Academisch ziekenhuis Maastricht
Telomeerlengte als maat voor biologische leeftijd
Publicatiedatum: 20-01-2011
Bron: stafdienst Communicatie
Auteur: stafdienst Communicatie
Datum: 20-01-2011
De lengte van telomeren (de uiteinden van chromosomen) is een zeer
interessante en relevante maat voor chronische aandoeningen en het
verouderingsproces, en daarmee voor de biologische leeftijd. Dat blijkt
uit onderzoek aan het Maastricht UMC+, waar Joyce Houben morgen, 21
januari, op promoveert.
Om de uitkomsten van het onderzoek goed te begrijpen, is enige
achtergrondinformatie over telomeren noodzakelijk. Telomeren beschermen
het erfelijke materiaal (het DNA). Ze zijn vergelijkbaar met het harde
stukje plastic om het uiteinde van een schoenveter. Wanneer dit stukje
plastic verdwijnt, gaat de schoenveter rafelen en is deze niet langer
bruikbaar. Met elke celdeling (het proces waarbij cellen zich
vermenigvuldigen met als gevolg groei of vervanging van weefsels)
worden de telomeren een stukje korter. Wanneer de telomeer een kritieke
lengte bereikt, stopt de cel met functioneren en treedt veroudering op.
Chronische ziekten (zoals bijvoorbeeld diabetes, hart- en vaatziekten,
chronische longziekten en chronische darmziekten) worden gekenmerkt
door verhoogde productie van radicalen, stofjes die schade toebrengen
aan het DNA. Dit wordt ook wel oxidatieve stress genoemd. Deze
oxidatieve stress kan de telomeren beschadigen, waardoor deze sneller
verkorten. Dit gaat dan weer gepaard met versnelde veroudering en
ouderdomsgerelateerde aandoeningen.
Naast de radicalen, ofwel oxidanten, zijn er ook de zogenaamde
anti-oxidanten: stofjes die in staat zijn om deze radicalen te
verwijderen. Voorbeelden van anti-oxidanten zijn vitamine E en C, maar
ook bepaalde lichaamseigen factoren behoren tot de anti-oxidanten.
Houben toont in haar onderzoek aan dat een verhoogde
anti-oxidantcapaciteit of een verhoogde inname van anti-oxidanten
ervoor kan zorgen dat de negatieve effecten van de radicalen kunnen
worden teruggedraaid, met een minder snelle telomeerverkorting als
gevolg.
Dat betekent echter niet dat verouderingsprocessen en het ontstaan van
chronische ziekten in de toekomst voorkomen kunnen worden (door het
beïnvloeden van de telomeerlengte met anti-oxidanten). Er zijn namelijk
meerdere factoren van invloed op het verouderingsproces. Niet alles kan
worden toegeschreven aan de telomeerlengte. Bovendien zijn telomeren
niet alleen onderhevig aan invloeden van buitenaf, maar is er ook nog
zoiets als de genetische voorbestemming. Bij schoenveters heb je ook
sterke en minder sterke varianten, wat op zich al bepalend is voor de
levensduur van die veters. Hetzelfde geldt voor telomeren: bij de
geboorte zijn er al verschillen die medebepalend zijn voor het verloop
van iemands leven.
Tweelingen
Het onderzoek van Houben krijgt een vervolg in een studie onder
tweelingen naar de invloed van de prenatale omgeving op de
telomeerlengte bij de geboorte. Zo wordt er een begin gemaakt met
onderzoek om vast te stellen of de telomeerlengte bij de geboorte van
belang is voor het verloop van iemands leven. Voor die studie wordt
gebruikgemaakt van een Vlaamse databank, waarin sinds 1964
placentaweefsel van alle in Oost-Vlaanderen geboren tweelingen wordt
bewaard. Bedoeling is onder meer te bepalen in hoeverre telomeerlengte
wordt beïnvloed door prenatale en postnatale groei.