Oratie Natasja Sojc over de 'Marathon memorials´
Onderzoek doen naar de slag bij Marathon en de archeologische vondsten als bron op zich. Dat wil archeologe prof.dr. Natasja Sojc. Dus zonder de behoefte om de mythische overwinning te duiden als typisch geval van culturele superioriteit. 4 februari hield zij haar oratie over de 'Marathon memorials´.
Slag bij Marathon
Conische helm, 500 jaar bc., buit van Marathon
Bij de finish in het stadion van Olympia zijn Perzische wapens en een helm gevonden van de slag bij Marathon. Deze trofee speelde een belangrijke rol tijdens de oude Olympische Spelen, een krachtmeting tussen de Griekse stadstaten. Zo konden alle Grieken zien welke buit de Atheners hadden veroverd op de Perzen. Deze trofee is één van de 'Marathon memorials´ uit de oratie van Natasja Sojc.
Mythisch
De Atheners verdedigden ongeveer 2500 jaar geleden hun stadstaat tegen de veel talrijkere Perzen en behaalden op de vlakte bij Marathon een inmiddels mythische overwinning. Als archeoloog baseer je je liever op materiële bewijzen, dan op de geschreven bron van de Griekse geschiedschrijver Herodotus. Natasja Sojc wil bij zo´n veldslag niet alleen denken in termen van overwinning en nederlaag. Maar wat blijft er dan over om te onderzoeken?
Omgaan met oorlog
De oude Grieken hadden niet alleen oog voor de positieve aspecten van een veldslag. Natuurlijk brengt een overwinning macht en rijkdom, maar er is ook een andere kant, van leed en offers. Die twee kanten zie je terug in de ambivalente gevoelens van de Atheners. Precies die ambivalentie kenmerkt de archeologische vondsten van de Marathon monumenten. Ze dienden voor de Atheners om met het verschijnsel oorlog om te kunnen gaan.
Van monument tot 'memorial'
Perzische pijlpunten, buit van Marathon. Corinthische helm 500 bc.
De monumenten beslaan een langere periode dan één generatie en ze verschillen in vorm. Dat duidt volgens Sojc op een proces: van monument tot 'memorial'.
* De vroegste overblijfselen hebben rechtsstreeks betrekking op de slag: bijvoorbeeld een grafheuvel of een verzameling wapens als trofee zoals in Olympia.
* Vervolgens gaat het minder om de directe relatie met oorlogshandelingen maar meer om de herinnering. Een voorbeeld daarvan is een marmeren zuil met de sculptuur van Nike, godin van de overwinning.
* Een generatie verder wordt de slag weergegeven op een vertellende, historische manier. Bij het marktplein van Athene kwam een open galerij met vier schilderijen van veldslagen, waaronder die van Marathon. Dit is het laatste stadium, waarin met publieke kunstwerken de slag een plek wordt gegeven.
Marathon - het schilderij
Het schilderij van de slag bij Marathon wordt gezien als eerste historische schilderij van de klassieke oudheid. Herodotus baseerde er mogelijk zijn geschiedverhaal op dat overeenkomt met de geschilderde scenes. Eigenlijk lijkt alles dat later verschijnt over de slag tot dit schilderij te herleiden. Het is ook een eerste aanwijzing hoe de slag bij Marathon terecht kwam op de politieke agenda. Want oorlog voeren kost geld. En hoewel behaalde resultaten geen garantie bieden voor de toekomst, smaakte succes de Atheners misschien naar meer.
Prof.dr. Natasja Sojc' bekleedt de Bijvanck-leerstoel voor klassieke Archeologie en slaat bovendien een brug naar de Faculteit der Geesteswetenschappen.
Universiteit Leiden