Persbericht Universiteit Leiden
19 januari 2011
'Europa' zorgt voor nationale depolitisering
Hoewel de EU formeel geen zeggenschap heeft over de inrichting van het binnenlands bestuur, zijn er tal van mechanismen waarop Europese integratie heeft bijgedragen aan belangrijke veranderingen binnen het nationale ambtelijk apparaat.
Op vaak subtiele wijze werkt de EU door in de veranderende machtsverhoudingen tussen parlement, regering, rechterlijke macht, ambtelijk apparaat en subnationale overheden. Zo is bijvoorbeeld het onderscheid tussen politiek werk en ambtelijk werk in de top van ministeries, kleiner geworden.
Dit concludeert bestuurskundige Caspar van den Berg in zijn Leidse proefschrift over de invloed van 'Europa' op het openbaar bestuur in de natiestaat. Hij vergeleek daarbij ontwikkelingen in Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk en onderzocht het functioneren van ambtenaren in relatie tot hun ministers. Hiertoe ondervroeg hij topambtenaren in deze landen.
Aan Europees beleid komt meestal geen openlijk politiek debat te pas; Europa is grotendeels een zaak van ambtenaren. Op nationaal niveau leidt dit tot een toenemende vervaging van de scheiding tussen de politieke en ambtelijke sfeer. Sommige - nooit via verkiezingen gekozen - topambtenaren en beleidsexperts gedragen zich politieker, ministers worden ambtelijker.
Provincies en gemeenten winnen juist aan autonomie. Zij zijn het tenslotte die de Brusselse regelgeving mede uitvoeren en geld uit Brussel krijgen. "Bovendien kunnen zij, net als andere belangengroepen uit de lidstaten, in Brussel invloed op beleid uitoefenen, als dat nationaal niet lukt" aldus Van den Berg. Daar vormen ze lobbynetwerken met collega's uit andere landen. Ook in landen waar men voorheen geen poldertraditie kende (Frankrijk, Engeland) heeft de EU ervoor gezorgd dat meer stakeholders bij beleid betrokken worden.
Ook de rechterlijke macht wint aan onafhankelijkheid door het sterk juridische karakter van het Europese beleid en het primaat van het Europese recht boven het nationale. Niet-gouvernementele actoren wenden zich rechtsreeks tot de rechterlijke macht om hun regeringen te dwingen EU-wetgeving te implementeren.
Caspar van den Berg is universitair docent bestuurskunde in Leiden en adviseur bij Berenschot.
20 januari 2011 hoopt hij te promoveren aan de Universiteit Leiden.
Handelseditie van het proefschrift:
Caspar F. van den Berg,
Transforming for Europe: The reshaping of national bureaucracies in a system of multi-level governance
Leiden 2010, Leiden University Press
ISBN: 978 90 8728 120 5
Verkrijgbaar via
---
Noot voor redacties
Voor de redactie,
Ingezonden persbericht