Diesorator Henk te Velde: 'Eigenlijk is het parlement maar een raar verschijnsel'
Historicus Henk te Velde wijdt zijn diesoratie op dinsdag 8 februari aan de moderne volksvertegenwoordiging. Hij bespreekt de ontwikkeling van het moderne parlement van 1800 tot nu.
Verplaatsing van het debat
Henk te Velde, hoogleraar Vaderlandse Geschiedenis en trekker van het interdisciplinaire profileringsgebied Political Legitimacy, doet al heel lang onderzoek naar de parlementaire democratie. Samen met hoogleraar Ton van Haaften - argumentatieleer - geeft hij er ook MA-onderwijs in, toegespitst op het politieke debat. Interessant in deze tijd, vindt hij, is dat het debat zich van de politieke partijen heeft verplaatst naar het parlement. 'Zo'n CDA-congres, waar gestemd wordt over al of geen deelname aan het zogenoemde gedoogkabinet met steun van de PVV, komt niet zo vaak meer voor. Het debat in het parlement is tegenwoordig interessanter. Niettemin: 'Eigenlijk is een parlement maar een raar verschijnsel. Het is niet logisch om bij elkaar te gaan zitten met mensen met wie je het niet kunt vinden.'
Franse parlement invloedrijker
In zijn oratie bespreekt Te Velde de ontwikkeling van het moderne parlement van 1800 tot nu aan de hand van de twee voorbeeldparlementen in Europa: het Britse en het Franse. 'Het Britse parlement wordt vaak genoemd als hét voorbeeld van een parlement', vertelt hij, 'maar op het punt van de praktische uitvoering is Frankrijk veel invloedrijker geweest. Dat zie je bijvoorbeeld aan de vormgeving van het parlement. Veel parlementen in Europa, waaronder ook het Nederlandse en het Europese parlement hebben de vorm van een halve maan. Dit is iets waar de Fransen mee zijn begonnen. Ook het reglement van orde, het op papier vastleggen hoe het parlement te werk gaat, is een Frans concept.'
Europees exportproduct?
Kun je de parlementaire democratie aanmerken als een Europees exportproduct? Vrijwel overal ter wereld waar sprake is van een democratie is ímmers ook sprake van een parlementaire democratie. Te Velde: 'Theoretisch gezien zijn er nog andere vormen van democratie mogelijk, zoals stemmen bij handopsteking op het plein, maar praktisch is dat in de regel meestal niet haalbaar. Het draait tegenwoordig vooral om de overwegingen en de uiteindelijke afweging. Het systeem werkt alleen als de gekozen vertegenwoordigers reële afwegingen maken en als compromissen mogelijk zijn. Een parlement moet steeds reageren op nieuwe verschijnselen en ontwikkelingen, zoals de bankencrisis of de missie naar Afghanistan. Telkens teruggaan naar de kiezer schiet dan niet op. Een pluspunt van de parlementaire democratie is overigens ook dat dat proces van over- en afwegen publiekelijk te volgen is.'
Belangstelling voor debat
In zijn lezing bespreekt Te Velde een aantal kenmerken van het moderne parlement en de ontwikkelingen daarin om uiteindelijk uit te komen bij de stand van het debat in de Nederlandse Tweede Kamer nu: 'Je merkt dat mensen zich, en dat is ook logisch, tegenwoordig steeds meer op debat richten, dat zie je in de media, waar bijna iedere avond gesproken wordt over de debatten van die dag, maar ook in het onderzoek. Waar mensen zich voorheen bijvoorbeeld meer op vertegenwoordigende aspecten en de ministeriële verantwoordelijkheid richtten is er recent veel meer belangstelling ontstaan voor de discussie zelf. Waarom debatteren parlementen eigenlijk terwijl de uitkomst vaak al vaststaat?'
De viering van de dies natalis, vindt plaats op dinsdag 8 februari om 14.30 uur (let op de gewijzigde aanvangstijd) in de Pieterskerk, Pieterskerkhof 1a. Aanmelden kan nog
Universiteit Leiden