PERSBERICHT
Amsterdam
Amsterdam, 14 april 2011
ONTWIKKELING NIEUWE WINKELCENTRA IN EUROPA
ONDERGAAT STERKSTE DALING SINDS 27 JAAR
. Rusland en Turkije domineren nog steeds de ontwikkelingspipeline voor 2011/2012
. In West-Europa hebben Italië en Frankrijk de meeste projecten in de pipeline
. Europa's grootste winkelcentrum in aanbouw is Stratford City in Londen, met een oppervlakte van 176.500 m2
. Ontwikkelingsactiviteit in Nederland met name gericht op kleinschalige winkelcentra en uitbreidingen van bestaande winkelcentra
De ontwikkeling van Europese winkelcentra liep in 2010 sterk terug en maakte de grootste daling door sinds 1983, zo blijkt uit het Shopping Centre Development rapport van Cushman & Wakefield. In het afgelopen jaar werd rond 5,2 miljoen m2 winkelcentrumoppervlakte opgeleverd, een afname van 30% ten opzichte van 2009. Daarmee was 2010 het tweede jaar op rij met een afnemend opleveringsniveau en had zelfs het laagste jaartotaal aan opgeleverde oppervlakte sinds 2004. De verwachting is echter dat het aantal ontwikkelingen in 2011 weer zal aantrekken en dat de activiteit op meer dan de helft van de Europese markten weer zal toenemen. Volgens de planning wordt tegen het einde van dit jaar 6,9 miljoen m2 nieuwe winkelcentrumoppervlakte opgeleverd. In grote delen van Europa blijft de marktsituatie echter onzeker en kan de pipeline toenemen of afnemen naarmate er projecten opnieuw worden opgepakt of juist worden uitgesteld. Dit is onder andere afhankelijk van de economische groei, de detailhandelsomzet en de vraag naar winkelruimte. Wanneer alle projecten volgens planning worden afgerond, zal de totale ontwikkelde oppervlakte van dit jaar 33% hoger uitkomen dan in het voorgaande jaar.
Ontwikkeling van winkelcentra in Europa 1980 - 2011 Bron: Cushman & Wakefield
BVO: Bruto Verhuurbare Oppervlakte boven de 5.000 m2
In 2010 werden in totaal 165 nieuwe winkelcentra geopend, waarmee de totale BVO (Bruto Verhuurbare Oppervlakte) in Europa uitkomt op iets meer dan 131,9 miljoen m2. Net als in voorgaande jaren waren Centraal- en Oost-Europa goed voor het merendeel (63%) van de nieuwe geopende oppervlakte. Het grootste opgeleverde project in 2010 betrof het 144.300 m2 tellende City-Park Grad winkelcentrum in Voronezh, dat zich op dit moment het grootste winkelcentrum van Rusland buiten Moskou mag noemen. Rusland noteerde het hoogste ontwikkelingstotaal van alle onderzochte markten, en was goed voor een kwart van alle nieuwe winkelruimte die in het afgelopen jaar geopend werd.
Veel Centraal- en Oost-Europese markten noteerden aanzienlijke stijgingen in vloeroppervlakte. Vooral Bulgarije, waar de oplevering van zeven nieuwe projecten resulteerde in een toename van de winkelcentrumoppervlakte met 139% op jaarbasis. In West-Europa namen Italië en Spanje de grootste hoeveelheid toegevoegde oppervlakte voor hun rekening. In Italië werden in 2010 in totaal 15 nieuwe winkelcentra geopend en vier uitbreidingsprojecten opgeleverd. In Spanje werden zeven nieuwe projecten en drie uitbreidingsprojecten afgerond. Duitsland, Portugal en Frankrijk zagen alle drie hun ontwikkelingsactiviteit teruglopen.
Rusland en Turkije blijven de Europese ontwikkelingspipeline domineren, met een gezamenlijke pipeline voor 2011/2012 die goed is voor meer dan 40% van het Europese totaal. Voor beide markten wordt voor 2011 een forse stijging van de ontwikkelingsactiviteit verwacht. In Rusland staat de opening van meer dan 3 miljoen m2 BVO gepland in 2011/2012. In Turkije wordt de oplevering van bijna 1,8 miljoen m2 nieuwe oppervlakte verwacht voor het einde van 2012.
Charles Slater, partner en Head of Retail Services bij Cushman & Wakefield: "In 2010 werden in de twee belangrijkste steden van Rusland slechts twee projecten van wereldklasse opgeleverd: Vegas in Moskou (130.000 m2 BVO) en Galeria in St. Petersburg (93.000 m2 BVVO). In 2011 wordt de afronding verwacht van meerdere projecten in Rusland die voor het uitbreken van de financiële crisis waren gestart of gepland of tijdens de crisis werden stilgelegd. Het vertrouwen onder de huurders van nieuwbouw is op dit moment bijzonder groot, wat stimulerend zal werken voor een verdere ontwikkeling op wat nog altijd als een onderontwikkelde markt kan worden beschouwd."
In 2010 veerde de investeringsactiviteit binnen alle commerciële onroerend goed sectoren weer op. De Europese retailinvesteringen kwamen uit op EUR 38,5 miljard, een toename van 72% ten opzichte van het voorgaande jaar. In heel Europa bleven de rendementen van vooraanstaande winkelcentra zich stabiliseren. Rusland noteerde de sterkste terugval van rendementen, en sloot het jaar af met een aanvangsrendement van 10%. De verwachting voor 2011 is dat de investeringsactiviteit in Europa licht zal toenemen, en dat de rendementen stabiel zullen blijven of een lichte compressie zullen tonen. Het retailaandeel in de totale investeringen in commercieel onroerend goed steeg verder tot 33%, een bevestiging van de populariteit van deze sector als asset class.
Mike Rodda, Head of Cross Border Retail Investment bij Cushman & Wakefield: "Wij voorspelden al enige tijd de sterke prestaties voor Rusland en Turkije en deze verwachtingen komen nu uit. De verhuurmarkten zijn sterk en financiële middelen zijn toegankelijk, voornamelijk in Turkije. Dit vergroot het vertrouwen onder ontwikkelaars. Bovendien nemen van maand tot maand de liquiditeit en de belangstelling onder investeerders toe."
| |Nieuwe geopende | |Pipeline Europese winkelcentra |winkelcentrumoppervlakte | |Positi|Positie|Land |1.000 |Posit|Posit|Land |1.000 m2| |e 2010| | |m2* |ie |ie | | | | |2011 | | |2009 |2010 | |Geopend | | | | | | | | |in 2010 | |1 |1 |Rusland |3.099 |1 |1 |Rusland |1.324 | |2 |2 |Turkije |1.773 |4 |2 |Turkije |360 | |3 |3 |Italië |1.011 |3 |3 |Polen |350 | |4 |4 |Frankrijk |891 |2 |4 | Italië |347 | |6 |5 |Spanje |697 |24 |5 |Bulgarije |289 | |7 |6 |Polen |594 |12 |6 |Spanje |268 | |8 |7 |VK |314 |6 |7 |Duitsland |254 | |9 |8 |Duitsland |309 |7 |8 |Oekraïne |232 | |16 |9 |Kroatië |301 |11 |9 |VK |227 | |10 |10 |Roemenië |256 |5 |10 |Frankrijk |207 |Bron: Cushman & Wakefield
* In aanbouw 2011/12
Winkelcentra ontwikkelingen en 2011/12 pipeline in Nederland
In 2010 werd bijna 146.000 m² nieuwe winkelcentrumruimte toegevoegd aan de Nederlandse markt. In totaal werden er zeven nieuwe winkelcentra en vijftien uitbreidingen opgeleverd. Ten opzichte van vorig jaar is dit een behoorlijke daling, maar daarbij moet men echter wel rekening houden met het feit dat er in 2009 een zeer hoog volume aan nieuwe winkelcentrummeters werd geregistreerd. In feite was het opleveringsniveau in 2010 slechts 5% onder het 10-jarig gemiddelde. Het niveau van winkelcentrumdichtheid in Nederland is met 343,3 m² per 1.000 inwoners, één van de hoogste in Europa. Als zodanig, blijft de ontwikkelingsactiviteit met name gericht op kleinschalige winkelcentra en uitbreidingen van bestaande winkelcentra. Het grootste winkelcentrum dat in 2010 werd geopend was de Maasboulevard in Venlo met een totale winkelvloeroppervlakte van 24.000 m². Uitbreidingen en herontwikkelingen waren in 2010 goed voor bijna de helft van de nieuw geopende winkelcentrummeters. Dit is een hoger gemiddelde dan het Europees gemiddelde.
In lijn met de Europese trend waren Nederlandse winkelcentra in 2010 ook een populaire asset class onder beleggers. Het totale beleggingsvolume in winkelcentra was in 2010 circa EUR 1.575 miljard. Dit is circa 2,5 keer zoveel als het beleggingsvolume in 2009 en tevens het hoogste volume ooit. Enkele grootschalige bekende winkelcentra werden het afgelopen jaar verkocht, maar daarnaast wisselde een groot aantal kleinere ondersteunende winkelcentra van eigenaar.
De pipeline voor nieuwe winkelcentrumruimte in 2011 en 2012 staat momenteel op 203.000 m², met de oplevering van meer dan 80.000 m² voor eind 2011. Het grootste project dat volgens de planning in 2011 wordt opgeleverd is het Stadsplein in Spijkenisse (12.500 m²). De pipeline bestaat voornamelijk uit, in Europees perspectief, kleinschalige winkelcentra (tussen de 5.500 m² en 12.500 m²). In totaal staan er twaalf nieuwe winkelcentra op de planning om geopend te worden voor eind 2012. Bijna de helft (47%) van de totale pipeline bestaat tot eind 2012 uit uitbreidingen van bestaande ontwikkelingen. De grootste uitbreidingen zijn de 21.000 m² uitbreiding van het Raadhuisplein in Drachten en de 20.000 m² uitbreiding van City Plaza in Nieuwegein. Beide openingen staan momenteel gepland voor eind 2012. De winkelcentra krijgen daarmee een totale oppervlakte van respectievelijk 35.000 m² en 48.000 m².
/EINDE BERICHT
Ingezonden persbericht