Vrije Universiteit Amsterdam
16 maart 2011
'Mensen staan soms instabieler na 3D-film dan na alcoholgebruik'
Oratie Jelte Bos over het evenwichtsorgaan
Na het kijken van een 3D-film of het spelen van computerspellen kan ons evenwicht erg in de war zijn. Zo in de war zelfs dat we alleen al van het kijken naar bewegende beelden misselijk worden en instabieler kunnen gaan staan. In zijn oratie Gaan, staan, kijken en kokken met het evenwichtsorgaan vertelt Jelte Bos van de Vrije Universiteit Amsterdam over het evenwichtsorgaan van de mens. Bos is benoemd tot hoogleraar vestibulaire bewegings- en oriëntatiewaarneming bij de Faculteit Bewegingswetenschappen en houdt donderdag 17 maart zijn oratie. De leerstoel wordt gefinancierd vanuit TNO.
Vliegtuig laten neerstorten
Evenwichtsklachten komen veel voor en zijn voor een deel verklaarbaar. Duizeligheid en bewegingsziekte (lucht-, zee-, wagen-, simulator- en ruimteziekte) zijn daar voorbeelden van. Deze klachten kunnen effect hebben op het uitvoeren van (beroepsmatige) taken. Zo is op zee het indirecte effect van misselijkheid op de taakprestatie van bemanningen - waardoor men fouten maakt of de taak niet afkrijgt - vaak groter dan het directe effect van de bewegingen op zich. Bij (rij)simulatortrainingen valt tot wel 50% uit door misselijkheid en raken piloten soms zo gedesoriënteerd dat ze onbewust hun vliegtuig laten neerstorten.
Cybersickness
In ons centraal zenuwstelsel komen signalen van onze ogen en evenwichtsorgaan samen die bepalen hoe wij denken te bewegen. Hierdoor kunnen we alleen al van het kijken naar bewegende beelden misselijk worden, bijvoorbeeld bij computerspellen: cybersickness. Bij 3D-films en -spellen heeft de onnatuurlijke combinatie van bewegingen (je ziet ze wel, maar je voelt ze niet) effect op onze bewegingswaarneming in het algemeen, de ontwikkeling daarvan bij kinderen en ons houdingsevenwicht. Zo is meerdere keren aangetoond dat na het kijken naar bewegende beelden mensen instabieler staan dan daarvoor.
Over een lijntje lopen
Het lijkt er daarbij zelfs op dat deze instabiliteit al snel groter is dan de instabiliteit die gemeten is na alcoholinname waarbij de wettelijk toegestane limiet voor de bloed-alcoholconcentratie van 0.5 promille is overschreden. Als je daarbij bedenkt dat bijvoorbeeld de Amerikaanse politie de kwaliteit van het lopen over een lijntje gebruikt als criterium om nog veilig een auto te kunnen besturen, dan is het niet zozeer de vraag of, maar meer wanneer het eerste ongeluk door de na-effecten van computergamen of (3D) bioscoopbezoek zich voor zal doen, als dat niet al gebeurd is.