Radboud Universiteit Nijmegen
* Goede politiek: hoe hoort ...
Goede politiek: hoe hoort en hoorde het eigenlijk in het parlement?
Datum bericht: 11 januari 2011
Klachten over omgangsvormen in het parlement zijn niet iets van de
laatste decennia: al in de negentiende eeuw vonden sommige
parlementariërs dat anderen niet nuchter en afstandelijk genoeg
debatteerden, of zich te veel door hun partij lieten leiden. Historica
Erie Tanja deed onderzoek naar de opvattingen over wat 'goede politiek'
was volgens parlementariërs tussen 1866 en 1940. Op 20 januari
promoveert zij aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Erie Tanja bespreekt in haar boek Goede politiek wat volgens
parlementariërs tussen 1866 en 1940 de juiste manier van politiek
bedrijven was en hoe deze visie veranderde. Vastomlijnde eisen waaraan
gepast politiek gedrag moet voldoen, zijn er niet: `goede politiek'
kent geen vaste invulling. Toch is er voor de verschillende perioden in
de parlementaire geschiedenis een bepaalde overheersende stijl te
onderscheiden.
Geschreven en ongeschreven regels
Tanja's hoofdvraag: welke manier van doen, zowel in de werkwijze als
omgangsvormen, accepteerden de Tweede Kamerleden van elkaar en wat werd
als ongepast beschouwd? Het boek behandelt thema's als de debatcultuur
van de Tweede Kamerleden (taalgebruik en aanspreekvormen), de visie op
wie geschikt is als Kamerlid (toetreding van lagere klassen,
geestelijken en vrouwen), opvattingen over representatie (moet de
Tweede Kamer een afspiegeling zijn van de volkswil, of juist meer op
afstand van de kiezer staan), en de werkwijze (geschreven en
ongeschreven regels).
Van afstandelijk naar (emotioneel) betrokken
De Tweede Kamer veranderde tussen 1866 en 1940 van een besloten
debatruimte voor onafhankelijke en vooraanstaande mannelijke burgers
naar een vergaderplaats voor partijgebonden beroepspolitici met oog
voor de kiezer. Partijen deden hun intrede; door de emancipatie van de
lagere klassen kregen de `hooge heeren' in Den Haag gezelschap van
leden van `eenvoudige' afkomst. Doordat de staat op meer
maatschappelijke terreinen zaken ging regelen en daarvoor wetgeving
ging ontwerpen, nam de omvang van de werkzaamheden van de Kamer ook
toe. De Kamer moest haar werkwijze aanpassen om hiermee om te kunnen
gaan en 'professioneler' te gaan werken. Het Kamerlidmaatschap werd van
een roeping, steeds meer een beroep.
Deze veranderingen beïnvloedden de stijl van het debat. Onderlinge
onafhankelijkheid, rationaliteit in het debat en afstand tot de kiezer
werden langzaam vervangen door betrokkenheid bij een partij, emotie in
de discussie en verbondenheid met bepaalde belangen en groepen kiezers.
Goede politiek. De parlementaire cultuur van de Tweede Kamer Draaien
mag nooit, nieuwelingen kennen hun plaats
Niet alle opvattingen over 'goede politiek' veranderden: zo is politiek
gedraai altijd negatief gewaardeerd. Betrouwbaarheid is een belangrijk
kenmerk voor een `goed' politicus. Het veranderen van opvatting zonder
goede argumenten of om tactische redenen zorgde voor gehoon van
mede-Kamerleden, hoewel star vasthouden aan eigen denkbeelden en nieuwe
inzichten afwijzen evenmin waardering kreeg.
Nieuwkomers werden en worden geacht eerst de kat uit de boom te kijken
en het trucje van hun oudere collega's te leren. Het was niet
gebruikelijk dat nieuwe Kamerleden direct aan het debat deelnamen. De
maiden speech van een nieuw Kamerlid liet meestal een jaar of wat op
zich wachten. Dit element is in de huidige politiek ook nog zichtbaar:
sommige Kamerleden wachten geruime tijd, voordat ze eindelijk hun zegje
voor de microfoon doen.
Erie Tanja (Heerlen, 1981) studeerde geschiedenis aan de
Rijksuniversiteit Groningen, met als specialisatie Politieke Cultuur en
Nieuwste Geschiedenis. In januari 2005 startte zij aan de Radboud
Universiteit Nijmegen met haar promotieonderzoek, dat werd begeleid
vanuit het Institute for Historical, Literary and Cultural Studies.
Tijdens haar promotieonderzoek verbleef zij met een Marie Curie
Fellowship vier maanden aan de Universität Bielefeld. Momenteel werkt
zij als beleidsmedewerker bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties.
Promotie Erie Tanja: donderdag 20 januari 2011, 15.30 uur, Aula Radboud
Universiteit Nijmegen
Promotores: dhr prof. dr. R.A.M. Aerts, mevr prof. dr. C.C. van Baalen
Erie Tanja
Goede politiek. De parlementaire cultuur van de Tweede Kamer,
1866-1940. Veranderingen en continuïteit in de parlementaire cultuur
van de Tweede Kamer.
Amsterdam: Uitgeverij Boom, 2011