend religieus erfgoed in een bredere betekenis. "Erfgoed heeft vaak emotionele waarde. Mensen kunnen vertellen waarom het erfgoed betekenis of waarde heeft, welk verhaal het voor hen vertelt. Maar het is in de professionele erfgoedzorg ongebruikelijk om te spreken over waarde in deze betekenis. Hoewel we als experts opereren op basis van de strikte wetenschappelijke scheiding tussen
'idee' en 'waarde', tussen 'wat is' en 'wat behoort te zijn' en in een samenleving die steeds sterker wordt getypeerd door een veelvormigheid in waarden 'waardenpluralisme' moeten we ons uitspreken over de bijdrage die de zorg voor ons erfgoed levert aan betekenisvolle vormen van samenleven."
Oecumenische samenwerking
Het project Roerend Religieus Erfgoed is inmiddels een voorbeeldstellend project. "Geen ander hulpmiddel verhoudt zich namelijk tot het roerend erfgoed", vertelt Marieke van Schijndel. "Internationaal is men in het bijzonder geïnteresseerd in de samenwerking met kerkgemeenschappen en de inhoudelijke inbreng van de erfgoedgemeenschap bij de waardering van voorwerpen. Men is ook onder de indruk van de respectvolle, praktische en zorgvuldige manier van handelen bij afstoten, waarbij ook een lastig onderwerp als vernietiging van erfgoed niet wordt geschuwd."
Drs. M.L. van Wijngaarden, predikant in de Evangelisch-Lutherse Gemeente Rotterdam (Protestantse Kerk in Nederland) loofde in zijn afsluiting van het symposium Roerend Religieus Erfgoed de samenwerking: "De kerken zijn al , 'oecumenisch' in één van de oorspronkelijke betekenissen: 'een goed huisbewaarder of schatbewaarder'. En dat misstaat ook het religieuze erfgoed niet! Maar dit is niet niks: een projectgroep voor roerend religieus erfgoed van Museum Catharijneconvent en de Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland, die nauw samenwerkte samen met vertegenwoordigers uit talloze kerken, maar ook vertegenwoordigers van onder meer het Contactorgaan Moslims en Overheid en het Joods Historisch Museum. Én er was participatie vanuit de Radboud Universiteit, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven, en Erfgoed Nederland. Samen optrekken was oecumenisch goed. Ik hoop op een goede voortgang, geënt op het werk in dit project: een proeftuin die bew
ees dat er heel veel mogelijk is."
Over Museum Catharijneconvent
Marieke van Schijndel, algemeen directeur: "Museum Catharijneconvent is het nationaal museum voor christelijke kunst en cultuur. Wij beheren de belangrijkste, ook internationaal belangwekkende collectie van zowel Oud- als Rooms-katholiek en Protestants erfgoed van Nederland. Nederland is geworteld in joodse en christelijke tradities die bepalend zijn voor de identiteit van Nederlanders. Museum Catharijneconvent beheert en etaleert de zichtbare 'identity markers' van dit aspect van de Nederlandse identiteit."
Over SKKN
Pia Verhoeven, plaatsvervangend directeur: "De Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland (SKKN) wil belangstelling voor en kennis van objecten van geschiedenis en kunst in de Nederlandse kerken en kloosters bevorderen. Dit doen we onder meer door het kunst- en cultuurbezit in kerken en kloosters te ontsluiten, waarbij naast roerende en onroerende goederen ook aandacht is voor de samenhang tussen beide."