Radboud Universiteit Nijmegen


Nobelprijs laat zien waarom fundamenteel onderzoek noodzakelijk is

Datum bericht: 10 december 2010

De Nobelprijs voor Natuurkunde 2010 die Andre Geim en Kostya Novoselov vrijdag 10 december ontvangen, laat heel goed zien waarom fundamenteel, door nieuwsgierigheid gedreven onderzoek zo belangrijk is. Andre en Kostya zijn vrije vogels. Zo konden zij grafeen ontdekken - een materiaal met een miljardenbelofte. Hun werk laat zien dat je innovatie niet kunt bestellen, zoals het kabinet lijkt te willen. Vrij, degelijk en goed onderzoek leidt tot een Nobelprijs en daarmee tot de innovatie waar onze samenleving zo'n behoefte aan heeft.

Dit schrijft professor Jan Kees Maan, hoogleraar Experimentele natuurkunde, voormalig begeleider en collega van de beide wetenschappers, op de dag van de uitreiking van de Nobelprijs voor Natuurkunde in de Volkskrant.

Fysische interesse
Geim en Novoselov krijgen hun Nobelprijs voor `baanbrekende experimenten aan het tweedimensionale materiaal grafeen'. Die experimenten deden ze vanuit puur fundamentele fysische interesse. De motivatie was vooral dat theoretisch was voorspeld dat een compleet tweedimensionaal kristal onmogelijk was, en dat het leuk was op deze manier een bewering onderuit te halen door experimenteel het tegendeel aan te tonen.

Zwevende kikker maakte HFML wereldberoemd
Maan: 'Toen Andre Geim in 1994 naar Nijmegen kwam, wilde hij wel iets doen in hoge velden bij kamertemperatuur. Daar was best iets te verzinnen en dat deed bijna niemand. Hij besloot te onderzoeken of er enige waarheid zat in de tamelijk esoterische, maar wijdverbreide claim dat magneetvelden kalkaanslag van hard water zou verminderen. '

'De eerste poging liet zien dat water in de magneet bleef zweven. Spannend, maar voor een breed publiek niet zo aansprekend om te zien. Daarom kozen we uiteindelijk voor een kikkertje. De zwevende kikker maakte ons lab voor hoge magneetvelden (HFML) wereldberoemd. In een klap werd duidelijk dat je met hoge magneetvelden meer kon doen dan academisch interessante kwantumeffecten bij heel lage temperaturen waar te nemen. De aanvankelijk nutteloze zwevende kikker is mede de basis voor nieuwe, succesvolle onderzoekslijnen met chemische en biologische systemen. De combinatie van een goed idee, een goede uitvoering, goed verklaren en goed verkopen, maar zonder een spoor van sturing op nut en toepasbaarheid.'

> Lees het opiniestuk van prof. Jan Kees Maan in de Volkskrant van 10 december