Rijksdienst Cultureel Erfgoed
Nederland geeft VOC-schat terug aan Australië
Persbericht | 14 sep 2010 - 12:47
Nederland geeft zijn zilveren muntschat en andere voorwerpen uit de
wrakken van de Batavia en drie andere VOC-schepen, die in de
zeventiende en achttiende eeuw voor de Australische kust vergingen,
terug aan Australië. Daarover tekenen het ministerie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap en de Australische ambassade woensdag 15
september een overeenkomst op VOC-schip de Batavia in Lelystad.
Het gaat om de vondsten van archeologische opgravingen bij de
scheepswrakken van de Vergulde Draeck (vergaan in 1656), de Zuytdorp,
(1712) de Zeewijk (1727) en de meest bekende: de Batavia (1629). De
VOC-schepen waren in hun tijd op weg naar Batavia, het huidige Jakarta
in Indonesië. Ze voeren te ver door naar het oosten en vergingen voor
de kust van West-Australië. Het VOC-vlaggenschip Batavia was het eerste
Nederlandse schip dat voor die kust verloren ging. Het vervoerde onder
meer zilveren munten en zandstenen blokken voor een nieuwe stadpoort in
Batavia. Het wrak werd net als dat van de andere schepen pas in de
jaren '60 van de vorige eeuw ontdekt.
Collectiebeheer
In 1972 spraken Nederland en Australië af de vondsten uit opgravingen
en archeologisch onderzoek te verdelen. Daarvoor werd het Australian
Netherlands Committee on Old Dutch Shipwrecks (Ancods) in het leven
geroepen. Het grootste deel van de collectie bevindt zich in het
Western Australian Museum in Fremantle. Inmiddels is het verdelen van
archeologische collecties achterhaald. "Het eigendomsrecht van de vier
VOC schepen is destijds aan Australië geschonken op voorwaarde dat
Nederland een deel van de vondsten kreeg. Daar denken we nu anders
over. Een archeologisch vondstcomplex houden we in principe bijeen en
in de buurt van de oorspronkelijke vindplaats. Een stel losse
voorwerpen vertellen ons niet zoveel over het verleden. De grootste
waarde heeft de collectie als deze als één geheel bestudeerd kan
worden," legt Andrea Otte, beleidsmedewerker maritiem erfgoed van de
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed uit.
Teruggave Ancods-collectie
In 2006 deed minister Maria van der Hoeven tijdens haar bezoek aan
Australië de toezegging dat het Nederlandse deel van de collectie zou
worden teruggegeven. Na twee jaar voorbereiding tekenen de
directeur-generaal Cultuur en Media van het Ministerie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap Judith van Kranendonk en de Australische
ambassadeur in Nederland, Lydia Morton, op 15 september een mutual
declaration waarin de overdracht aan Australië wordt geregeld. Dit
gebeurt op de replica van de Batavia in Lelystad, die aan de hand van
gegevens uit het archeologisch onderzoek bij het scheepswrak is
nagebouwd. In het naastgelegen Nieuw Land Erfgoedcentrum is tot 28
oktober een kleine expositie ingericht met objecten uit de
Ancods-collectie. Het Centrum voor Internationale Erfgoedactiviteiten
heeft de collectie in opdracht van de Rijksdienst inmiddels
gedocumenteerd en gefotografeerd, waardoor die binnenkort voor iedereen
via internet beschikbaar is. Otte: "Zo wordt de collectie, ondanks het
vertrek naar Australië, in feite beter toegankelijk dan hij was."