Rijksdienst Cultureel Erfgoed
Staatssecretaris Zijlstra wijst Grebbelinie aan als rijksmonument
Persbericht | 15 apr 2011 - 08:01
Gezamenlijk persbericht Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei en
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Het strijdgewoel is sinds 1945 verstomd, maar de Grebbelinie is vanaf
1744 een belangrijke troef geweest in de verdediging van ons land.
Telkens werd de ingenieuze waterlinie verder versterkt. Daarmee vormt
hij een unieke staalkaart van verdedigingswerken over twee eeuwen. De
liniewal, forten, kaden, sluizen, bunkers, tankgrachten en
versperringen zijn nog altijd zichtbaar in het landschap. Daarom wijst
staatssecretaris Halbe Zijlstra de Grebbelinie op 18 april aan tot
rijksmonument.
De staatssecretaris brengt op 18 april een werkbezoek aan de grootste
fortificatie van de Grebbelinie, Fort aan de Buursteeg, gelegen in
Renswoude en Veenendaal. Aansluitend zal hij de Grebbelinie officieel
de status van rijksmonument toekennen. Daarmee wordt de wens vervuld
van de Stichting Grebbelinie die al jaren ijvert voor onderzoek naar en
behoud van de waterlinie.
Drie tijdlagen
De Grebbelinie loopt vanaf de Nederrijn bij Rhenen noordwaarts tot aan
Spakenburg. Hij werd aangelegd om het lage gebied tussen de Grebbeberg
en de voormalige Zuiderzee onder water te kunnen zetten wanneer de
vijand uit het oosten optrok.
In 1794 moest de waterlinie de Fransen tegenhouden, maar door de
strenge vorst trokken de vijandige legers probleemloos over de bevroren
rivieren en ijsvlakte. Zo'n anderhalve eeuw later, toen de Duitsers op
10 mei 1940 Nederland binnenvielen, vormde de versterkte
`Valleistelling' de hoofdverdediging van ons land. In 1944 keerden de
Duitsers de linie om. De `Pantherstellung' moest nu de vanuit het
westen naar Duitsland optrekkende vijand tegenhouden.
Directeur Cees van 't Veen van de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed: `De Grebbelinie omvat drie tijdlagen die vandaag de dag nog
volop zichtbaar en herkenbaar zijn. Het is een ingenieus ontworpen
verdedigingsstelsel, dat onlosmakelijk met het landschap verbonden is
en vanaf de 18e eeuw herhaaldelijk is ingezet. In 1939 werd het gebied
tussen Rhenen en Spakenburg nog onder water gezet en is er hevig
gevochten. De Grebbelinie is dus een uniek monument.'
* Overzicht (per gemeente) beschermde onderdelen Grebbelinie
Boven water halen
De Grebbelinie heeft de afgelopen jaren ook geïnspireerd tot een
vruchtbare samenwerking tussen overheden en eigenaren. In 2006 startte
de provincie Utrecht het programma Grebbelinie Boven Water! Daarin
werken Utrecht en Gelderland, de gemeenten van de Grebbelinie, het
waterschap Vallei & Eem en Staatsbosbeheer aan het weer herkenbaar en
beleefbaar maken van de Grebbelinie. Zij nemen de cultuurhistorische
waarden als vertrekpunt voor een reeks landschappelijke, recreatieve en
toeristische ontwikkelingen.
De Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei is coördinator voor alle
initiatieven. Zo is Fort Daatselaar bij Renswoude in oorspronkelijk
staat teruggebracht en de Asschatterkade bij Leusden toegankelijk
gemaakt voor publiek. Een nieuw thematisch Grebbeliniepad loopt vanaf
Rhenen naar Spakenburg. Fort aan de Buursteeg zal een bestemming
krijgen als `Poort voor de Gelderse Vallei' en als centraal
bezoekerscentrum voor de Grebbelinie. Een passende plek om de
toewijzing tot rijksmonument te vieren op 18 april a.s.
Het publiek kan tijdens het `Festival boven water' op zaterdag 14 mei
met allerlei activiteiten de Grebbelinie bekijken en beleven.