Algemene Rekenkamer

Nieuwsbrief
8 december 2010

Betere controle scheepvaart, Noordzee niet schoner, niet vuiler

Zeeschepen leveren jaarlijks meer afval in havens in

Het toezicht en de controle van Nederlandse instanties op de zeescheepvaart is in het afgelopen decennium verbeterd. De beschikbare personeelscapaciteit wordt meer gericht op risicovolle schepen. Ook de opsporing en vervolging van veroorzakers van vervuiling op zee is verbeterd. Olievlekken op de Noordzee kunnen adequater worden bestreden door uitbreiding en vernieuwing van materieel. In havens kunnen schepen hun afval beter inleveren. Er wordt steeds meer afval ingeleverd door de 50.000 tot 60.000 zeeschepen die jaarlijks Nederlandse havens aandoen. Maar de afgifte van afval gebeurt nog niet optimaal, omdat de voorschriften per haven verschillen. De hoeveelheid afval in de Noordzee en op Nederlandse stranden - deels veroorzaakt door de scheepvaart ⤤" is niet afgenomen. Er zijn minder olieverontreinigingen op de Noordzee.

Dit concludeert de Algemene Rekenkamer in het op 8 december 2010 gepubliceerde onderzoeksrapport Milieuvervuiling door zeeschepen; Terugblik 2010. Hierin zijn de bevindingen van onderzoek uit 2001 opnieuw tegen het licht gehouden en is onderzocht wat inspanningen sindsdien hebben opgeleverd. De luchtvervuiling door zeeschepen is niet in het onderzoek betrokken.

Plastic in magen van zeevogels
De mate van verontreiniging op zee wordt onder meer gemeten door de hoeveelheid afval in magen van Noordse stormvogels. Die hoeveelheid is in de afgelopen tien jaar niet toegenomen, terwijl de zeescheepvaart groeit. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu spreekt daarom van een positief resultaat.

Gerichte inspecties in zeehavens, certificering uitbesteed De Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) controleert in de havens gerichter dan in 2001 buitenlandse schepen met de hoogste risico's op milieuvervuiling. Dit betreft bijvoorbeeld olie- en chemicaliëntankers. Aangescherpte Europese regels helpen hierbij. De IVW heeft de certificering van zeeschepen grotendeels uitbesteed aan particuliere bedrijven. Dit brengt het risico met zich mee dat vakkennis verloren gaat, omdat inspecteurs zelf minder op de schepen komen. De kwaliteit van de Nederlandse vloot is volgens een internationale vergelijking het afgelopen decennium gedaald. Inmiddels is weer een verbetering zichtbaar.

Meer afval in zeehavens ingeleverd
De aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer uit 2001 om te zorgen voor betere voorzieningen in de havens om afval af te geven zijn opgevolgd. Meer scheepsafval wordt ingeleverd. Inmiddels doen twee op de vijf zeeschepen dit in Nederlandse havens. Dit wil niet zeggen dat de overige schepen hun afval op zee overboord zetten. Schepen mogen bijvoorbeeld in bepaalde gevallen hun afval meenemen tot een volgende haven. Volgens reders is het internationaal gezien nog steeds een puzzel om uit te vinden welk afval een kapitein in welke haven op welk moment en op welke manier kan afgeven. Ook in Nederland is het systeem voor afgifte van scheepsafval nog niet optimaal.

Sinds een aantal jaren moet een havenbeheerder in Nederland in een afvalplan vastleggen dat er voor zeeschepen toereikende voorzieningen zijn om van het afval af te komen. De minister van Infrastructuur en Milieu keurt zo'n havenafvalplan, en kan zo controleren of Nederland zich aan internationale afspraken houdt. In alle Nederlandse havens bestaan inmiddels voorzieningen om afval te ontvangen.

Pogingen om in de gehele Europese Unie één tarief te hanteren voor afvalinzameling in zeehavens zijn mislukt.

Meer luchtsurveillances en inzet satelliet
De behoefte aan controles vanuit de lucht, onder meer op het al dan niet opzettelijk lozen van afval vanaf schepen in zee, wordt door de Kustwacht beter onderbouwd dan in 2001. Sinds 2007 is een tweede vliegtuig inzetbaar. Toch wordt pas sinds 2009 het aantal geplande vlieguren ook daadwerkelijk gehaald. Er wordt 's nachts minder gevlogen dan overdag, terwijl er 's nachts naar verhouding meer verontreinigingen plaatsvinden en de vluchten volgens planning van de Kustwacht evenredig verdeeld moeten worden over het etmaal. De pakkans voor overtreders is vergroot doordat er sinds vier jaar ook satellietfoto's worden gebruikt om milieuverontreiniging op zee op te sporen.

Bestrijding olievlekken en vervolging vervuilers verbeterd Inmiddels is er bij Rijkswaterstaat voldoende materieel om milieuverontreinigingen te bestrijden. Het aantal en de grootte van de olievlekken op de Noordzee is sinds 2001 afgenomen. Tussen 2002 en 2009 is voor ¤ 16 miljoen aan kosten vooor opruimacties op veroorzakers verhaald. Veroorzakers van vervuiling kunnen beter vervolgd worden doordat de handhavers op de Noordzee en in zeehavens meer samenwerken. Tussen het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en het Openbaar Ministerie bestaan nog steeds verschillen van mening over de strafbaarstelling bij het niet of niet volledig bijhouden van het oliejournaal door buitenlandse schepen. De Algemene Rekenkamer vindt het positief dat de minister naar aanleiding van dit onderzoek aankondigt dat er een eenduidig rijksstandpunt hierover komt.