Rathenau Instituut
03-03-2011
Groei handel in lichaamsmateriaal.
Nieren zijn te koop, draagmoeders te huur. Eicellen en sperma worden
online verhandeld. Bloed, bot en voorhuid zijn basismateriaal voor
producten. Wereldwijd wordt steeds vaker geld verdiend aan
lichaamsmateriaal. Ons eigen Nederlandse donatiestelsel is echter
gebaseerd op altruïsme. Donoren mogen niet worden betaald. Met het boek
"Nier te koop - Baarmoeder te huur", dat op 4 maart verschijnt bij
uitgeverij Bert Bakker, vraagt het Rathenau Instituut aandacht voor het
feit dat wet en praktijk in hoog tempo uit elkaar groeien.
Door technologische ontwikkelingen is er steeds meer mogelijk met onder
meer nieren, bloed, bot, eicellen. De waarde van weefsels, cellen en
organen van levende donoren neemt toe en daarmee is een wereldwijde
markt van vraag en aanbod ontstaan. In Nederland is steeds vaker
wrijving tussen de wettelijke regel dat donoren niet betaald mogen
worden en de internationale praktijk, waarin betalen voor
lichaamsmateriaal wel degelijk voorkomt. Mensen reizen af naar andere
landen om daar te kopen wat in ons land niet mag of kan. Met soms
ongewenste effecten, zoals uitbuiting van nierdonoren en draagmoeders
in ontwikkelingslanden. En medische risico's, zoals het terugplaatsen
van teveel embryo's.
Onderzoekers Ingrid Geesink en Chantal Steegers van het Rathenau
Instituut leggen in hun boek "Nier te koop - Baarmoeder te huur" de
huidige, problematische relatie bloot tussen lichaamsmateriaal en geld.
Volgens de onderzoekers is het onvermijdelijk dat we ons in Nederland
opnieuw bezinnen op onze omgang met lichaamsmateriaal. Strikt
vasthouden aan altruïsme van donoren is achterhaald. Bovendien hoeft
donatie van lichaamsmateriaal niet op gespannen voet te staan met een
tegemoetkoming, die al dan niet financieel is. Voorbeelden daarvan zijn
onkostenvergoedingen en compensatie voor ongemak. Ook zouden vrouwen
korting kunnen krijgen op een ivf-behandeling wanneer zij daarbij zelf
eicellen beschikbaar stellen voor anderen, of sperma ruilen tegen
eicellen. Verder kan iemand die orgaandonor wil zijn een hogere plaats
op een wachtlijst krijgen. Daarnaast is het in alle gevallen belangrijk
dat donoren zeggenschap hebben over wat er met hun lichaamsmateriaal
gebeurt en dat organisaties die producten maken van lichaamsmateriaal
transparant zijn over hun activiteiten.
Met "Nier te koop - Baarmoeder te huur" wil het Rathenau Instituut een
aanzet geven tot een nieuw debat over de inrichting van de markt voor
lichaamsmateriaal.
Boek en documentaire
Op 4 maart verschijnt bij Bert Bakker het boek "Nier te koop -
Baarmoeder te huur" van Ingrid Geesink en Chantal Steegers. Daarnaast
is op 10 maart de documentaire "Baby te koop" te zien op Nederland 3,
om 21.00 bij BNN. "Baby te koop" is gemaakt met ondersteuning van het
Rathenau Instituut en geproduceerd door Pieter van Huystee Film.
Over de auteurs
Ingrid Geesink en Chantal Steegers doen bij het Rathenau Instituut
onderzoek naar opkomende markten voor lichaamsmateriaal. In 2009
verscheen van hen het boek "Nader gebruik nader onderzocht. Zeggenschap
over lichaamsmateriaal", bij het Rathenau Instituut.
Het Rathenau Instituut
Het Rathenau Instituut laat de invloed van wetenschap en technologie op
ons dagelijks leven zien en brengt de dynamiek ervan in kaart; door
onafhankelijk onderzoek en debat.