Het Koninklijk Huis
Toespraak door de Prins van Oranje tijdens de lancering van de CO2
prestatieladder
Dames en heren,
Veel dank voor uw uitnodiging om vanmiddag aanwezig te mogen zijn bij
deze feestelijke bijeenkomst rond de verzelfstandiging van de
CO2-Prestatieladder.
Ik moet eerlijk zeggen dat ik deze bijeenkomst als heel bijzonder
ervaar. Wie had ooit kunnen denken dat een gezelschap als het uwe ooit
enthousiast bijeen zou zitten rond een instrument dat bedrijven
CO2-bewuster en CO2-efficiënter wil laten werken?
Er is immers een tijd geweest dat de wereld van aanbesteden en
ondernemen soms behoorlijk wantrouwend stond tegen
duurzaamheidsinitiatieven. Nogal eens - al dan niet terecht - werden
milieumaatregelen in delen van het bedrijfsleven vooral geassocieerd
met dwang, met financiele en administratieve lasten en met verlies van
concurrentiekracht. En je zou denken dat recente sceptische geluiden in
het klimaatdebat die twijfels er niet kleiner op zouden hebben gemaakt.
En toch sta ik hier nu voor een zaal vol vertegenwoordigers van bouwend
en infrastructureel Nederland die actief een CO2-maatregel willen
promoten!
Natuurlijk wordt er volop gediscussieerd in het klimaatdebat, en dat is
misschien maar goed ook. Over de exacte mate van opwarming. Over de
complexe processen die daarin een rol spelen, inclusief de rol van de
mens. Over de exacte gevolgen, en de termijn waarop die zouden
optreden. En vooral over de maatregelen die wij kunnen en moeten nemen
om de gevolgen te beperken, en tegelijkertijd te zorgen dat wij op een
veranderende wereld zijn voorbereid. Kofi Anan noemde het niet voor
niets 'the mother of all problems'. In mijn Nederlandse en
internationale waterwerkzaamheden zit ik er middenin.
Duurzaamheid is een keuze, maar wel een hele rationele. Feit is dat
alle landen in de wereld de ambitieuze doelstelling onderschrijven dat
de temperatuurstijging van de aarde beperkt moet blijven tot 2 graden
Celsius. Feit is ook dat CO2 als broeikasgas een invloed heeft in onze
atmosfeer, en het is hoe dan ook reëel om te verwachten dat er
stap-voor-stap steeds krachtiger internationaal beleid zal komen om
onze CO2-uitstoot verder te beperken.
Ondernemers zijn gewend te denken in realiteiten, en daarop in te
spelen. Het toenemend belang van duurzaam ondernemen is zo'n realiteit.
Bovendien biedt het bij uitstek economische kansen, zeker voor een
innovatief en creatief land als Nederland. Niet voor niets maken ook
organisaties als VNO-NCW zich sterk voor duurzaam ondernemen. Duurzaam
betekent slim, efficiënt en toekomstbestendig; voor onze economie, voor
de wereld om ons heen en voor generaties na ons. En dat betekent dat je
helemaal geen believer hoeft te zijn om innovatieve systemen voor
CO2-reductie toe te juichen (het mag natuurlijk wel, en ik ben dan ook
blij te zien dat ook de milieubeweging vandaag goed vertegenwoordigd
is).
Duurzaamheid staat inmiddels stevig op de maatschappelijke agenda. Dat
is grote winst en geeft in zekere zin al een goed gevoel. Maar daar mag
het natuurlijk niet bij blijven. Want als we echte winst willen boeken
en voortgang willen maken is een gevoel niet voldoende en zullen we
concreet moeten durven worden: praktisch, meetbaar en toepasbaar in de
dagelijkse praktijk. Dat is precies wat de CO2-Prestatieladder beoogt.
Door juist de innovatiekracht van het bedrijfsleven in te zetten om de
CO2 prestatie te verbeteren.
Het is natuurlijk niet aan mij om de functionaliteit van deze
systematiek in het proces van aanbesteden en aannemen in de praktijk te
beoordelen. Daarin laat ik mij graag leiden door u, als
initiatiefnemers en meer deskundige stakeholders.
Maar ik herken in de benadering van de CO2-Prestatieladder wel een
denkrichting, die mij aanspreekt. Een denkrichting die kan leiden tot
doorbraken, versnelling en vernieuwing. Het gaat daarbij denk ik vooral
om vier kernbegrippen:
In de eerste plaats: het principe van de ladder is dat hij niet
bestraft maar beloont. Positieve prestaties op het gebied van
energieverbruik worden beloond in de vorm van betere condities
waaronder men een project mag realiseren. Bovendien wordt niet
voorgeschreven wat die prestaties precies zouden moeten zijn, maar
worden aanbieders uitgedaagd die prestaties zelf te formuleren. Het
denken verschuift daarmee van regels naar eigen ambitie. Het
commitment van de aanbiedende partij komt centraal te staan. Het gaat
dus niet meer om het minimaal vereiste, maar om het maximaal mogelijke.
Die omkering van denken mag niet onderschat worden en geeft een sterke
positieve dynamiek in het denken over duurzaamheid.
Ten tweede: de ladder honoreert het delen van kennis en ervaring met
andere marktpartijen. Openheid en transparantie zijn belangrijke
voorwaarden voor een hoge score op de ladder. Je zou het ook anders
kunnen zeggen: in ruil voor aantrekkelijke gunningsvoorwaarden word je
geacht om met andere marktpartijen te delen hoe je die gunstige
voorwaarden verkregen hebt. Ik hoef in dit gezelschap niet te zeggen
hoezeer deze benadering de wereld behoorlijk op zijn kop zet.
Dat geldt ook voor de derde factor: de positieve waardering van een
pro-actieve dialoog met ngo's en overheden over mogelijkheden tot
verbetering. De ladder beloont die dialoog. Het bedrijf komt daardoor
hoger op de ladder en verwerft aantrekkelijker gunningsvoorwaarden. Ik
heb voorafgaand aan deze bijeenkomst ngo's gesproken, die totaal
verrast waren door de impact hiervan. Tientallen bedrijven zochten
afgelopen jaar zélf het gesprek met maatschappelijke organisaties over
duurzamer bouwen, energiezuiniger materialen en andere mogelijke
verbeteringen. U zult begrijpen: dat was men niet gewend...
En tenslotte nummer vier: de ladder stimuleert marktpartijen om
concreet samen te werken aan CO2-reducerende maatregelen en
-programma's; met elkaar, binnen de keten, met maatschappelijke
organisaties en met overheden. Samenwerking wordt op de ladder
beloond met een hogere score. Dat gaat dus nog weer een stap verder.
Graag voeg ik hier zelf nog twee opmerkingen aan toe. In de eerste
plaats vind ik het bijzonder en van groot belang dat dit initiatief
ontstaan is tussen marktpartijen. Het is u niet opgelegd; u hebt er
zelf voor gekozen.
En vervolgens hebt u besloten dat u voor financiering niet wilt
aankloppen bij het subsidieloket, maar dat u het beheer van het
instrument zelf wilt financieren. Uit bijdragen van de bedrijven en
organisaties die er zelf gebruik van maken. Met deze focus op bedrijven
in plaats van projecten draagt u ook nog eens bij aan de afname van de
administratieve lastendruk, en dat is voor iedereen winst.
Deze denkrichting en werkwijze is niet alleen bijzonder en tegendraads,
hij is ook spannend en vernieuwend. Het geeft het voortouw aan het
bedrijfsleven om door eigen innoverend vermogen werkelijke duurzaamheid
te realiseren.
Maar laten we realistisch zijn: u zult ongetwijfeld nog vele hobbels en
obstakels op uw pad vinden. Echte verandering gaat nooit zonder slag of
stoot, vooral wanneer de belangen groot zijn. Maar ik twijfel er niet
aan dat u gekozen hebt voor een kansrijke benadering, die kennelijk ook
andere sectoren in het bedrijfsleven aanspreekt; een benadering die
past bij de uitdagingen van vandaag en - veel belangrijker nog - de
wereld van mórgen.
Dames en heren, vandaag is een belangrijk moment. Vandaag legt
initiatiefnemer ProRail de CO2-Prestatieladder in handen van de
samenleving. Een inspirerend cadeau. U kiest daarmee voor een
onafhankelijk beheer van de ladder en de ruimte om de ladder ook voor
andere sectoren dan alleen bouw en infra toepasbaar te maken. Door deze
nieuwe dynamiek kan de ladder een enorm bereik krijgen.
U heeft daarvoor de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden &
Ondernemen opgericht, onder leiding van een breed samengesteld bestuur,
waarin die samenleving gerepresenteerd wordt. Dat getuigt van visie!
Aan het nieuwe bestuur de eer en de verantwoordelijkheid om de dialoog
met de samenleving te organiseren en de ladder als instrument door te
ontwikkelen, te optimaliseren en vooral 'scherp' te houden. Zodat een
nieuwe dynamiek ontstaat tussen aanbesteders opdrachtnemers, tussen
ketenpartners, maatschappelijke organisaties, kennisinstituten en
overheden. Een dynamiek die innovatie bevordert en uitdaagt tot nieuwe
creatieve oplossingen. Een dynamiek waarin het bedrijfsleven centraal
staat en vaak ook het voortouw zal nemen bij het vinden van duurzame
oplossingen.
Zodat ook de ladder ons helpt en inspireert, op weg naar een duurzame
economie en een duurzaam leven.
Graag wens ik u daarbij alle succes.
* © RVD