ChristenUnie
Grotere rol familie in zorg
donderdag 18 november 2010 16:06 Identiteitsgebonden zorg is niet meer
weg te denken uit onze Nederlandse samenleving. Maar er is geen reden
om zelfgenoegzaam achterover te leunen. Het hoofdstuk over ouderenzorg
in het coalitieakkoord van de nieuwe regering suggereert misschien dat
er een periode van rust, meer handen aan het bed en meer geld
aanbreekt.
Maar het is de vraag of we daarmee voldoende voorbereid zijn op de
vragen die op ons afkomen: vergrijzing, vereenzaming, een AWBZ die
financieel niet beheersbaar lijkt, en krapte op de arbeidsmarkt. En dan
heb ik het nog niet eens over al die zaken waar het coalitieakkoord
niet over spreekt: de noodzaak van waarden in de zorg als
naastenliefde, liefdevolle bejegening en onderling vertrouwen. Zaken
die je niet in `zorgbeginselwetten' vangt, maar vooral in cultuur en
mentaliteit in een zorginstelling.
Mantelzorg
Wat mij verbaast, is dat in het hele hoofdstuk over ouderenzorg in het
coalitie- en gedoogakkoord de begrippen mantelzorg en vrijwilligerswerk
ontbreken. Juist als we in de ouderenzorg tekortkomingen constateren,
zoals liefdevolle aandacht en zomaar dagelijks naar buiten kunnen gaan,
is versterking van sociale netwerken rondom ouderen van het
allergrootste belang. We moeten een omslag maken van `zorgen voor' naar
`zorgen met'. Daarbij moet de rol van familie en mantelzorgers de
nadruk krijgen in opleidingen van verpleegkundigen (hoe kun je `zorgen
met' de familie voor de cliënt) en vervolgens ook in de instellingen
zelf. In de afgelopen tientallen jaren is de zorg
geïnstitutionaliseerd. De rol van de overheid is sterker geworden. De
plicht om te zorgen is verdrongen door het recht op zorg. Terugkijkend
moeten we ons eerlijk de vraag stellen of we het niet te veel hebben
laten gebeuren dat de overheid een groot deel van onze corebusiness,
namelijk onze diaconale taak, heeft afgenomen, en of het niet de
hoogste tijd is om bepaalde taken weer `terug te eisen'. Natuurlijk wel
met een eigentijdse invulling, met behoud van het goede waarvoor de
overheid borg moet blijven staan: de betaalbaarheid, toegankelijkheid
en bereikbaarheid van de zorg.
Zelfredzaamheid
Grote vraag is onder welke condities en volgens welke aanpak een nieuwe
diaconale aanpak zal slagen. De toegenomen individualisering waarbij
zelfredzaamheid, onafhankelijkheid en economische zelfstandigheid
centraal staan, heeft z'n weerslag gekregen op het groeiende gebruik
van de mogelijkheden die de AWBZ biedt. Langs die weg zijn mensen
persoonlijk in staat in hun individuele zorgvraag te voorzien.
Afhankelijkheid tonen en zorgtaken vervullen voor anderen zijn niet
meer vanzelfsprekend. Te afhankelijke situaties, bijvoorbeeld in het
geval van dementie worden door velen zelfs als mensonwaardig beschouwd
en als reden opgegeven voor een verzoek tot euthanasie. `Dementie wil
ik mijn familie niet aandoen...' De laatste tijd hoor ik nog wel eens
bezorgd zeggen dat de zorg aan het verschralen is. Het is belangrijk om
ervoor te zorgen dat dit niet gebeurt. Maar laten we verschraling van
de zorg niet verwarren met het begrip maatschappelijke verschraling,
wat zich uit in een toename van mensen die zich buitengesloten voelen
en de afname van mededogen met zwakken in de samenleving.
Maatschappelijke verschraling ga je niet tegen met een toename van
professionele zorg, maar met meer onderlinge verbondenheid en omzien
naar elkaar. Als zich op het terrein van jeugd en gezin problemen
voordoen, wordt geïnventariseerd wie en wat zich om het gezin bevindt
om een bijdrage te leveren aan steun en oplossingen. Vervolgens wordt
gekeken welke professionele zorg nog nodig is. Waarom zou je dit
eigenkrachtprincipe ook niet toepassen in de ouderen- en
gehandicaptenzorg? Aan de maatschappelijke verschraling moet wat gedaan
worden. Daarvoor zijn kerken hard nodig. De betekenis van de gelijkenis
van de barmhartige Samaritaan moet elke keer weer opnieuw doordacht
worden. Christelijke zorginstellingen kunnen helpen de wisselwerking
tussen formele en informele zorg op gang brengen.
Dit is een samenvatting van de lezing die Tweede Kamerlid Esmé Wiegman
vorige week hield ter gelegenheid van het veertigjarig jubileum van de
Wijngaard en het tienjarig jubileum van de Accolade Zorggroep in Zeist.
Deze ingekorte versie is donderdag 18 november in het Nederlands
Dagblad gepubliceerd.
In de media