DenkTank: Veel kritiek op publieke sector, vertrouwen staat onder druk

01/10/2010 18:01

Stichting De Nationale Denktank

Persbericht De Nationale DenkTank, embargo tot 2 oktober 2010

De Nationale DenkTank 2010 presenteert analyse over 'vertrouwen in een veranderende samenleving'

Er is veel kritiek van Nederlanders op het functioneren van publieke instituties, zoals overheden, de rechtspraak, politie en wetenschap. Zo vindt 67 procent van de Nederlanders ze 'afstandelijk', 59 procent 'niet transparant'en 61 procent 'inefficiënt'. Publieke functionarissen ervaren dit vaak als dalend vertrouwen van burgers. Achter het woord 'vertrouwen'gaan echter verschillende problemen schuil. Zo spreekt de politie van een gezagsprobleem, de rechtspraak van toenemende kritiek en spreken pensioeninstanties over gebrek aan betrokkenheid. Deze kunnen op termijn het institutionele vertrouwen ondermijnen.

De Nationale DenkTank 2010 presenteert vandaag zijn tussentijdse resultaten van onderzoek naar het verbeteren van vertrouwen tussen burgers en publieke instanties. De 22 jonge wetenschappers hebben het vraagstuk onderzocht op de terreinen: politie, rechtspraak, wetenschap en beleid, pensioenen en het vertrouwen van de overheid in de burger. Honderden ambtenaren, wetenschappers, politiemensen en rechters hebben deelgenomen aan het onderzoek. Daarnaast is een bevolkingsenqu(ee)te uitgevoerd in samenwerking met McKinsey & Company en bureau Newcom Research & Consultancy. Op het Expertforum, zaterdag 2 oktober in Haarlem, worden de bevindingen voorgelegd aan genodigde experts en wordt gestart met het ontwikkelen van concrete oplossingen. Half december presenteert de DenkTank zijn Eindrapport.

Enkele bevindingen uit het onderzoek:

Politie

De politie ervaart een gezagsprobleem en toename van agressie. 88% van de politieambtenaren vindt dat het gezag van de politie is afgenomen. Toch vindt 72% van de Nederlanders dat de politie in meer of minder mate gezag heeft. De politie kan volgens de Nederlanders haar gezag vooral vergroten door krachtiger optreden (39%) en door het schrappen van boete-quotum (35%). Daarnaast wordt veel genoemd 'een persoonlijke benadering'(35%)en de inzet van meer wijkagenten (29%).

Rechtspraak

Het DenkTank onderzoekt laat zien dat er flinke kritiek is op de rechtspraak. Zo denkt 85% van de mensen dat veel daders alsnog vrijuit gaan en vindt 69% dat rechters vaker gecontroleerd mogen worden. Rechters en juridisch medewerkers die de DenkTank ondervroeg hebben het meeste begrip voor kritiek op de lange procedures. 90% van hen geeft aan dit als hoogste prioriteit te zien voor verbeteringen. Daarnaast willen zij graag verbetering realiseren van de begrijpelijkheid van uitspraken (74%), de juridische kwaliteit van de Rechtspraak (74%) en duidelijke motivering van uitspraken (76%) wat in lijn is met de kritiek van burgers.

Wetenschap en beleid

De DenkTank ziet dat de burger verward raakt in het publieke debat rond overheidsbeleid waar wetenschap een belangrijke rol speelt, bijvoorbeeld in klimaatbeleid of vaccinatiebeleid. Deze verwarring wordt veroorzaakt door een moeizame en gebrekkige scheiding tussen feiten en meningen tussen de verschillende belanghebbenden. Wetenschappelijke instituten genieten weliswaar nog steeds relatief veel vertrouwen van de Nederlanders, 45% heeft veel tot zeer veel vertrouwen. Echter, slechts 17 % vindt de wetenschap onafhankelijk. En slechts 10% van de mensen gelooft dat wetenschappelijk bewijs een rol speelt in besluitvorming of dat beleid stoelt op wetenschappelijk bewijs. 70% van de wetenschappers zegt niet goed te zijn uitgerust voor een actieve rol in het maatschappelijk debat

Pensioen

Er is zorg dat het Nederlandse pensioensysteem op steeds minder vertrouwen zal steunen. 68 % van de Nederlanders geeft aan zich enige tot grote zorgen te maken over zijn of haar oude dagvoorziening. Daarbij zegt 56% van de mensen dat ze zijn verrast door de plannen de AOW leeftijd te verhogen en over de twijfel die is ontstaan over de hoogte van de pensioenen. Slechts 22% van alle Nederlanders en slechts 13 % van de jongeren tot 35 jaar, voelt zich gerepresenteerd door werknemersorganisaties (zoals vakbonden) die betrokken zijn bij beslissingen over de pensioenen.

Het vertrouwen van de overheid in de burger

Een grote meerderheid (73%) van de Nederlanders vindt dat er teveel regels zijn in Nederland. 62% van de respondenten zegt dat de overheid meer op hen moet vertrouwen. Tegelijkertijd vindt slechts 45% van de Nederlanders dat de overheid hen voldoende beschermt tegen ongevallen, rampen en incidenten. De overheid probeert het aantal regels te verminderen. Echter, van de overheid wordt ook verwacht burgers voor risico's te behoeden.

Oorzaken

De DenkTank identificeert een aantal algemene oorzaken van de problemen die samenhangen met vertrouwen.

De verwachting die burgers hebben van de overheid is hoog, aldus de DenkTank. Nederlanders vinden dat de overheid risico's moet uitsluiten en onzekerheden moet wegnemen.

Daarnaast is de communicatie van overheden, maar bijvoorbeeld ook van pensioenfondsen vaak technisch en ingewikkeld. Ook reageren functionarissen vaak formalistisch en technocratisch op incidenten terwijl het publiek emotioneel betrokken is geraakt.

Als laatste structurele oorzaak ziet de DenkTank de interne organisatie die vaak erg gelaagd en ingewikkeld is. Daardoor kan niet snel worden gereageerd op de actualiteit en kunnen aanpassingen aan de omgeving niet snel worden doorgevoerd.

Wat is Stichting de Nationale DenkTank?

Het doel van Stichting de Nationale DenkTank is het stimuleren van innovatie door een multidisciplinair netwerk te creëren van ondernemende en creatieve mensen. De stichting brengt talent bij elkaar met een brede blik en maatschappelijke interesse en stimuleert ze om buiten de bestaande kaders te denken. Het netwerk vormt een brug tussen overheid, wetenschap en bedrijfsleven, en bevordert kruisbestuiving tussen verschillende disciplines.

De onderzoeksvraag dit jaar is tot stand gekomen na raadpleging van experts en in samenwerking met de organisaties die de DenkTank 2010 ondersteunen: het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke ordening en Milieu; het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties; het ministerie van Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid; de nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit; de Politieacademie in combinatie met Korps Flevoland; de Raad voor de rechtspraak en het Adviescollege Toetsing Administratieve Lasten.

Structureel wordt de DenkTank ondersteund door onder andere de Universiteit van Amsterdam, Universiteit Leiden en Wageningen Universiteit, McKinsey & Company, De Baak, YER, De Brauw Blackstone Westbroek, Menzis, Studelta, Newcom Research & Consultancy, Sp!ts en de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen.

De voorgaande DenkTank-edities hebben zich gericht op de zorg voor chronische zieken, problemen in het onderwijs, ongezonde leefstijl van jongeren en energiebesparing. Deze DenkTanks bleken heel vruchtbaar en hebben tal van nieuwe inzichten en acties opgeleverd om deze maatschappelijke problemen aan te pakken. Media en politiek hebben de verschillende DenkTanks dan ook met veel aandacht gevolgd.

De deelnemers

Ieder jaar wordt een Nationale DenkTank samengesteld, bestaande uit ongeveer twintig excellente masterstudenten, pas-afgestudeerden en promovendi. Zij worden geselecteerd op basis van intellectuele capaciteiten, interpersoonlijke vaardigheden, creativiteit en maatschappelijke interesse. Net als de vorige jaren is een zeer multidisciplinair team samengesteld. De achtergrond van de deelnemers loopt uiteen van Experimentele Natuurkunde tot Internationale Betrekkingen en van Econometrie tot Fiscaal Recht.