Radboud Universiteit Nijmegen
CDA-congres: een emotionele achtbaan
Datum bericht: 5 oktober 2010
Zaterdag 2 oktober hield het CDA zijn eerste congres uit de
geschiedenis over een concept-regeerakkoord. Parlementair historica
Charlotte Brand was daarbij. Haar observaties.
Gespannen sfeer
Voor de Arnhemse Rijnhal verzamelden zich in alle vroegte tientallen
actievoerders die probeerden de CDA-leden te overtuigen tegen het
akkoord te stemmen. Er waren spandoeken met uitspraken als `Zeg nee
tegen de PVV' en `Vader, vergeef hen, ze weten niet wat ze doen'. De
sfeer in de zaal was bij binnenkomst direct geladen, niet verwonderlijk
want er stond heel wat op het spel. Het ging niet alleen om
regeringsdeelname maar ook om eenheid binnen de partij en daarmee om de
toekomst van het CDA. Duizenden CDA'ers stroomden binnen. Na tienen
opende interim-partijvoorzitter Henk Bleker het congres. Hij kreeg
direct een staande ovatie, waarmee meteen duidelijk leek dat een
meerderheid van het congres zich achter het akkoord zou scharen. Het
bleef echter spannend wat de verhouding tussen voor- en tegenstanders
zou worden.
Applaus als graadmeter
Vervolgens lichtten onderhandelaar Ank Bijleveld en demissionair
minister van Financiën Jan Kees de Jager het concept-akkoord toe.
Volgens Bijleveld had het akkoord `optimaal recht gedaan aan
CDA-principes'. CDA-leden konden vervolgens met de twee
partijkopstukken in debat over de inhoud van het akkoord. Echt
inhoudelijke vragen bleven uit, de sprekers gingen direct over tot een
stemverklaring. Opvallend genoeg waren het vooral tegenstanders die
zich roerden. Toch kreeg de enkele voorstander die zich naar voren
begaf een beduidend harder applaus dan de tegenstanders.
Middagsessie: emoties
Na de lunch sprak fractievoorzitter Maxime Verhagen het congres toe. In
een emotionele speech riep hij de leden op voor het akkoord te stemmen.
Verhagen dankte Klink voor zijn inzet. Die liet echter vlak hierna in
een radiointerview koeltjes weten dat dit gebaar niet zomaar goedmaakte
wat er in de inmiddels roemruchte fractievergadering was gebeurd.
Waren in de ochtend de emoties bij diverse sprekers al merkbaar, in de
middag leken deze gevoelens nog sterker. De sprekers werden met
applaus, staande ovaties of boegeroep ontvangen. Prominenten als de
oud-premiers Piet de Jong en Dries van Agt, partijbestuurslid Hannie
van Leeuwen en demissionair minister Camiel Eurlings namen het woord.
Ook Ernst Hirsch Ballin (`doe dit ons land en onze partij niet aan'),
Ab Klink (`don't do it'), Ad Koppejan en Kathleen Ferrier spraken en
adviseerden het congres. De dissidenten oogden wat eenzaam, de andere
fractieleden spraken niet of nauwelijks met hen.
Chaotische stemming
De stemming over de resoluties, tegen vijven, ontaardde in een complete
chaos. Eén van de resoluties waarin werd opgeroepen geen samenwerking
met de PVV aan te gaan, moest tot vier keer toe in stemming worden
gebracht. Vooraf was niet besloten wat de volgorde was van de stemming
en het maakte het er niet eenvoudiger op dat de stembriefjes `voor' en
`tegen' dezelfde kleur hadden. Uiteindelijk kwam in stemming waarin
het partijbestuur de fractie opriep voor het regeerakkoord te stemmen.
Er kwam een notaris aan te pas om de stemverhouding te controleren. Van
de 4033 uitgebrachte stemmen waren 1274 tegen en 2759 voor. Er ging een
zucht van opluchting door de zaal. Tegelijkertijd was de overwinning
niet zo glorieus als vooraf gedacht. Tegen de verwachtingen in ging
maar liefst eerderde van de CDA-leden niet akkoord met de beoogde
coalitievorming.
Ferrier en Koppejan
Het is de vraag wat Ferrier en Koppejan zullen besluiten tijdens de
CDA-fractievergadering op 5 oktober. Geven ze toch hun steun aan de
coalitie en binden ze in of blijven ze bij hun verzet? Indien dat
laatste het geval is kunnen ze net als de loyalisten in 1977 ervoor
kiezen wel in de fractie te blijven maar zich de vrijheid te
permitteren om anders te stemmen dan de fractie. Dan zal de SGP
klaarstaan om indien nodig de coalitie van Rutte aan een meerderheid te
helpen. Een andere mogelijkheid is dat de formatie alsnog klapt omdat
Verhagen niet met twee dissidenten verder kan. Een derde mogelijkheid
is dat Koppejan en Ferrier vrijwillig opstappen en uit de politiek
verdwijnen. Ze kunnen er ook voor kiezen te blijven en een eigen
fractie (`Groep') te beginnen, zoals Verdonk en Wilders eerder hebben
gedaan. Dat lijkt niet waarschijnlijk gezien hun eerdere uitlatingen
hierover. In het uiterste geval kunnen ze uit de fractie worden gezet.
Kortom de spanning is nog niet uit te lucht.
Charlotte Brand is onderzoeker bij het Nijmeegse Centrum voor
parlementaire geschiedenis (CPG). Ze houdt een dagboek over de
kabinetsformatie bij. Drie collega's doen dat ook. Volgend jaar
publiceert het CPG een boek over de Nederlandse kabinetsformaties 1977
-2007.