Erasmus Universiteit Rotterdam

Promotie Mw. drs. E.H. Korteland

Titel proefschrift
Diffusie en adoptie van interorganisationele innovaties in de publieke sector

---

Promotors:
Prof.dr. V.J.J.M. Bekkers

---

Dr. S.M. Groeneveld

Datum
28 januari 2011 09:30

---

Locatie:
Woudestein, senaatszaal

---

Faculteit
Faculteit der Sociale Wetenschappen (FSW)

Waarom wordt het wiel te vaak uitgevonden in de publieke sector?

Een onderzoek binnen de beleidssectoren onderwijs en veiligheid

Organisaties en hulpverleners werken vaak langs elkaar heen. Soms leidt dat tot de oprichting van een samenwerkingsverbanden als Centra voor Jeugd en Gezin of de Brede School. Dergelijke interorganisationele innovaties verspreiden zich soms echter in beperke mate, andere woorden, het wiel wordt te vaak uitgevonden. Evelien Korteland onderzocht in haar proefschrift Diffusie en adoptie van interorganisationele innovaties in de publieke sector deze innovatie. Korteland promoveert 28 januari aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

De afgelopen jaren zijn allerlei beleidssectoroverstijgende samenwerkingsverbanden opgezet tussen publieke en soms ook private organisaties, die gericht zijn op de integrale aanpak van maatschappelijke vraagstukken.

Zo heeft een aantal tragische incidenten op het gebied van de jeugdzorg duidelijk gemaakt dat hulpverleners en organisaties vaak langs elkaar heen werken, en geleid tot de oprichting van Centra voor Jeugd en Gezin. Op andere beleidsterreinen zijn bijvoorbeeld Brede Scholen, Veiligheidshuizen en Jongerenloketten opgezet. Deze samenwerkingsverbanden kunnen worden getypeerd als interorganisationele innovaties.

Een aantal van deze samenwerkingsverbanden heeft zich breed verspreid in de publieke sector. Het gebeurt echter ook regelmatig dat innovaties zich niet, of in beperkte mate, verspreiden en dat het wiel steeds weer opnieuw wordt uitgevonden. Dit roept de vraag op hoe interorganisationele innovaties zich verspreiden in de publieke sector en welke actoren en factoren hierop van invloed zijn.

Om deze vraag te beantwoorden, is de diffusie en adoptie van twee interorganisationele innovaties binnen de beleidssectoren onderwijs en veiligheid onderzocht: de Brede School en het Veiligheidshuis. Op basis van documentenonderzoek en interviews is de diffusie van beide innovaties in kaart gebracht, en is een gedetailleerde reconstructie gemaakt van de adoptie en verwerping van de innovaties in een aantal gemeenten en regio's.

Het onderzoek laat zien dat de adoptie van een interorganisationele innovatie het resultaat is van een communicatie- en leerproces, waarin de betrokken organisaties betekenissen aan de innovatie toekennen. Betekenisgeving is een sociaal en een lokaal proces. Organisaties geven betekenissen aan een innovatie door te communiceren met en te leren van andere organisaties, zoals ministeries, kenniscentra en organisaties die ook overwegen de innovatie te adopteren. Maar uiteindelijk wordt hun adoptiebesluit bepaald door de mate waarin zij erin slagen deze lessen te vertalen naar hun lokale situatie en lokale betekenissen aan de innovatie te geven.

Dit betekent dat het voor de verspreiding van een innovatie belangrijk is dat er sprake is van een open concept dat kan worden aangepast aan uiteenlopende lokale situaties en wensen, en waaraan vele lokale betekenissen kunnen worden toegekend. Daarnaast is het belangrijk dat organisaties de betekenissen van een innovatie zelf kunnen zien en ervaren, bijvoorbeeld tijdens een pilot, en dat er bestuurlijke, ambtelijke en professionele sleutelfiguren zijn die draagvlak voor de innovatie creëren en hulpbronnen vrijmaken.

Adoptie is overigens niet altijd een vrij proces. De adoptie van de onderzochte innovaties is niet wettelijk verplicht, maar met name organisaties die hen later hebben geadopteerd, hebben wel druk ervaren, bijvoorbeeld door landelijk beleid en concurrentieoverwegingen.

De diffusiestrategieën van intermediaire organisaties, zoals ministeries en kenniscentra, zijn vaak gericht op het beschikbaar stellen van opgedane kennis en ervaringen, bijvoorbeeld op een website. Een aanbeveling is om meer aandacht te hebben voor het communiceren over, en laten zien en ervaren van, de betekenissen van een innovatie, bijvoorbeeld door werkbezoeken of simulaties te organiseren en begeleiding te bieden.