CENTRAAL PLANBUREAU
Persbericht 2010/41
Datum: 8 december 2010
Gevolgen Basel III op lange termijn positief
Overheid kan belangrijke faciliterende rol spelen
Strengere kapitaaleisen voor banken als gevolg van het Basel III pakket leveren op lange termijn waarschijnlijk meer op dan ze kosten. Wel zijn er op de korte termijn aanpassingskosten. De overheid kan deze verminderen, bijvoorbeeld door de invoeringstermijn over een aantal jaren uit te spreiden en tegelijkertijd dividenden in te perken, of door banken voor te schrijven hoe en wanneer ze hun kapitaal moeten verhogen. Dat concluderen de onderzoekers Michiel Bijlsma en Gijsbert Zwart in de CPB-studie 'Zijn strengere kapitaaleisen kostbaar?'.
In tegenstelling tot wat sommige banken claimen, leidt meer eigen vermogen op de lange termijn niet tot veel hogere financieringskosten. Een bank met meer eigen vermogen betaalt voor dat eigen vermogen een lagere vergoeding aan zijn financiers. Hoger eigen vermogen is minder risicovol, waardoor financiers met een lagere vergoeding genoegen nemen. Daarnaast zijn er maatschappelijke opbrengsten. Als banken hogere eigen vermogens aanhouden, is de kans op een bankencrisis lager. Zoals de financiële crisis heeft aangetoond, is zo'n bankencrisis maatschappelijk erg kostbaar. Wel zijn op korte termijn aanpassingskosten verbonden aan het ophogen van de eigen vermogens. Banken kunnen aan de nieuwe eisen voldoen door nieuwe aandelen uit te geven, maar kiezen in de praktijk eerder voor verhoging van leenrentes of vermindering van kredietverlening. Dat is slecht voor de economie en daarom maatschappelijk kostbaar.
De overheid kan deze aanpassingskosten verkleinen door de invoeringstermijn van Basel III te verlengen. Dan kunnen banken hun winst gebruiken om aan de hogere kapitaaleisen te voldoen. Dat moet dan echter wel gepaard gaan met een inperking van de mogelijkheden voor banken om dividend uit te keren aan hun aandeelhouders. Een andere mogelijkheid is dat de staat de banken verplicht aandelen uit te geven. Dit gaat weliswaar ten koste van bestaande aandeelhouders, maar daartegenover staan maatschappelijke baten in de vorm van een verminderde kans op faillissementen, een kleinere kans dat de overheid moet bijspringen, en geen schadelijke verhoging van leenrentes of inperking van krediet. Maatschappelijk gezien wegen deze baten ruimschoots op tegen de particuliere kosten.
Naar aanleiding van de financiële crisis zijn in september de kapitaaleisen aangescherpt (van minimaal 2% naar minimaal 7%) door het Basels Comité voor banktoezicht. Banken krijgen in het voorstel van het Comité tot 2019 de tijd om aan de nieuwe eisen te voldoen. Dit is een onderdeel van een groter pakket maatregelen dat bekend staat onder de naam Basel III.
CPB Document 215, 'Zijn strengere kapitaaleisen kostbaar?', is (gratis) beschikbaar als PDF-bestand op de website van het CPB (www.cpb.nl).
Centraal Planbureau