Moe van de zomertijd
In de nacht van zaterdag 26 op zondag 27 maart wordt de klok weer een
uur vooruit gezet: de zomertijd gaat in. Sommige mensen zijn door dat
uur verschil een week lang van slag. Hoe komt dat? En waarom de een wel
en de ander niet?
Nationale Slaapdag
Voor avondmensen is de invoering van de zomertijd extra lastig.
Niet toevallig houdt de Nederlandse Vereniging voor Slaap- en Waak
Onderzoek (NSWO) haar jaarlijkse Nationale Slaapdag op 26 maart, de
laatste dag van de wintertijd. âDat doen we elk jaar zoâ, zegt dr.
Kristiaan van der Heijden, slaaponderzoeker bij het Instituut
Orthopedagogiek en pr-man van de NSWO. âEen goed moment om stil te
staan bij het belang van gezonde slaap en de negatieve effecten van
slaperigheid.â En van dat laatste hebben nogal wat mensen last nadat de
klokken zijn verzet.
Ochtend- en avondmensen
âOnze lichaamsprocessenâ, legt neurofysioloog prof.dr. Joke Meijer uit,
âvertonen 24-uursschommelingen. Deze worden aangestuurd door een groep
cellen aan de basis van de hersenen, de zogenoemde biologische klok.
Die produceert ritmen die wat langer duren dan 24 uur, bijvoorbeeld
24,2 uur bij ochtendmensen, en bijna 25 uur bij avondmensen.
Avondmensen hebben daarom altijd moeite met opstaan en op tijd naar
bed gaan. Bij de overgang naar de zomertijd hebben we eenmalig een
etmaal van 23 uur. Voor avondmensen is dat dus extra lastig;
ochtendmensen hebben er geen moeite mee.â
Duf en suf
Dr. Kristiaan van der Heijden: 'Er gebeuren niet méér
verkeersongelukken na het verzetten van de klok.'
Dr. Kristiaan van der Heijden: 'Er gebeuren niet méér
verkeersongelukken na het verzetten van de klok.'
Door het plotseling vooruit draaien van de wijzers gaan de gewone en
biologische klok ongelijk lopen: de wekker ratelt al, terwijl je
lichaam nog een uur dacht te kunnen blijven liggen. Onze hersenen zijn
daardoor nog onvoldoende alert, wat zorgt voor slaperigheid en
verminderd mentaal functioneren. Mensen die duf en suf achter het stuur
kruipen, is dat niet gevaarlijk? Van der Heijden: âIn 2010 hebben we
onderzocht of er meer verkeersongevallen waren na de overgang van
winter- naar zomertijd en vice versa, maar dat bleek niet het geval.
Misschien letten mensen dan beter op, of drinken ze âs ochtends extra
koffie omdat ze zich slaperig voelen.â
Aanpassen
Onze biologische klok kan zijn ritme betrekkelijk snel hervinden.
Meijer: âBinnen een paar dagen, hooguit een week, ben je redelijk
aangepast. Je moet vooral direct volgens de nieuwe kloktijden gaat
leven, en ervoor zorgen dat je 's ochtends daglicht ziet. Een wake-up
light, die de zonsopkomst imiteert, helpt niet. De lichtsterkte is te
laag.â
Afschaffen of niet?
Prof.dr. Joke Meijer: 'De biologische klok bestaan uit een groep cellen
aan de basis van de hersenen.'
Prof.dr. Joke Meijer: 'De biologische klok bestaan uit een groep cellen
aan de basis van de hersenen.'
Kunnen we de zomertijd niet beter afschaffen? Meijer meent dat daar
vanuit haar discipline wel iets te voor te zeggen is. âMaar de
argumenten vanuit verschillende disciplines moeten naast elkaar worden
gezet. Is het voor ons energiegebruik bijvoorbeeld gunstig of ongustig
om de zomertijd te hebben? Dat zijn allemaal zaken die bij zo'n
beslissing betrokken moeten worden. Ik denk ook dat dit een zaak is die
vooral Europa-breed bekeken moet worden.â
Kinderen
Van der Heijden meent ook dat wel of niet afschaffen een kwestie voor
energie-experts is, maar hij denkt dat kinderen er baat bij zouden
kunnen hebben. âAls het eerder donker wordt vallen ze gemakkelijker in
slaap. Uit ons onderzoek blijkt dat kinderen over het algemeen te kort
slapen en âs ochtends slechter presteren op denktaakjes dan âs middags.
Voor hun schoolprestaties zou afschaffen misschien dus best goed zijn.â
Universiteit Leiden