Gepubliceerd op 16 februari 2011
Menselijke zinsverwerking trekt zich weinig aan van zinsstructuur
Gepubliceerd op 16 februari 2011
De hiërarchische structuur van zinnen blijkt voor taalgebruikers minder
belangrijk te zijn bij het verwerken van zinnen dan tot nog toe werd
aangenomen. Lezers lijken vooral te letten op woordreeksen. Dit blijkt
uit onderzoek van dr. Stefan Frank en prof. dr. Rens Bod van het
Institute for Logic, Language and Computation (ILLC) van de
Universiteit van Amsterdam (UvA). Hun bevindingen, die ingaan tegen de
heersende opvatting, worden binnenkort gepubliceerd in het
gezaghebbende wetenschappelijke tijdschrift Psychological Science. Deze
resultaten geven nieuw inzicht in menselijke taalcognitie: structuren
die van groot belang worden geacht voor het beschrijven van taal,
blijken geen psychologische relevantie te hebben.
Oppervlakkig gezien bestaat een zin uit een reeks woorden. Zinnen
hebben echter ook een diepere, hiërarchische structuur: ze bestaan uit
zinsdelen, die zelf ook weer kunnen bestaan uit zinsdelen, enzovoorts.
Sinds het baanbrekende werk van de taalkundige Noam Chomsky in de jaren
vijftig gaan de meeste taalpsychologen ervan uit dat deze structuur een
cruciale rol speelt bij het verwerken van zinnen. Frank en Bod tonen
echter aan dat het cognitieve systeem van taalgebruikers vooral
gevoelig is voor de oppervlakkige, seriële structuur van zinnen, zodat
de hiërarchische structuur er eigenlijk niet toe doet.
Verwachtingen tijdens het lezen
Tijdens het lezen van tekst worden continu verwachtingen opgebouwd over
de komende woorden. Het schenden van deze verwachtingen vertraagt het
lezen, wat meetbaar is in de lezers oogbewegingen. De UvA-onderzoekers
namen een dataset van zulke oogbewegingspatronen en koppelden die aan
verschillende statistische modellen van taal. Op basis van bepaalde
aannames over de zinsstructuur berekenen deze modellen de mate waarin
elk woord was te verwachten. Het bleek dat de oogbewegingen
nauwkeuriger werden voorspeld door modellen die alleen kijken naar de
oppervlakkige woordreeks dan modellen die hiërarchische structuren
aannemen. Dit wijst erop dat de lezer de zinsstructuur vooral negeert
en in plaats daarvan let op de woordreeks.
Publicatiegegevens
Stefan Frank en Rens Bod, "Insensitivity of the human
sentence-processing system to hierarchical structure", te verschijnen
in Psychological Science.
Universiteit van Amsterdam