Kou in ozonlaag Noordpool leidt tot ozonafbraak
1 april 2011 - Het was bijzonder koud in de ozonlaag afgelopen maand.
De lage temperaturen in de ozonlaag boven de Noordpool hielden dit
voorjaar uitzonderlijk lang aan. In de eerste helft van maart werden in
de stratosfeer op zo'n 20 kilometer hoogte zelfs een paar dagen lang
kouderecords gevestigd voor deze tijd van het jaar.
Het gebied met verminderd ozon boven de Noordpool was goed waarneembaar
in de waarnemingen van het Fins-Nederlandse Ozone Monitoring Instrument
OMI. De afbeelding toont de hoeveelheid ozon gemiddeld over de maand
maart (Bron: KNMI)
Het gebied met verminderd ozon boven de Noordpool was goed waarneembaar
in de waarnemingen van het Fins-Nederlandse Ozone Monitoring Instrument
OMI. De afbeelding toont de hoeveelheid ozon gemiddeld over de maand
maart (Bron: KNMI)
De aanhoudende kou in de stratosfeer, waar de ozonlaag zich bevindt,
was opmerkelijk. De afgelopen jaren, in 2009 en 2010, traden juist al
en vrij vroeg, achtereenvolgens in januari en halverwege februari
zogenaamde stratosferische opwarmingen plaats. De temperatuur in de
stratosfeer op 20 kilometer hoogte was de eerste helft van afgelopen
maand nog zo laag dat polaire ijswolken (polar stratospheric clouds)
konden ontstaan. In polaire ijswolken in de stratosfeer worden
chloorverbindingen gevormd die de ozon in de ozonlaag boven de
Noordpool afbreken. De ijswolken helpen om het chloor uit de
chloorverbindingen vrij te maken waarna het vrije chloor (katalytisch)
met ozon kan regeren en ozon afbreekt.
De lage ozonwaarden boven de Noordpool kwamen niet alleen door
ozonafbraak in ijswolken, maar ook doordat de aanvoer van ozonrijkere
lucht vanuit de tropen, begin maart minder was dan andere jaren door de
sterke straalstroom rondom de Noordpoolwervel op 20 km hoogte.
De ozonlaag boven de Noordpool had nog wel een dikte van meer dan 250
Dobsoneenheden (De Dobsoneenheid geeft aan hoeveel ozon er in de lucht
aanwezig is boven een bepaald punt op aarde, zie uitleg onder
begrippen). Dat is veel meer dan in het ozongat boven de Zuidpool dat
jaarlijks in september-november optreedt. In het jaarlijkse ozongat
neemt de dikte van de ozonlaag af tot minder dan 150 Dobsoneenheden. In
tegenstelling tot de Zuidpool, varieert de dikte van de ozonlaag boven
de Noordpool in het voorjaar sterk van jaar tot jaar. Ook de
temperatuur op 20 km hoogte boven de Noordpool kent jaarlijks sterke
wisselingen.
Een situatie zoals begin deze maand, met aanhoudende kou in de
ozonlaag, komt weinig voor. Normaal gesproken breekt de Noordpoolwervel
ergens in de loop van het voorjaar op waarbij de temperatuur oploopt en
het gedaan is met de ozonafbraak. Dat zien we ook nu langzaamaan
gebeuren. Wel zal de relatief grote ozonafbraak dit voorjaar leiden tot
een wat minder dikke ozonlaag op het noordelijk halfrond, want het
duurt een tijdje voordat de verdwenen ozon weer is aangevuld.
Eerste uitgave: 01-04-11
Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut