Ingezonden persbericht
Embargo tot maandag 28 maart 12.00 uur PERSBERICHT
Europese veehouderij kwetsbaar voor natuurrampen en geopolitiek Trendbreuk in landbouwbeleid bepleit
De Europese veehouderij is kwetsbaar voor natuurrampen, dierziekten en geopolitiek. Daarin schuilt ook een risico voor ontwikkelingslanden. Daarom is een trendbreuk nodig in het landbouwbeleid. Dat concludeert het Platform Landbouw, Innovatie en Samenleving uit een stresstest van het Europese landbouw- en voedselsysteem, uitgevoerd in samenwerking met Wageningen UR. De test is onderdeel van een advies aan staatssecretaris Bleker van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, dat vandaag in Nieuwspoort aan de pers wordt gepresenteerd. Stresstest Voedselzekerheid staat sinds 2008 weer hoog op de agenda. Meestal gaat het dan om ontwikkelingslanden. Maar het Platform heeft een stresstest uitgevoerd van het landbouw- en voedselsysteem van de EU. Nagegaan is in hoeverre het systeem bestand is tegen natuurrampen, epidemieën en geopolitieke schokken. In één scenario valt de import van soja weg. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als China kampt met hoge voedselprijzen en probeert deze te verlagen door mega-aankopen van soja op de wereldmarkt. In andere scenario's krijgt Europa te maken met langdurige droogte, een zware vulkaanuitbarsting of een grote epidemie van een dierziekte. Zo'n epidemie zou bijvoorbeeld het gevolg kunnen zijn van een "biologisch 11 september" waarbij terroristen de Europese veestapel infecteren met een besmettelijk virus zoals mond- en klauwzeer. Beperkt risico voor voedselzekerheid In geen van de scenario's blijkt de voedselzekerheid van de EU ernstig in gevaar te komen. Wel kunnen de prijzen van vlees en zuivel stijgen met 50% à 100%. Daarmee zouden vlees en zuivel onbetaalbaar kunnen worden voor lage inkomensgroepen in de minst welvarende lidstaten. Vooral kinderen lopen dan een risico van ondervoeding. Maar overheden kunnen dat probleem grotendeels voorkomen, bijvoorbeeld met een systeem van voedselbonnen. Groot risico voor sector en economie "Dat is het goede nieuws", zegt Wouter van der Weijden, schrijver van het rapport. "Het slechte nieuws is dat de veehouderij en de vlees- en zuivelsector grote schade kunnen lijden." Duur veevoer zal veehouders noodzaken hun veestapel sterk in te krimpen. Wegvallen van de soja-import treft vooral pluimvee en varkens, die veel soja eten. Met een model is berekend dat de productie van varkensvlees
Het Platform LIS is een onafhankelijk gepositioneerd adviesorgaan van het ministerie van EL&I. De missie van het platform is het signaleren van maatschappelijke vraagstukken op het terrein van landbouw, visserij, natuur en voedselkwaliteit en dit verbinden met wetenschap en technologie. Website: www.platformlis.nl
binnen één kwartaal kan inkrimpen met 25% en de productie van pluimveevlees met 60%. Een langdurige droogte treft vooral de rundveehouderij, omdat koeien vooral gras eten en import van kuilgras erg duur is. De zuivelproductie krimpt volgens het model met 40% tegen het eind van de eerstvolgende winter, als de voorraden kuilvoer opraken. Veel bedrijven zullen een dergelijke krimp niet overleven. Door de schaarste stijgen de prijzen van vlees en zuivel sterk, waardoor veehouders hun productie weer zullen uitbreiden. Pas na 5 à 10 jaar zijn productie en prijzen terug op het oude niveau. Intussen kan de economie zijn geschaad door inflatie, hoge kosten en verminderde groei. Bij een epidemie van dierziekten kan de economische schade voor Europa zelfs oplopen tot tientallen miljarden euro's. Groot risico voor ontwikkelingslanden Schade kan ook buiten Europa plaatsvinden, met name in ontwikkelingslanden. Dat geldt niet bij epidemieën van dierziekten, want die verminderen de vraag naar veevoer. Daardoor kunnen de graanprijzen in de EU en op de wereldmarkt dalen. Maar bij droogte of een vulkaanuitbarsting zal de landbouwproductie teruglopen en zal de vraag naar veevoer juist stijgen. De graanhandel zal dan minder exporteren en meer importeren. Dat kan - afhankelijk van de marktsituatie - leiden tot hogere graanprijzen op de wereldmarkt. Als de EU dat effect versterkt door de importheffingen op graan op te schorten en/of exportheffingen in te voeren, kunnen andere landen reageren met paniekaankopen die de prijzen nog verder opdrijven. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2008, toen Rusland zijn graanexport had stopgezet. Zulke kettingreacties kunnen in voedselimporterende ontwikkelingslanden leiden tot ondervoeding, voedselrellen en politieke instabiliteit. Trendbreuk in landbouwbeleid nodig Volgens het Platform kan de EU zulke problemen voorkomen door een trendbreuk in het landbouwbeleid. Ten eerste moet de EU meer rekening houden met calamiteiten, zoals grote epidemieën van besmettelijke dierziekten. Dat kan onder meer door grotere voorraden vaccins aan te leggen. Ten tweede moet het landbouwbeleid zich niet meer uitsluitend richten op een scenario van verdere liberalisering, maar ook rekening houden met een scenario waarin de markt steeds meer wordt gedomineerd door staatsbedrijven. Zo'n no regret beleid verkleint de kans op plotselinge schaarste van veevoer en vlees. Speerpunt: krachtig stimuleren van de teelt van eiwitgewassen om de EU minder afhankelijk te maken van soja-import. Ten derde moet de EU een tweetal buffers herstellen die zij nog maar enkele jaren geleden heeft afgeschaft om de marktwerking te bevorderen: graanvoorraden en braakgelegde landbouwgrond. Bij schaarste kan de EU dan eerst de voorraden aanspreken, zodat zij zich niet direct op de wereldmarkt hoeft te storten. Houdt de schaarste aan, dan kunnen boeren braakgelegde grond in gebruik nemen om meer graan en veevoer te produceren. Dat kan heftige prijsschokken op de Europese en de wereldmarkt helpen voorkomen. Van der Weijden: "De marktwerking is hier te ver doorgevoerd. We moeten zeker niet terug naar het oude landbouwbeleid, maar zonder buffers wordt het systeem instabiel." Het Platform adviseert Nederland en de EU om ook andere stresstesten van het landbouw- en voedselsysteem uit te voeren, waarin wordt gekeken naar calamiteiten als een kernramp, een grieppandemie en uitval van het Internet. Het Platform overhandigt zijn advies binnenkort aan staatssecretaris Bleker van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. _
---