UMC Groningen
Oogziekte weinig invloed op functioneren hersenen
28 maart 2011
Slijtage van het netvlies (maculadegeneratie) heeft veel minder invloed
op het functioneren van onze hersenen dan tot nu toe werd aangenomen.
Dit is een verrassende uitkomst, die niet alleen indruist tegen de
wereldwijd heersende opinie op dit gebied maar ook van groot belang is
voor de behandeling van slechtziendheid.
Het nieuwe inzicht blijkt uit een studie van hersenonderzoekers van het
Universitair Medisch Centrum Groningen die hiervoor samenwerkten met
onderzoekers uit York en Londen. Hun resultaten publiceren zij vandaag
in het gezaghebbende wetenschappelijke tijdschrift Nature Neuroscience.
Maculadegeneratie is een vorm van slijtage van het centrale deel van
het netvlies. Het netvlies is de lichtgevoelige laag van ons oog. Tot
nu werd gedacht dat maculadegeneratie van invloed is op de organisatie
van het hersengebied dat zich bezighoudt met het verwerken van visuele
prikkels (de zogenaamde visuele hersenen). Uit eerder onderzoek was
namelijk geconcludeerd dat hersencellen zich aanpassen en veranderen
wanneer sprake is van maculadegeneratie. Deze conclusie was
voornamelijk gebaseerd op proeven bij apen. De Nederlandse en Engelse
wetenschappers wilden onderzoeken of dit idee ook opgaat voor mensen.
Uitkomsten
De nieuwe onderzoeksresultaten laten echter iets anders zien. Bij
mensen met maculadegeneratie is geen sprake van verandering en
aanpassing van cellen in het visuele hersengebied. Wanneer sprake is
van maculadegeneratie, en dus het centrale deel van het netvlies niet
goed meer functioneert, wordt ook een deel van de visuele hersenen niet
meer geactiveerd. Het gaat hier om het specifieke gebied in de hersenen
dat normaal gesproken de informatie van het centrale deel van het
netvlies verwerkt. Het vermogen van hersencellen om zich aan te passen
noemen we plasticiteit. Deze plasticiteit blijkt dus veel minder groot
dan tot nu toe werd aangenomen.
Gevolgen voor therapieën slechtziendheid en blindheid
De uitkomst van het onderzoek is goed nieuws voor slechtziende en
blinde mensen. De uitkomst van het onderzoek bevestigt namelijk dat de
nieuwe therapieën die ontwikkeld worden om slechtziendheid en blindheid
te verhelpen, zoals bijvoorbeeld in het oog implanteerbare beeldchips
of stamceltherapie, goed toepasbaar zullen zijn. Er zijn namelijk geen
veranderingen in de hersenen die eerst weer teruggedraaid moeten
worden. Het onderzoeksresultaat vormt dus een extra stimulans voor de
verdere ontwikkeling van deze nieuwe behandelingen.
Dr. Frans Cornelissen van de afdeling Oogheelkunde van het UMCG stelt:
`De resultaten zijn belangrijk voor mensen met slechtziendheid. Over de
hele wereld wordt onderzoek gedaan naar behandelingen om de functie van
beschadigde delen van het netvlies te herstellen. Het is voor dit soort
behandelingen van wezenlijk belang om te weten of de hersenen de
informatie van het netvlies nog goed verwerken. Onze studie laat zien
dat er geen reorganisatie optreedt in de visuele hersenen. Bij de
toepassing van zulke nieuwe behandelingen kan er dus vanuit worden gaan
dat het brein nog net zo werkt als ten tijde voor de ziekte.'
Onderzoeker Koen Haak voegt daar aan toe: `De resultaten zijn niet
alleen belangrijk voor de behandeling van slechtziendheid, maar zijn
ook belangrijk om te begrijpen hoe het zien werkt. De simulaties van
slechtziendheid en de analyses die we in deze studie hebben gebruikt
bieden volop mogelijkheden om de visuele hersenen in detail te kunnen
gaan onderzoeken.
Onderzoekstechnieken
Voor het onderzoek, dat in York werd uitgevoerd, maakten de
wetenschappers gebruik van zeer precieze hersenscans en nieuwe
hoogwaardige analysetechnieken. Dankzij nieuwe en uitgebreidere
meetgegevens konden zij voor het eerst zeer nauwkeurig bepalen wat de
gevolgen van de oogziekte waren op het menselijk brein. De onderzoekers
konden bovendien gebruikmaken van een database met gegevens van een
grote groep van zowel jonge als oudere patiënten.
Maculadegeneratie
Maculadegeneratie is een aandoening van het centrale deel van het
netvlies, ook wel de macula lutea of gele vlek genoemd. Bij deze
oogziekte neemt de gezichtsscherpte af ten gevolge van het afsterven
van de lichtgevoelige cellen in het centrale deel van het netvlies.
Daardoor wordt het lezen en herkennen van gezichten bemoeilijkt.
Leeftijdsgebonden maculadegeneratie is de voornaamste oorzaak van
slechtziendheid bij mannen en vrouwen boven de 50 jaar. Naar schatting
18% van de mensen tussen 65 en 74 jaar lijdt in meer of mindere mate
aan deze vorm van maculadegeneratie. Boven de 74 jaar loopt dit zelfs
op tot 30% van de mensen. Maculadegeneratie is meestal het gevolg van
een natuurlijk verouderingsproces van het oog. Er is ook een erfelijke
vorm die al op jongere leeftijd kan optreden.