Gemeente Leeuwarden

Jaarverslag Milieu en Duurzaamheid 2010

Gemeente Leeuwarden is "Slim met energie en water"

De gemeenteraad van Leeuwarden heeft op 29 november 2010 de nieuwe beleidsvisie op een duurzaam Leeuwarden vastgesteld. Leeuwarden zet daarmee de komende jaren in op duurzame energie en watertechnologie onder het motto ` Slim met energie en water'. Deze onderwerpen sluiten goed aan bij initiatieven in de regio. Er zijn forse ambities benoemd, bijvoorbeeld dat de gemeente in 2020 niet meer afhankelijk moet zijn van fossiele brandstoffen, dat er in 2015 minimaal 500 "groene" banen moeten zijn gecreëerd en dat de stad de Europese hot spot is voor watertechnologie. Het is de bedoeling dat burgers en bedrijven met z'n allen gaan helpen. De eerste prachtige initiatieven zoals het oprichten van een lokaal Leeuwarder duurzaam Wethouder Isabelle Diks tijdens haar presentatie op de Klimaattop. Energiebedrijf en het leveren van restwarmte van het bedrijf Friesland Campina zijn pas gestart, velen moeten er nog volgen.

Graffitikunstwerk/symbool van duurzaamheid In het graffitikunstwerk, gemaakt door Klaas Lageweg, zijn veel elementen van duurzaamheid verwerkt. Zo zie je een koe met een staart, een stekker, zonnepanelen en een windmolen. Klaas noemt zijn werk: `Us Mem seit: Duurzaam'. Hiermee is succesvolle graffitibeleid nu verbonden met het even succesvolle duurzaamheidsbeleid van de gemeente Leeuwarden. Wie het graffitikunstwerk wil bekijken, kan het bewonderen aan de Oostergoweg (nabij de spoorwegovergang van de Schrans). De graffitikoe gemaakt door Klaas Lageweg is het symbool van duurzaamheid.

Duurzaamheidsmarkt 30 oktober
De Leeuwarder binnenstad stond op 30 oktober in het teken van duurzaamheid. De gemeente Leeuwarden heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan en wilde dat ook laten zien aan de inwoners en passanten van Leeuwarden, door duurzaamheid. Duurzaamheid letterlijk en figuurlijk dichter bij de mensen te brengen. De Leeuwarder gemeenteraadsleden gingen de straat op met een camera en interviewen mensen over duurzaamheid. Verder waren er verschillende vormen van duurzame mobiliteit te zien en kon je water uit de grachten drinken. Op de bank bij de `Stoere Bezoekers konden op 30 oktober kennismaken met tastbare duurzaamheidsprojecten Vrouwen' kreeg je advies over duurzaam winkelen. Veel doe-activiteiten die de bezoeker kennis liet maken met concrete duurzaamheidsprojecten.

Architectuur/duurzaamheidsprijs
De gemeente Leeuwarden heeft in het voorjaar van 2010 de eerste keer de gouden Oldehove uitgereikt. Het is de Leeuwarder prijs voor bijzondere architectuur en duurzaamheid in de nieuwbouw. De juryprijzen gingen naar een project in de Vegelinbuurt van TWA architecten en een project aan de Moleplaat in Zuiderburen. De inwoners van Leeuwarden hebben de woontoren in Eeburg uitgeroepen tot de meest bijzondere architectuur in combinatie met duurzaamheid van Leeuwarden. In totaal brachten 194 inwoners van Leeuwarden een stem uit. Foto Winnend ontwerp van Onyx aan de Moleplaat in Zuiderburen. Woning kenmerkt zich door prachtige details en robuuste materialen.

AFVAL
Afvalweddenschap Bloemenbuurt/Oldegalileën Tijdens de Wijkconferentie op maandag 1 februari 2010 is de wijk Bloemenbuurt/Oldegalileën een afvalweddenschap aangegaan met de gemeente. Inzet van de weddenschap is om de hoeveelheid huishoudelijk restafval van de wijkbewoners in een jaar te laten dalen. Tijdens de bijeenkomst werd bekend hoeveel afval de beide buurten produceerden en hoeveel afval moest worden verminderd. De Bloemenbuurt/Oldegalileën ontvangt op 1 februari 2011, bij het goed volbrengen, van de afvalweddenschap een bedrag van 12.500 en kan dit gebruiken voor een milieuvriendelijk doel. Begin februari 2011 is bekend geworden dat de wijk de weddenschap heeft verloren doordat er juist meer afval is aangeboden. De komende maanden Wethouder Diks gaat de afvalweddenschap aan. zal de milieupolitie controles op goede afvalscheiding in de wijk uitvoeren.

Prijsuitreiking `Awareness afval in Fryslân' Het bewustwordingsproject `Awareness afval in Fryslân' waar basisscholen en MBO leerlingen uit Leeuwarden aan meededen werd 12 mei 2010 afgesloten. De MBO-studenten moesten een kunstwerk of gebruiksvoorwerp ontwerpen dat (vrijwel)volledig uit afval bestaat. De deelnemers van de basisschool hebben verschillende opdrachten uitgevoerd en een bezoek gebracht aan Ecopark De Wierde. Een speciaal lesprogramma, een knutselwedstrijd met afval en een wedstrijd onder de deelnemende scholen waren onderdeel van Awareness. Het project is gekoppeld aan de jaarlijks terugkerende Himmelwike.

Een groot aantal kinderen van de basisschool bezochten Ecopark de Wierde.

2

Ingezameld huishoudelijk afval: kg. Per inwoner per jaar van 2007 tot en met 2010, met beoogd doel in 2011

Afval fractie Gft Oud papier Textiel Glas Restafval Grof vuil (gescheiden) Grof vuil (ongescheiden) Totaal gescheiden Totaal ongescheiden

2007 67 76 4 17 240 78 (46%) 91 (54%) 45% 55%

2008 70 77 4 20 242 91 (63%) 53 (37%) 48% 52%

2009 73 70 3 19 239 86 (64%) 48 (36%) 47% 53%

2010 70 69 3 19 234 80 (64%) 43 (36%) 48% 52%

2011 85 75 5 23 226 108 (75%) 36 (25%) 53% 47%

Ook in 2010 zijn er regelmatig handhavingsacties uitgevoerd.

ENERGIE & KLIMAAT
Nieuwe Heliconweg als eerste duurzaam verlicht Eind 2010 opende wethouder Thea Koster de nieuwe Heliconweg. In de 150 lichtmasten zitten dimbare LED-lampen die zorgen voor een energiebesparing van 30% (ten opzichte van een nieuwe installatie met conventionele techniek). De investeringskosten zijn hoger, maar dit geld wordt terugverdiend door de energiebesparing en de onderhoudskosten. Een LED lamp hoeft maar één keer in de 15 jaar te worden verwisseld. Een conventionele lamp eens in de drie jaar. Leeuwarden is de eerste gemeente in Nederland waar op deze schaal dimbare LED-verlichting langs een hoofdrijbaan wordt geplaatst. De Heliconweg is opgeknapt en wordt verlicht met dimbare ledverlichting.

3

Leeuwarden draait proef met energiemonitoring "Energie in beeld" De netwerkbeheerder Enexis heeft voor Leeuwarden alle energieverbruikscijfers toegankelijk gemaakt met "Energie in beeld". Hiermee kunnen we op zes postcodekarakters (mits minimaal 5 aansluitingen bij die postcode) zien wat het gas en elektraverbruik is. Hiermee is het mogelijk om de energiebespaardoelen goed bij te houden en op een goede manier in beeld te brengen. Met Enexis wordt gekeken hoe elke burger via het web zijn eigen verbruik met de buurtgemiddelden kan vergelijken. Energie monitoring

Landelijke Dag van de Duurzaamheid.... Leeuwarder Klimaattop Duurzaamheid is een speerpunt van het gemeentelijk beleid. Daarom was er op 11 november, de landelijke Dag van de Duurzaamheid, een belangrijke rol weggelegd voor Leeuwarden. 's Morgens startte hier de eerste Elfstedentocht met elektrische auto's. In Leeuwarden zijn elektrische auto's niet meer een bezienswaardigheid maar ze worden zo langzamerhand als een normaal vervoermiddel gezien. De gemeente is op vele onderdelen actief met duurzaamheid dus werd er later op de dag een heuse Leeuwarder Klimaattop georganiseerd. Ruim dertig bedrijven en instellingen ondertekenden daar de `Verklaring van Leeuwarden'. Doel hiervan is om te gaan samenwerken aan een stad en samenleving die in 2020 onafhankelijk is van fossiele brandstoffen. De drie doelstellingen: 1. Leeuwarden is in 2020 onafhankelijk van fossiele brandstoffen, 2. Leeuwarden is in 2020 het knooppunt van kennis voor watertechnologie, 3. Leeuwarden heeft in 2015 500 nieuwe, groene banen, waaraan ruim dertig partijen zich aan hebben verbonden.

Nieuwe verlichting op Dr. Algraschool verbetert schoolprestaties Met het gebruik van innovatieve verlichting moeten de schoolprestaties van de kinderen op de Dr. Algraschool in Leeuwarden verbeteren. Het is de eerste school in het noorden die `SchoolVision' introduceert. Uit onderzoek blijkt dat kinderen uit klassen waar het systeem wordt toegepast gemiddeld 8.7% hoger scoren op een concentratietoets. De effecten op langere termijn vallen zelfs nog hoger uit. De gemeente Leeuwarden is blij met het initiatief. De verlichting bespaart energie en zorgt voor een gezond leerklimaat. Precies wat de wethouders Diks (duurzame ontwikkeling) en Koster (onderwijs) voor ogen hebben. Een gezond leerklimaat door innovatieve verlichting.

4

WATER
Regentonactie van start
`Waarom is een putdeksel rond?' Dat was een prijsvraag bij de start van de regentonactie in 2010. Maar wat heeft een putdeksel en een regenton met elkaar te maken? In het gemeentelijk rioleringsplan staat dat de riolen steeds meer belast worden met hevigere buien door de klimaatverandering ook dat schoon leidingwater voor iedereen van levensbelang is. Daarom is het belangrijk om verspilling ervan tegen te gaan. Het slim gebruiken van hemelwater voor verschillende doeleinden, zoals tuinbesproeiing, autowassen of ramen lappen, kan hieraan een bijdrage leveren. Met de regentonactie wil de gemeente Leeuwarden het zuinig omgaan met (leiding)water stimuleren. Een gepimpte regenton werd door Isabelle Diks uitgereikt aan de winnaar van de prijsvraag. De regentonactie geeft inwoners van de gemeente Leeuwarden de mogelijkheid om voordelig een regenton met subsidie aan te schaffen. Het antwoord van de prijsvraag is: ????

Groene Daken
Voor het aanbrengen van groene daken stimuleert de gemeente de inwoners en bedrijven in de vorm van een subsidie. De subsidie is eind 2010 flink verhoogd. Een groen dak op woningen en bedrijfsgebouwen biedt vele voordelen. Het isoleert, weert geluid, is milieuvriendelijk en draagt bij aan het ontlasten van het rioolstelsel. Een groen dak bestaat uit meerdere waterbufferende lagen met bovenop meestal sedumvegetatie. Deze daken noemen we extensieve groene daken oftewel vegetatiedaken, deze daken vergen weinig onderhoud. Zie ook: www.leeuwarden.nl.

Een voorbeeldproject is de speelkoepel in de wijk Bilgaard.

5

LUCHT EN GELUID
JSF (F-35)
Komen ze er wel of misschien niet? Die vraag ging in 2010 over de aanschaf van nieuwe JSF vliegtuigen. Met minder vliegtuigen ook een vliegbasis minder? Voor deze regio kwamen de werkgelegenheidsconsequenties in de schijnwerpers. In 2011 komt er meer duidelijkheid over de heroverwegingsoperatie op rijksniveau. De conclusie in de second opinion van het RIVM is dat de JSF lijkt te passen binnen de wettelijke geluidscontouren van de vliegbasis. De onderzoeksresultaten zijn gebaseerd op waarnemingen uit de Verenigde Staten en de omstandigheden zijn daar toch anders. Daarom wordt, zodra het eerste testtoestel hier komt, via monitoring duidelijk worden hoe betrouwbaar de onderzoeksresultaten zijn. Twee F16 vliegtuigen, de voorloper van de JSF. Bron: AVDD (Audio Visuele Dienst Defensie)

Geluid bij evenementen
In maart 2010 heeft de gemeenteraad het geldende geluidbeleid bij evenementen in de open lucht en voor horecabedrijven verruimd. Hiertegen was nogal wat verzet. Daarom is opdracht gegeven om in 2011 bewoners, bezoekers van evenementen en bedrijven te vragen wat men vindt van dit nieuwe beleid. Eind 2011 komt er een evaluatierapport.

Leeuwarden zingt, een van de vele evenementen in Leeuwarden.

ProRail
Het laag frequente geluid van de nieuwe Stadler-treinen houdt de bewoners in de omgeving van het rangeeremplacement nabij het station Leeuwarden uit de slaap. Pogingen om de motoren anders af te stellen of een andere indeling van de verschillende activiteiten op het emplacement hebben de overlast wel iets verminderd niet voldoende. In overleg met het Ministerie van VROM wordt nu gezocht naar een normstelling voor alle vormen van laagfrequent geluid, die hopelijk voldoende effect zal sorteren. Dit is evenwel een weg van lange adem, waarvoor begrip wordt gevraagd van de bewoners

Wat deed de gemeente tegen (mogelijke) geluidsoverlast in 2010? Bouwaanvragen beoordeeld op mogelijk te hoge geluidsbelasting Beoordeling van rapportages over geluidwering op de gevel Hogere waarde procedures t.b.v. woningen en appartementengebouwen Adviezen t.a.v. bestemmingsplannen/projectbesluiten over geluid/milieu/lucht/externe veiligheid Aantal adviezen over bedrijven Aantal behandelde klachten Aantal adviezen over aanvragen geluidontheffing/evenementenvergunningen 120 7 4 100 20 60 25

6

BODEM
Wat is er in 2010 met de bodem gedaan? 47.000 m 3

Hoeveelheid grond en bagger die hergebruikt is 3

250.000 m 161 3.270 m 111 150
3

Hoeveelheid grondwater gebruikt als energiebron Aantal onderzoeken Hoeveelheid gesaneerde grond Meldingen controle hergebruik grond Beoordeling bodemkwaliteit bij nuts tracés

Bodemverontreiniging in Leeuwarden verder in beeld gebracht De afgelopen jaren is in Leeuwarden zorgvuldig en systematisch gewerkt aan de inventarisatie van bodemverontreiniging en sanering van locaties met risico's. Eind 2010 is een overzicht opgesteld van locaties waar nog sprake is van enig risico's voor de volksgezondheid. Deze locaties zijn allen gekoppeld aan voormalige (bedrijfs)activiteiten. In de gemeente Leeuwarden betreft het drie locaties: twee voormalige chemische wasserijen, één aan de Hoekstersingel en één aan de Schrans, en het slibdepot Zuiderburen. De verontreiniging op deze locaties is al langer bekend en er zijn al afspraken gemaakt over de noodzakelijke bodemsanering. De sanering van het slibdepot Zuiderburen is vrijwel afgerond.

Leeuwarden heeft dit jaar 47.000 m grond en bagger hergebruikt

3

BEDRIJVEN
Bedrijven contactdagen
Ruim 21.000 bezoekers bezochten op 23 en 24 maart het duurzaamheidsplein van de gemeente tijdens de Bedrijvencontactdagen. Twaalf innovatieve bedrijven op het gebied van ledverlichting, elektrisch voortbewegen, zonnepanelen en aardgasauto's waren hier vertegenwoordigd. Tijdens de contactborrel werd nogmaals de nadruk gelegd op het belang van Duurzaam Ondernemen. De gemeente Leeuwarden en de Commerciële Club Leeuwarden ondertekenden samen een intentieovereenkomst om binnen een tijdsbestek van één jaar 30 tot 50 extra voertuigen op groen gras aan te schaffen. Enkele ambassadeurs konden een aantal weken ervaren hoe het is om in `groen gas' voertuigen te rijden. Ondernemers konden zelf ervaringen opdoen in een groengas auto.

7

Feestverlichting leuker kunnen we het niet maken, wel veiliger December is een maand vol gezelligheid, maar niet altijd veilig. Veel openbare ruimtes (scholen, zorginstellingen en horecagelegenheden) worden in deze periode voorzien van feestelijke versiering. Maar vanuit brandveiligheidseisen bestaan er wel strikte regels over deze kerstversieringen. Vluchtroutes, het aantal feestgangers en het gebruik van kaarsen en vuurwerk zijn allemaal factoren om rekening mee te houden. Voor de feestdagen in december hebben inspecteurs steekproefgewijs controles uitgevoerd in horecabedrijven en in winkels. Extra controles op feestverlichting.

FSC-eisen en ondernemers
Ondernemers die per 1 januari 2010 hout bewerken voor de gemeenten Wymbritseradiel, Heerenveen, Leeuwarden en het Wetterskip Fryslân moeten FSC-gecertificeerd zijn. Dit betekent dat te verwerken houtproducten moeten voorzien zijn van een FSC-certificaat en de werkzaamheden alleen uitgevoerd mogen worden door een aannemer die gecertificeerd is.. In 2008 hebben deze gemeenten een convenant ondertekend met FSC Nederland, met het doel om het gebruik van duurzaam geproduceerd hout te bevorderen. Hiermee geven de gemeenten en het Wetterskip invulling aan hun klimaat-, duurzaamheids- en inkoopbeleid.

Vergunningen, controles en klachtenafhandeling in 2010 Het aantal verleende vergunningen Milieuvergunningen Meldingen activiteitenbesluit, 8.40 en 8.19 Maatwerk/nadere eis Ontheffingen Milieu Milieuhandhaving Verlenen ontheffingen vervoer gevaarlijke stoffen Verlenen ontheffingen bij inrichtingen Het aantal milieucontroles die zijn afgehandeld Vergunningen Meldingen Maatwerk/nadere eis ontheffingen ontheffingen controles Totaal afgehandelde klachten Afval Bodem Milieuklachten en -meldingen Diversen Geluid Licht Lucht 8 54 18 6 63 357 94 41 0 7 75 0 6

8

DUURZAME MOBILITEIT
Elektrische scooters voor winnaars prijsvraag Visser & de Graef Communicatie en Stichting Buurtzorg Leeuwarden hebben een elektrische scooter gewonnen. Tijdens de Bedrijven Contactdagen konden bedrijven aangeven waarom hun bedrijf de scooter moest winnen. Isabelle Diks heeft de scooters dinsdag 20 april bij de gelukkige winnaars afgeleverd. Deze twee elektrische scooters hebben meegereden naar de Klimaattop Deze 2009 in Kopenhagen. duurzame

roadtour, werd georganiseerd door Essent en gesponsord door de gemeente Leeuwarden. Met het winnen van deze scooters hoopt de gemeente dat beide bedrijven echte ambassadeurs worden voor het elektrisch rijden in Leeuwarden Twee Leeuwarder bedrijven rijden nu op een elektrische scooter.

Tien nieuwe gemeentelijke auto's op groen gas Het gemeentelijk wagenpark is in 2010 uitgebreid met tien nieuwe aardgasauto's. Deze nieuwe "groene" auto's worden ingezet voor diverse werkzaamheden. In 2006 is de gemeente gestart met het rijden in groene auto's en nu heeft de gemeente ruim dertig auto's in bedrijf die op een duurzame brandstof rijden. Over vier jaar moet 80% van alle gemeentelijke auto's op groen gas rijden. Hiermee heeft de gemeente opnieuw een bijdrage geleverd aan een beter milieu. Onze eigen groengasauto's zie je overal rijden.

9

Leerlingen in Leeuwarden als eerste in een elektrische schooltaxi Burgemeester Crone heeft in maart de autosleutel overhandigd van een volledig elektrische taxibus aan Rudy Verwoert, directielid van Kijlstra Personenvervoer. De gemeente heeft deze elektrische taxi gekocht en vervolgens verhuurt aan taxibedrijf Kijlstra. Zij gaan de taxibus, die rijdt op groene stroom, inzetten voor het leerlingenvervoer. Leeuwarden geeft de ontwikkeling van elektrisch voortbewegen hiermee concreet handen en voeten. Dit project is weer een belangrijke stap om elektrische mobiliteit verder te stimuleren. Leerlingen worden naar school gebracht in een taxibus op groene stroom.

Frisian Solar Challenge
Friesland organiseerde in 2010 voor de derde keer de Frisian Solar Challenge. `s Werelds grootste race met zonneboten ging langs het 220 kilometer lange traject van de Friese elf steden. De deelnemende teams bestonden uit universiteiten en gespecialiseerde bedrijven uit Europa en ver daarbuiten. De totale Challenge-karavaan bestond uit meer dan 450 personen. Ook de gemeente Leeuwarden had zelf boot die het hele traject heeft afgelegd. Negen medewerkers van de gemeente hadden zich volop ingezet om een snelle en energiezuinige Solar boot te bouwen. De aluminium boot `Swette Switter' heeft meegedaan in de A-klasse van de Solar race.

De Swette Switter is gebouwd door negen medewerkers van de gemeente.

10

PUBLIEKSACTIES

Piet Paulusma voorspelt onstuimig weer op 11 november, maar alle kinderen vieren duurzaam Sint Maarten.

Leeuwarden 2020: film over duurzaam toekomstbeeld Hoe ziet Leeuwarden er in 2020 uit? In opdracht van de gemeente Leeuwarden heeft Gameship uit Leeuwarden een korte film gemaakt over toekomstig Leeuwarden. Geen droombeeld, maar realistische toekomstbeeld met duurzame doelen om Leeuwarden in 2020 onafhankelijk te laten zijn van fossiele brandstoffen. Tijdens de Leeuwarder Klimaattop werd de film voor het eerst getoond en staat nu op de website: www.leeuwarden.nl/klimaattop.

Sint Maarten
Alle Leeuwarder kinderen kregen tijdens de duurzaamheidmarkt een gratis led-lampje. Deze konden ze op 11 november (Sint Maarten en nationale Dag van de Duurzaamheid) samen met een mooie zelfgemaakte lampion laten zien tijdens de uitzending van Piet Paulusma. Led-lampen zijn momenteel de duurzaamste en energiezuinigste lampen.

11

De gemeente Leeuwarden bedankt burgers, bedrijven en instellingen voor hun duurzame inzet in 2010.

Band op spanning actie in Leeuwarden
In 2010 werd twee maal een band op spanning actie gehouden. Vlak voor de zomervakantie en in november konden bezoekers van de parkeergarage Oldehoofsterkerkhof hun bandenspanning laten controleren en eventueel laten (bij)vullen met stikstof. Door deze actie werd weer een positieve bijdrage geleverd aan het duurzame imago van de stad. Rijden op de juiste spanning is veiliger en comfortabeler en rijdt zuiniger Kortom, minder milieuvervuiling, minder bandslijtage en een kostenbesparing.

Een goede bandenspanning is beter voor het milieu en uw portemonnee.

Geslaagde Nacht van de Nacht
Zaterdag 30 oktober hebben honderden mensen genoten van een donkere avond in de gemeente Leeuwarden. Het was voor het eerst in zes jaar helder tijdens de Nacht van de Nacht, waardoor er volop naar de sterren gekeken kon worden. Het praamvaren was, net als voorgaande jaren, weer een groot succes. Zes praamvaartochten zaten vol met mensen die samen met de gidsen en schippers genoten van de nachtelijke binnenstad vanaf het water. Ook de film Oceans in het Filmhuis werd goed bezocht. De zaal was vol. Iedereen keek geroerd naar de film die liet zien hoe mooi en belangrijk het leven in de zee is. Restaurant Onder de Kelders bood gasten de unieke ervaring om extra van het eten te genieten tijdens een diner in het donker. Vele gasten hebben deze kans gegrepen om een reis te maken van smaak, geluid en tast. Een wolkeloze hemel tijdens de jaarlijkse Nacht van de Nacht.