Partij van de Arbeid

Partij van de Arbeid

Den Haag, 8 december 2011

Bijdrage van het lid Vermeij (PvdA) aan de begroting Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2011

Gesproken woord geldt!

Voorzitter,

Je kunt als Kamerlid in één dag meer veranderen dan in een hele carrière elders. Je kunt als kamerlid echt iets voor mensen betekenen. Zonder de Kamer was er geen herzieningsoperatie voor zelfstandigen uit de ww gekomen. Zonder de debatten in de Tweede Kamer lag er nu niet zo'n breed gedragen akkoord om de AOW-leeftijd te verhogen, zonder aandringen van de Tweede Kamer was de deeltijd ww niet verlengd geweest en hebben mensen die anders op straat gekomen waren hun baan behouden. Ik hoop - en verwacht - dat deze bewindslieden voorstellen en ideeën van ons allen buitengewoon serieus neemt en niet alleen afweegt met pasklare teksten en op basis van snelle meer- en minderheden in de coalitie.

Deze zomer kregen wij het laatste boek van de historicus Tony Judt - Het land is moe, verhandeling over onze ontevredenheid - toegestuurd. Hij schrijft een prachtig pleidooi voor een sociale politiek. Hij schrijft dat mensen die niet vanzelf een baan vinden steeds vaker zelf verantwoordelijk worden gesteld voor hun tegenslag. "...het aantal mensen dat zich overtollig voelt zal uiteindelijk een sociale kwestie worden". Hoe de onzekerheid toeslaat komt dagelijks bij ons binnen, een mail afgelopen week van Monique: "Daar ik onder OVO werkte ben ik niet uitkeringgerechtigd en zit ik nu zonder inkomsten. Voor mij is het in deze tijd moeilijk elders aan de slag te komen, zeker in het Gooi, onder andere vanwege mijn leeftijd en verouderde opleiding. Daar ik niet uitkeringgerechtigd ben kom ik ook niet in aanmerking voor opleiding of re-integratie betaald door UWV." Ik heb haar maar niet verteld dat je voor hulp van UWV eerst 9-12 maanden op de bank moet zitten. Daar heeft zij niets aan. En dan heb ik haar niet verteld over de bezuinigingen die op stapel staan. Maar kan ik haar antwoorden dat ook de Werkpleinen Nuggers blijven helpen, of heeft dat 0-prioriteit? Het gevecht tegen het niet mee mogen doen, het aan de kant gezet worden, het gevecht voor perspectief wil ik voor de PvdA en Nederland voeren. Hier in de Kamer en buiten, in het land. Wij hebben een samenleving gebouwd waarin wij - vanuit verschillend geloof en ideologie - in meer en mindere mate streven naar het terugdringen van grote inkomensverschillen, naar goede arbeidsverhoudingen, naar het terugdringen van werkloosheid en naar goed werk bij een goed baas. Naar meer kwaliteit van de arbeid. Over dat laatste zult u ons, de PvdA-fractie, nog vaker horen de komende periode. En hopen dan, geheel in de Nederlandse traditie bondgenoten te vinden, ook bij de coalitiepartijen.

Voorzitter,
Hoewel het politieke geheugen soms kort is, is mijn fractie het succesvolle pakket beleidsmaatregelen van voorjaar 2009 niet vergeten. Investeren heeft zin gehad. Anti-cyclisch beleid op zijn best. We mogen trots zijn op wat we tot stand hebben gebracht, met nog te veel, maar minder mensen aan de kant dan we hadden verwacht. Mijn eerste vraag is of er nog een prognose van het CPB te verwachten is die wel klopt, gaat u eens echt het gesprek aan over de modellen die ons de afgelopen anderhalf 10% werkloosheid voorspelde? En wij zijn het ook wel eens met het kabinet eens. Bijvoorbeeld dat er niet meer mensen aan het werk worden geholpen puur door de duur en hoogte van de WW uitkering aan te passen. Je moet de verantwoordelijkheden daar leggen waar de juiste afspraken gemaakt kunnen worden. Mijn fractie is erg enthousiast over het idee om werkgevers en werknemers meer zeggenschap te geven over de ww en hoopt dat we in dit land serieus werk kunnen maken van werk naar werk in plaats van werk naar het loket. Scholing, tijdelijke plaatsing bij een werkgever of pools kunnen helpen zo snel mogelijk weer een baan te vinden. Wat gaat de minister doen met de ideeën daarover? Verder waren en zijn wij enthousiast over de deeltijd-ww, dat in ons buurland al veel langer een permanente regeling is. Wij zien graag een permanente vorm van deeltijd ww - op de plank klaar liggen - voor vakkrachten in gezonde bedrijven die met duidelijke criteria een tijdelijke dip of crisis te boven moeten komen. Is de minister het met ons eens dat de deeltijd ww-regeling een permanente/op de plank vorm verdient en dat het snel uit de ww komen een grotere betrokkenheid van werkgevers en werknemers vraagt? Verder maken wij ons zorgen om de grote tekorten in de ww-fondsen. Het gaat in 2010 en 2011 om meer dan 3 miljard. Zie ook de feitelijke beantwoording. Hoe kijkt de minister hier tegenaan? Graag ziet mijn fractie dit ook geagendeerd voor het gesprek met sociale partners over een sociaal akkoord, is de minister dat met ons eens?

Voorzitter,
Ouder worden op de Nederlandse arbeidsmarkt is best bijzonder en lukt niet altijd. We zien nog steeds te veel mensen afhaken en vanaf hun 55e aan het aftellen zijn. Als ze dat al halen. In dit kader wil ik een heel specifieke vraag stellen aan de minister. Afgelopen zomer heeft Nederland ILO verband aanbeveling aangenomen over HIV/AIDS op het werk. Veel mensen, maar ook oudere werknemers met HIV/AIDS ondervinden nog veel problemen op het werk. De overheid heeft zich verplicht om na overleg met werkgevers en werknemers een aanbeveling aan het parlement voor te leggen. Wij vragen de minister dat met klem te doen? Dat werkgevers niet veel zin hebben nog veel in hun werknemers te investeren, of hun capaciteiten op juiste wijze te gebruiken. En aan de andere kant is er dan ook nog een groep, vaak hoog opgeleid, die juist wel langer wil werken, maar dat niet eens mag. Gezond de 65 halen is in sommige beroepen echt niet eenvoudig en de PvdA vraagt de minister dan ook dringend om zich op z'n minst in te verdiepen in dit vraagstuk, het serieus te nemen, en er bij sociale partners op aan te dringen dat zij daarover een akkoord maken zoals Mariëtte Hamer al zei. De discussie over de AOW en pensioenen gaat al snel met oplopende emoties gepaard en zullen wij de komende tijd met grote intentie en betrokkenheid moeten voeren. Ook zien we hier zoals elders op de arbeidsmarkt een volwassenwording van de onzekerheid, om met Judt te spreken. Of zoals een meneer mij gisteren mailde:
"Afgelopen vrijdag kreeg ik aanvraagformulieren van de SVB, waarbij ook een aanvullende mededeling gevoegd was over een wetsvoorstel om de toeslag die een AOW-gerechtigde zal krijgen i.v.m. zijn jongere partner, m.i.v. 1 jan 2011 met 8% te verlagen. Het wetsvoorstel is blijkbaar al in juni 2010 naar de Tweede Kamer gestuurd. Ik heb een deel van mijn leven op de Nederlandse Antillen gewoond en gewerkt en heb een partner die iets jonger is dan ik. Volgend jaar hoop ik 65 te worden. Vier jaar geleden heb ik een toekomstplanning gemaakt o.a. op basis van berekeningen die ABP en SVB voor mij deden. Ik volg dus de laatste jaren met toenemende ongerustheid de discussies over vergrijzing, crises, dekkingsgraden, afstempelen en bezuinigingsmaatregelen. Van de 2 bovengenoemde maatregelen was mij slechts bekend dat de "jongere partnertoelage AOW" pas over enkele jaren van kracht zou worden. En over bezuinigingsmaatregelen t.a.v. een "AOW-gat" is me helemaal niets bekend. " Wat dat laatste betreft heb ik de minister al tijdens het kennismakings-ao laten weten dat ik het werkelijk niet begrijp dat deze maatregel in het lijstje is blijven staan. Het schrappen van de AOW-tegemoetkoming voor mensen met onvolledige AOW. U hoort het goed: voor mensen met weinig nog veel minder. Dat noemt dit kabinet "Vrijheid en verantwoordelijkheid". Een liberaal heeft een warm hart en een koel hoofd, een christen-democraat is sociaal en betrokken. Ik doe een beroep op uw beiden dit onzalige plan van tafel te vegen. Opbrengst slechts 0,02 in het lijstje, oftewel 20 miljoen per jaar. Peanuts op een totaal van miljarden bezuinigingen de komende jaren. Mensen die hier dus later zijn gekomen, soms lang hebben gewerkt en geen pensioen hebben opgebouwd wacht hun dus een klein aow-tje, aangevuld met bijzondere bijstand, maar 10% lager dan een gewone AOW. Voor een partner die niet heeft gewerkt een 8% lagere partnertoeslag. Pesten heb ik het genoemd en nog voordat dit voorstel, dat de toets van de alg. wet gelijke behandeling niet MAG doorstaan, wil mijn fractie dit van tafel hebben. We zullen daartoe met mijn collega van D66 een voorstel indienen.

Voorzitter,
De pensioenbrief van de minister roept veel vragen op. Want hoe is het mogelijk om ons een brief van 5 pagina's te sturen zonder daarin het Pensioenakkoord dat sociale partners in juni maakten, ook maar één keer te noemen. Daarmee miskent u de waarde van het akkoord. Dat vindt mijn fractie buitengewoon onverstandig op dit terrein. Daarmee wordt de verwachting een sociaal akkoord te kunnen sluiten in mijn ogen niet makkelijker. En wellicht denkt door dit 10 keer te roepen, dat dat dan werkelijkheid wordt, maar werkelijke regie vraagt dappere bestuurders. Steunt de minister het pensioenakkoord? Is de minister het met mijn fractie eens dat de welvaartsvaste AOW daarin een onontbeerlijke schakel is? Is de minister het met ons eens dat het debat over de inhoud van een welvaartsvaste AOW in het parlement thuishoort en stuurt hij ons spoedig een uitgewerkt voorstel? Op uw website staat nog steeds een AOW-tekst refererend aan zware beroepen en Balkenende IV, echt heel merkwaardig (klikt u maar even op vraag en antwoord). Daarnaast rept de minister ook niet over 31 december, een nieuwe peildatum met mogelijk grote gevolgen. Mochten grote fondsen op 31 december onder het geraamde herstelpad zitten dan worden zij gedwongen tot het nemen van maatregelen. Afstempelen per 1 april 2012 is dan een optie. Vreest de minister niet met de PvdA dat we dan een jaar lang enorme onrust hebben onder vele duizenden, misschien honderdduizenden mensen. En dat terwijl u schrijft dat u van alle partijen in 2011 het uiterste verwacht. Bent u nu dan toch bereid de eerder aangehouden motie uit te voeren die oproept tot overleg met DNB, koepels en sociale partners om daarover afspraken te maken. Het zijn geen normale marktomstandigheden en tegelijkertijd wil iedereen hier streng toezicht op die fondsen die het met of zonder crisis toch al niet goed deden. Waarom geeft u niet aan wat u in januari gaat doen tegen de alsmaar groeiende onzekerheid bij mensen? Wij roepen op tot nemen van verantwoordelijkheid, tot zinnig beleid, tot het organiseren van rust en perspectief. Onlangs begon ik mijn betoog met een lofzang op ons pensioenstelsel en wil dat nog steeds doen; veel opgebouwd vermogen, solidariteit en collectiviteit. De moeite van het verdedigen waard. Voor de PvdA is echter wel van belang dat welke verandering er ook komt, die grondbeginselen overeind moeten blijven: collectief en solidair. Ook hier geldt dat er voor wat betreft eerlijk delen nog een hele wereld te winnen valt; lagere inkomens bouwen verhoudingsgewijs een heel klein pensioen op, vrouwen bouwen veel minder pensioen op dan mannen, werknemers bouwen weer meer pensioen op dan zelfstandigen. Mijn fractie is er een voorstander van nog eens goed naar het voorstel van de SER te kijken in hoeverre je mensen op het moment dat zij zelfstandig worden niet vrijwillig langer in hun voormalige pensioenfonds te laten zitten. Dat gebeurt nu al in enkele fondsen, enkele doen dat zelfs met een verplichtstelling. Verder verbaast het mij telkens weer dat de levensverwachting zo plotseling stijgt. Het is natuurlijk wel leuk nieuws als je oud bent, dat je dan weet dat je nog langer hebt...maar ik begrijp dat de fondsen hun cijfers en dekkingsgraden steeds aan verschillende sterftecijfertabellen moeten spiegelen. Dat kan toch niet waar zijn voorzitter, kan de regering uitsluitsel geven over of dat echt waar is en of zegt de minister toe dat te wijzigen? Nemen we het AG of het CBS?

Voorzitter,
Ik rond af met twee vragen van een andere orde. Wij weten inmiddels dat de rapportage van de drie wijze mannen over het UWV bij de minister op tafel ligt. Toch gek dat we dat niet voor de begrotingsbehandeling krijgen, graag een oprechte uitleg van de minister. Aan de staatssecretaris vraag ik in dit verband waarom hij in antwoord op vragen van burgers over arbeidsbemiddeling verwijst naar de onafhankelijke arbeidsadviseur, een prettige club mensen, lean en mean, ze hebben de afgelopen jaren 190.000 mensen geholpen! Hij heft ze op! Ik doe ieder jaar een oproep hen overeind te houden, heb ik in de staatssecretaris een onverwachte vriend gevonden, ik hoop het zeer. Voorzitter, een slotopmerking: wij zullen de onzekerheid van mensen voor hun baan en hun toekomst moeten bestrijden met perspectief, kansen en zekerheid. Aan het werk zou ik zeggen.