Nederlands Instituut voor Ecologie


Persbericht, 6 januari 2011

Je succes hangt af van je buren

buren helpen variatie in persoonlijkheid te behouden bij wilde vogels

HETEREN (Gld.) / GRONINGEN - Je eigen persoonlijkheid heeft inderdaad een grote invloed op je succes in het leven. Maar vlak de buren niet uit! Zij blijken bij broedvogels mede het aantal uitvliegende jongen te bepalen. Dat ontdekte Eva Fucikova van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) bij de koolmees. De bureninvloed is verder cruciaal voor het behoud van (de broodnodige) variatie in persoonlijkheid in de natuur. Deze resultaten zijn belangrijk bij het beschermen van diersoorten, maar geven ook een inkijkje in de menselijke maatschappij. Fucikova promoveert vrijdag 7 januari in Groningen.

Je persoonlijkheid bepaalt voor een groot deel je kansen in het leven. Voorzichtig of brutaal: NIOO-onderzoekers stelden al eerder bij vogels vast dat het hebben van een bepaalde persoonlijkheid invloed heeft op je overlevingskans, de hoeveelheid jongen die je krijgt en de kwaliteit van die jongen. Maar daarbij maakt het wel uit hoe je omgeving eruit ziet. Een macho is niet overal even succesvol. Eva Fucikova laat nu voor het eerst zien dat niet alleen de persoonlijkheid van een dier zelf, maar ook die van de directe buren zijn (voortplantings)succes beïnvloedt. De koolmees is hierbij de voorbeeldsoort, maar bij mensen werkt het vergelijkbaar. Kortom: je buren bepalen mede je kansen.

Hoe kunnen verschillende persoonlijkheden naast elkaar blijven bestaan? Voor diersoorten is dat een cruciale vraag. Het uitsterven van soorten is namelijk vaak het gevolg van een gebrek aan variatie in het gedrag. "Anders dan verwacht blijft de variatie in persoonlijkheid behouden door de steeds wisselende omgeving. Doordat er in verschillende jaren en op andere plekken verschillende omstandigheden heersen, is er niet slechts één succesvolle persoonlijkheid," verklaart Fucikova. "Het kan de variatie in voedsel zijn in de territoria, of het een zachte of strenge winter is en vooral wie de buren zijn van een dier." De voorspelling was dat de zeldzaamste persoonlijkheid altijd in het voordeel is - het zou beter zijn om anders te zijn dan de anderen. Door het voordeel wordt die persoonlijkheid minder zeldzaam en gaat het voordeel over op een volgende, dan zeldzamere persoonlijkheid. Zo zouden er geen persoonlijkheden kunnen uitsterven. "Dit blijkt wel een rol te spelen, maar zeker niet de hoofdrol," zegt collega en onderzoeksbegeleider Kees van Oers. "Het zit zo: doordat er een onberekenbare component in de omgeving zit, kan een zeer voordelige persoonlijkheid veranderen in een zeer onvoordelige en andersom." Fucikova maakte gebruik van de gegevens uit het lange-termijnonderzoek van het NIOO: al meer dan 50 jaar worden koolmezen gevolgd. Een veldexperiment bevestigde de resultaten. Hierbij veranderde ze de sociale omgeving van broedparen.

De resultaten zijn ook van belang voor natuurbeschermers. Om uitsterven van diersoorten te voorkomen, moet er voldoende variatie aan gedrag aanwezig zijn binnen een soort. Anders heeft die soort niet genoeg kans om zich aan veranderende omstandigheden aan te passen. En de wereld verandert wat af. Fucikova stelt daarom: "Bij herintroducties van plaatselijk uitgestorven soorten moet je dieren met verschillende persoonlijkheden uitzetten."

Maar er zijn ook lessen voor de menselijke maatschappij. "Bij dieren is de rol van persoonlijkheid duidelijker en daardoor beter te bestuderen. De onderzoeksresultaten kunnen helpen om de effecten van verschillende persoonlijkheden en de interacties daartussen te herkennen bij de mens," zegt Fucikova. De koolmees staat dus model voor de mens, zo weten ook de (samenwerkende) psychologen.

Het NIOO is met ongeveer 250 medewerkers het grootste onderzoeksinstituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het is gespecialiseerd in de ecologie van het zoete water, van kust & zee en van het land. Het is nu nog gevestigd in Heteren, Nieuwersluis en Yerseke. De eerste twee locaties verhuizen begin 2011 naar een duurzaam gebouwd onderzoekspand in Wageningen.