Rijksoverheid
6 september 2010
Toezegging verkenning dagbalancering voor kleinverbruikers
Tijdens de behandeling van het wetsvoorstel tot wijziging van de Gas! en
Elektriciteitswet 1998, tot versterking van de werking van de gasmarkt,
verbetering van de voorzieningszekerheid en houdende regels met betrekking tot
de voorrang voor duurzame elektriciteit, alsmede enkele andere wijzigingen van
deze wetten (Kamerstukken II, 2009/10, nr. 31 904) heb ik toegezegd dat ik, in
overleg met de NMa en de leveranciers van kleinverbruikers, zal bezien of het
wenselijk is om voor kleinverbruikers te komen tot een systeem van
dagbalancering, en aan welke voorwaarden dan moet worden voldaan.
1. Het nieuwe balanceringsregime
Op basis van bovengenoemd wetsvoorstel heeft GTS, in overleg met
representatieve organisaties uit de gassector, het nieuwe balanceringsregime
nader ingevuld en vastgelegd in een voorstel tot wijziging van de gascodes. Dit
codevoorstel voor een nieuw balanceringsregime kent geen vaste
balanceringsperiode. Het systeem wordt gebalanceerd wanneer het
gastransportnet buiten vooraf vastgestelde grenzen dreigt te komen
(systeembalancering). Dit kan een uur zijn, maar dit kan ook een periode zijn van
meerdere uren of zelfs dagen. Marktpartijen (programmaverantwoordelijken)
krijgen elk uur informatie over hun eigen onbalanspositie en de situatie van het
gastransportnet. Zolang het systeem niet buiten de vooraf vastgestelde grenzen
komt, heeft elke programmaverantwoordelijke de mogelijkheid om zijn
onbalanspositie aan te passen door zijn verbruik of invoeding aan te passen of
door gas te kopen of te verkopen. Vanuit de biedladder is informatie beschikbaar
over de prijs die betaald moet worden wanneer GTS de balans moet herstellen,
zodat de programmaverantwoordelijke weet welke risico's hij loopt. In dit voorstel
worden marktpartijen gestimuleerd om zelf bij te dragen aan het in balans houden
van het gastransportnet.
2. Dagbalancering voor kleinverbruikers
Naar aanleiding van mijn toezegging heb ik 16 maart 2010 een
verkenningsdocument uitgestuurd aan alle leveranciers van kleinverbruikers in
Nederland (de vergunninghoudende leveranciers). Dit document heb ik ter
informatie toegezonden aan een aantal representatieve organisaties. In het
verkenningsdocument heb ik de aanleiding, het voorliggende voorstel voor een
nieuw balanceringsregime en een aantal opties om te komen tot dagbalancering
voor kleinverbruikers geschetst.
Met deze verkenning wilde ik een beeld krijgen of leveranciers van
kleinverbruikers behoefte hebben aan een vorm van dagbalancering en, zo ja,
welke variant daarbij de voorkeur heeft. Bij de verkenning van de opties is
nadrukkelijk rekening gehouden met het voorstel voor een nieuw
balanceringsregime zoals dat voorligt bij de NMa. Dit voorstel blijft immers gelden
voor grootverbruikers, grenspunten en invoedingspunten.
Reactie leveranciers
Een kleiner deel van de leveranciers (vier van de elf bedrijven) heeft behoefte aan
een vorm van dagbalancering. Zij geven aan dat een vorm van dagbalancering
hun positie op de groothandelsmarkt zal versterken. Het gaat dan vooral om
kleinere leveranciers. Deze leveranciers verwachten dat dagbalancering tot meer
concurrentie zal leiden en dat zij en anderen dan beter in staat zullen zijn om gas
aan te bieden aan kleinverbruikers. Dagbalancering is volgens deze leveranciers
goed voor het level playing field tussen leveranciers met en zonder eigen
flexibiliteitsmiddelen (m.n. gasopslagen). Verder verwachten zij dat door de
centrale inkoop van flexibiliteit door GTS de gemiddelde kosten voor intraday
flexibiliteit lager zullen zijn en dat deze kosten voor alle leveranciers gelijk zullen
zijn.
De meeste leveranciers aan kleinverbruikers zijn echter tegen dagbalancering. Zij
hebben vertrouwen in het voorgestelde balanceringsregime waarin onbalans
alleen wordt verrekend wanneer de balans van het net buiten vooraf vastgestelde
grenzen dreigt te komen. Zij willen hun eigen flexibiliteitsmiddelen primair
inzetten ten behoeve van hun eigen afnemers en wijzen er op dat wanneer er
gekozen wordt voor dagbalancering er geen prikkels meer zijn om te investeren in
korte termijn flexibiliteit (m.n. gasopslag in zoutcavernes). Een aantal leveranciers
wijst ook op de mogelijkheid om, zolang GasTerra dominant is op de markt voor
flexibiliteit, via GTS flexibiliteit in te kopen. Ook zijn er bezwaren tegen een
systeem waarbij de groothandelsmarkt en de kleinverbruikersmarkt worden
gescheiden. Eén leverancier heeft geen mening en is op korte termijn ook niet
voornemens om zelf actief te worden op de groothandelsmarkt voor gas.
Alle leveranciers hechten aan snelle invoering van de gasmarktmaatregelen,
inclusief het voorgestelde balanceringsregime. De discussie over dagbalancering
mag voor vrijwel alle leveranciers niet tot vertraging van de invoering van het
voorgestelde balanceringsregime leiden.
Reactie representatieve organisaties
Ook de reacties van de representatieve organisaties zijn niet eenduidig.
Sommigen hechten aan het voorgestelde systeem, anderen zijn juist voorstander
van dagbalancering, maar willen dit niet beperken tot kleinverbruikers. Zij willen
of gelijk dagbalancering invoeren voor de hele markt, of ! gelet op de bestaande
mogelijkheid om via GTS flexibiliteit in te kopen ! eerst de ontwikkelingen op de
intraday markt afwachten en over enkele jaren breder onderzoeken of er in de
markt behoefte is aan dagbalancering. Het splitsen van de markt in een
kleinverbruikersmarkt (dagbalancering) en een grootverbruikersmarkt
(systeembalancering) is niet populair. Verder wordt ook hier gewezen op de
bestaande mogelijkheid om flexibiliteit in te kopen bij GTS. Ook de
representatieve organisaties hechten aan een snelle invoering van de
gasmarktmaatregelen, waarbij het nieuwe balanceringsregime niet onnodig mag
worden vertraagd.
Reacties GTS en NMA
GTS wijst er in haar reactie op dat het voorstel voor het nieuwe
balanceringsregime in nauw overleg met alle betrokken partijen tot stand is
gekomen. Volgens GTS vindt een groot deel van de marktpartijen het voorstel een
verbetering ten opzichte van het huidige balanceringsregime en vinden alle
partijen het een werkbaar voorstel. GTS wijst er op dat dagbalancering voor
kleinverbruikers slecht is voor het investeringsklimaat in gasopslagen. Wanneer
gekozen wordt voor dagbalancering voor kleinverbruikers, moet GTS een
substantieel deel van beschikbare flexibiliteitsmiddelen (o.a. gasopslagen)
langdurig contracteren. Deze opslagen zijn dan niet meer beschikbaar voor
marktpartijen. Dit is volgens GTS slecht voor de werking van de Nederlandse
markt en schaadt de positie van Nederland als gasrotonde. In overleg met
marktpartijen is juist bewust gekozen voor investeringen door de markt en niet
door GTS (gereguleerd). Verder ontraadt GTS op dit moment invoering van enige
vorm van dagbalancering, omdat dit onvermijdelijk leidt tot vertraging van de
invoering van het nieuwe balanceringsregime en de daarmee beoogde
verbeteringen van de gasmarkt.
De NMa ziet wel een aantal voordelen bij mogelijke opties voor dagbalancering
voor kleinverbruikers, maar kan dit pas goed beoordelen wanneer er uitgewerkte
voorstellen liggen. Echter ook de NMa is van oordeel dat er in de markt een breed
gedragen wens is om het huidige voorstel voor een nieuw balanceringsregime zo
snel mogelijk te implementeren. De NMa geeft aan dat het aanpassen van het
voorstel aan dagbalancering voor kleinverbruikers minimaal een jaar vertraging
zal opleveren, terwijl het niet duidelijk is of dagbalancering voor kleinverbruikers
de toegang voor leveranciers aan kleinverbruikers tot de groothandelsmarkt zal
bevorderen. De NMa wil verder onderzoek doen naar de mogelijkheden van
dagbalancering voor alle afnemers. Zij verwacht dat volledige dagbalancering de
werking van de gasmarkt het beste bevordert. Dagbalancering voor alle afnemers
is volgens de NMa het meest gehanteerde balanceringsregime in Europa. Zij
verwacht dat de Europese Framework Guidelines en de aansluitende Europese
Netcodes zullen streven naar dagbalancering.
De Europese Framework Guidelines moeten nog worden opgesteld. Het nog niet
zeker of deze Guidelines een vaste balanceringstermijn zullen voorschrijven.
Waarschijnlijk zullen deze Guidelines wel een marktgebaseerd balanceringsregime
voorschrijven. Het huidige voorstel voor een nieuw balanceringsregime voldoet
hier volledig aan. Veel landen om ons heen kennen wel een vorm van
dagbalancering. De invulling verschilt echter per land.
Mijn conclusie is dat het nu niet wenselijk is om over te gaan op een systeem van
dagbalancering voor kleinverbruikers. Hiervoor is momenteel onvoldoende
draagvlak bij leveranciers aan kleinverbruikers en andere betrokkenen, waaronder
de NMa. Er is een brede wens om de gasmarktmaatregelen, waaronder het nieuwe
balanceringsregime, snel in te voeren. Ik deel deze wens. Veel marktpartijen
maken ook bezwaar tegen het opsplitsen van de markt in een markt voor
grootverbruikers (systeembalancering) en markt voor kleinverbruikers
(dagbalancering). Dit zou niet goed zijn voor de werking van de markt. Een ander
belangrijk argument is dat dagbalancering slecht is voor het investeringsklimaat
van gasopslagen Nederland. Marktpartijen hebben dan geen prikkel meer om zelf
te investeren in gasopslagen. Het investeringsklimaat in gasopslagen was voor
een aantal Kamerleden reden om het verzoek om de mogelijkheden van
dagbalancering voor kleinverbruikers te verkennen, te ondersteunen. Ten slotte
wijs ik er op dat, zolang GasTerra dominant is op de markt voor korte termijn
flexibiliteit, marktpartijen ook flexibiliteit kunnen kopen bij GTS. Deze flexibiliteit
(nomflex) is speciaal aangepast aan het nieuwe balanceringsregime. Met deze
flexibiliteit kan een leverancier aan kleinverbruikers dag! en weekendvariaties in
zijn vraagpatroon opvangen.
Ik zie nu geen aanleiding om het door GTS, in overleg met marktpartijen,
ontwikkelde voorstel voor een nieuw balanceringsregime aan te passen. Het
huidige voorstel wordt breed gedragen en biedt alle mogelijkheden om de markt
voor flexibiliteit maximaal te ontwikkelen. Ook (leveranciers van) kleinverbruikers
zijn hier uiteindelijk het meeste bij gebaat. Daarin past terughoudendheid bij het
verplicht inkopen en (gesocialiseerd) bekostigen van balancering door de landelijk
netwerkbeheerder. Dagbalancering neemt flexibiliteit weg uit de markt en remt
initiatieven van marktpartijen. Wel wil ik de werking van het nieuwe
balanceringsregime nadrukkelijk betrekken bij de toegezegde evaluatie van de
gasmarktmaatregelen medio 2013. Dan zijn de eerste ervaringen met het nieuwe
balanceringsregime bekend en kan opnieuw bezien worden of een vorm van
dagbalancering (voor kleinverbruikers) wenselijk wordt geacht.
(w.g.) Maria J.A. van der Hoeven
Minister van Economische Zaken