De bedreigde pracht van Noord-Kameroen
Het boek âSavannah landscapes for the future, celebrating 20 years of
environmental research and education in Northern Cameroonâ met veel
schitterende fotoâs van Afrikaanse fauna, flora en mensen markeert het
einde van de samenwerking tussen de Universiteit Leiden en de
Université de Dschang in Kameroen, die op 1 januari 2011 officieel
werd stopgezet. De twintig jaar durende samenwerkingNoord-Kameroen
heeft veel opgeleverd voor beide partners.
Veldstation in Maroua
Fulani-vrouw uit Noord-Kameroen
Fulani-vrouw uit Noord-Kameroen
Het hart van de samenwerking tussen de beide universiteiten was het
veldstation in Maroua, het Centre for Environment and Development
Studies in Cameroon (CEDC), waar Kameroenese en Leidse wetenschappers
van het Programma Milieu & Ontwikkeling (PM&O) van het Centrum voor
Milieuwetenschappen Leiden (CML) samenwerkten in talloze projecten.
Negen Kameroenese en zeven Nederlandse promovendi brachten hun
dissertatie tot een goed einde, vijf zijn nog onderweg. Ook studenten
maakten dankbaar gebruik van het CEDC: 160 Nederlandse studenten en 110
Kameroenese deden er, bij voorkeur in internationale koppels,
veldonderzoek. Ook leverde de samenwerking 265 publicaties op voor de
Leidse partner. In het najaar van 2010 bestonden de veldstations 20
jaar, een wapenfeit dat het CEDC met een conferentie en het boek
vierde.
Enorme diversiteit
Het Afrikaanse avontuur begon in de late jaren tachtig, toen het
interdisciplinaire PM&O het plan opvatte om twee veldstations op te
richten, een in Zuidoost-Azië en een in de sub-Sahara. Het Aziatische
veldstation, gericht op de problematiek van de ontbossing, kwam in de
Filippijnen, in samenwerking met de Isabela State University, het
Afrikaanse, gericht op het probleem van de verwoestijning, in het
noorden van Kameroen. De bedoeling was een bijdrage te leveren aan de
milieuwetenschappen als interdisciplinair veld van onderzoek en
onderwijs, alsmede om methoden te ontwerpen en te implementeren om de
buitengewoon rijke natuur in het gebied veilig te stellen: in het
noorden ligt de Waza-Logone-delta waar de diversiteit van fauna en
flora enorm is. Een deel van het gebied is uitgeroepen tot nationaal
park.
Onzekere toekomst
Er wonen ruim honderdduizend mensen, voornamelijk herders, vissers en
boeren. Er is sprake van een droog en een nat seizoen, met grote
wisselingen in de lengte van het droge seizoen. Het landschapstype is
dat van de savanne. Verzekerd van voortbestaan is de Afrikaanse pracht
van het gebied allerminst, zo is aan de onderzoeksprojecten af te
lezen. >>>
De grote carnivoren, waaronder de leeuwen, hebben een groot leefgebied
nodig en dat botst met de belangen van de mens. Door de leeuwen van een
zendertje te voorzien en met gms hun bewegingspatroon te volgen kon in
kaart worden gebracht wanneer ze zich waar ophielden.
De grote carnivoren, waaronder de leeuwen, hebben een groot leefgebied
nodig en dat botst met de belangen van de mens. Door de leeuwen van een
zendertje te voorzien en met gms hun bewegingspatroon te volgen kon in
kaart worden gebracht wanneer ze zich waar ophielden.
Gevarieerde onderzoeksprojecten
* Een greep uit de onderzoeksprojecten die het CEDC aanvatte:
exploreren van de mogelijkheden van terugdringing van de
(commerciële) houtkap die de verwoestijning versnelt, bijvoorbeeld
door de zeggenschap over het gebied op lokaal niveau te leggen en
de lokale bevolking tot ander landgebruik te bewegen;
* transitieonderzoek naar de randvoorwaarden die vervuld moeten
worden om mensen uit eigen beweging tot ander landgebruik te doen
overgaan;Â
* (helpen) oplossen van conflicten tussen herders, boeren en vissers
over het gebruik van schaarse natuurlijk hulpbronnen, in dit geval
water, onder meer door het ontwerpen van systemen van (rechtvaardig
verdeelde) zeggenschap;Â
* vergelijkend onderzoek naar traditionele technieken bij het houden
van kuddes door nomadische volken en modernere technieken (minder
rondtrekken, oppompen van water, combinatie met landbouw);
* onderzoek naar het platbranden van gras en andere vegetatie in het
droge seizoen, mede om succesvolle hergroei te bevorderen, gepaard
gaand met experimenten om te bepalen hoe en wanneer dit het beste
kan gebeuren;
* onderzoek naar de mogelijkheid van revitalisatie van uitgeputte
gronden;Â
* in kaart brengen van de gevaren die het Nationaal Park Waza-Logone
bedreigen, zoals teruglopende toeristenaantallen in tijden van
economische crisis, stropers die het gemunt hebben op olifanten en
leeuwen, en een terugloop in de vogelstand door overexploitatie van
het park;Â
* ontwerp van methoden ter bescherming van leeuwen; hun
bewegingspatroon werd doorgrond met gsm, nadat een aantal leeuwen
van een zendertje was voorzien;Â
ontwerp van methoden ter bescherming van grote carnivoren die,
inclusief de leeuw, een groot leefgebied nodig hebben;Â
* onderzoek naar het conflict tussen olifant en mens: olifanten,
eveneens voorzien van een zendertje, bleken op zoek naar voedsel
het nationaal park te verlaten om zich te goed te doen aan de
cultuurgewassen van de boeren.
De projecten worden uitvoerig beschreven en gedocumenteerd in het
kloeke koffietafelboek, en geïllustreerd met prachtige door de
onderzoekers zelf gemaakte kleurenfotoâs. >>>
Een vrouwtjes-sprinkhaanbuizerd in de alarmstand om nestrovers te
verjagen.
Een vrouwtjes-sprinkhaanbuizerd in de alarmstand om nestrovers te
verjagen.
Erfenis
âHet is jammer dat aan al het goede een eind komtâ, schrijft de
Nederlandse ambassadeur, Saskia Bakker in Kameroen in een bijdrage aan
het boek. In 2008 besloot het College van Bestuur het Programma Milieu
& Ontwikkeling op te heffen, met inbegrip van de beide veldstations, en
het overgebleven deel onder te brengen bij de faculteit Wiskunde en
Natuurwetenschappen. Bakker prijst de vele samenwerkingsverbanden die
het CEDC met andere organisaties aanging en waarmee het zijn kennis gul
deelde. Hierdoor blijft de erfenis als het ware in de familie: andere
organisaties kunnen profijt blijven trekken van en voortborduren op het
vele onderzoek dat is gedaan. De betrokken onderzoekers die hun baan
hebben behouden, bekijken nu of nieuwe vormen van samenwerking met
Noord-Kameroen mogelijk zijn.
Savannah Landscapes for the future
Celebrating 20 years of Environmental Research and
Education in Northern Cameroon
211 paginaâs
ISBN 9789951911695
⬠15,-
Universiteit Leiden