Rijksvoorlichtingsdienst
Steviger aanpak fraude burgers en bedrijven
Burgers die frauderen met uitkeringen en bedrijven die arbeidsmarktregels overtreden, worden harder aangepakt. De boetes gaan omhoog en er komen nieuwe instrumenten tegen met name herhalingsfraude. Bedrijven moeten dan een dwangsom betalen of ze worden stilgelegd. Burgers raken hun uitkering vijf jaar kwijt, of in de bijstand drie maanden; de bijstand is immers het sociale vangnet. Daarnaast moet het genoten voordeel altijd worden terugbetaald.
Dit schrijven minister Kamp en staatssecretaris De Krom van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vandaag in een brief aan de Tweede Kamer. Daarin presenteren zij een rechtvaardiger en eenvoudiger fraudeaanpak in de sociale zekerheid en de arbeidsmarktwetgeving. Rechtvaardiger betekent dat mensen en bedrijven geen voordeel hebben van frauderen en worden aangepakt. Bedrijven die regels zoals voor het betalen van het wettelijk minimumloon of het tewerkstellen van vreemdelingen ontduiken, zijn oneerlijke concurrenten. De uitkeringen van frauderende burgers komen ten laste van premies die anderen moeten opbrengen.
De maatregelen waren deels al in het regeerakkoord aangekondigd en zijn nu verder uitgewerkt. Ze gaan uiterlijk 1 juli 2012 in of zoveel eerder als mogelijk.
Misbruik is een ernstige zaak en moet streng bestraft worden
Kamp en De Krom benadrukken in hun brief dat streng straffen geen doel op zich is. De straf bevordert het naleven van regels. Mensen die dat doen worden bevestigd in hun gedrag. De bewindslieden willen met hun aanpak vooral bereiken dat mensen niet lichtvaardig omgaan met uitkeringsregels en bedrijven met beschermende regels voor werknemers en eerlijke concurrentie. Goede voorlichting is een essentieel onderdeel van de aanpak, zodat burgers en bedrijven de regels kennen en weten wat de gevolgen van niet naleving zijn.
"Het kabinet koestert de sociale zekerheid en verantwoorde arbeidsomstandigheden als een essentiële verworvenheid van de Nederlandse samenleving. Daarom willen we de maatschappelijke norm, dat misbruik een ernstige zaak is en streng bestraft moet worden, beter tot uitdrukking brengen in de handhaving van uitkeringsgelden en arbeidsmarktwetgeving", aldus de bewindslieden in hun brief aan de Tweede Kamer.
Zwaardere straffen bij herhalingsfraude
Alle regels in de sociale zekerheid en voor de arbeidsmarkt gaan straks uit van het beginsel dat een frauderende burger of bedrijf het voordeel moet terugbetalen en daar bovenop een boete krijgt. Die aanpak geldt zowel voor regels die UWV en SVB uitvoeren (bijvoorbeeld WAO, Wajong, WIA, AOW en kinderbijslag) als de regels waar gemeenten over gaan (bijstand, WIJ). Om handhaving eenvoudiger te maken worden regels en maximumboetes zoveel mogelijk gelijkgetrokken.
Kamp en De Krom leggen extra nadruk op zwaardere sancties bij herhaalde fraude. "Wij willen niet dat inspecteurs steeds met dezelfde overtreders bezig zijn. De sancties moeten daarom voldoende afschrikwekkend zijn en overtreden moet niet ellenlang doorgaan", aldus de bewindslieden.
Burgers met een uitkering die al beboet en daarmee gewaarschuwd zijn, verliezen als zij dan opnieuw in de fout gaan vijf jaar recht op de uitkering of voorziening waarmee ze fraudeerden. Uitzondering hierop is de bijstand: daar geldt een termijn van drie maanden. De bijstand is immers het vangnet van de sociale zekerheid.
Bedrijven die al beboet en daarmee gewaarschuwd zijn, verliezen als laatste stap een eerder opgelegde dwangsom of moeten activiteiten stilleggen. Die ultieme sanctie bestaat nu alleen bij gevaarlijke arbeidsomstandigheden. Straks kan ze ook worden toegepast bij bijvoorbeeld ernstige onderbetaling of ontduiking van regels voor tewerkstelling van buitenlandse werknemers. Een bedrijf heeft dan veel te verliezen als het nogmaals in de fout gaat. Zo hopen de bewindslieden het steeds opnieuw overtreden van dezelfde regels te voorkomen.
Strafrechtelijke aanpak blijft stok achter de deur
Bij ernstige en omvangrijke fraude kunnen de toezichthoudende instanties altijd het Openbaar Ministerie inschakelen voor een eventueel strafrechtelijk onderzoek. De bewindslieden gaan nog met het OM overleggen om meer zaken via het bestuursrecht met boetes af te doen, en om de strafeisen van het OM bij ernstige fraude -nu veelal taakstraffen- te verhogen.