verzoek inzake de inzet van de regering in de discussies over het NAVO
Strategisch Concept
Kamerbrief inzake Uw verzoek inzake de inzet van de regering in de discussies
over het NAVO Strategisch Concept
Kamerbrief | 6 september 2010
Graag bieden wij u hierbij de reactie aan op het verzoek van de vaste
commissie voor Buitenlandse Zaken van 25 juni 2010 met kenmerk
28676-109/2010D27013 inzake de inzet van de regering in de discussies
over het NAVO Strategisch Concept.
De Minister van Buitenlandse Zaken,
Drs. M.J.M. Verhagen
De Minister van Defensie,
E. van Middelkoop
In antwoord op het verzoek van de vaste commissie voor Buitenlandse
Zaken verwijzen wij graag allereerst naar onze brief van 31 maart 2010
inzake de Regeringsreactie op het AIV advies inzake het NAVO
Strategisch Concept (kamerstuk 28676 nr 104). Deze brief geeft de
regeringsvisie op de toekomstige rol van de NAVO. De brief legt daarmee
de basis voor de inzet die Nederland voorstaat in de discussies over
het NAVO Strategisch Concept. Deze inzet is de afgelopen maanden niet
gewijzigd. In onderstaande brief vatten wij allereerst de belangrijkste
adviezen samen die de Groep van Experts onder leiding van Madeleine
Albright en Jeroen van der Veer op 17 mei jl. aan de Secretaris
Generaal van de NAVO heeft gepresenteerd (kamerstuk 28676 nr 109, d.d.
31 mei jl.). Vervolgens geven wij onze appreciatie van dit advies.
Tevens informeren wij u over de wijze waarop het proces richting de
beoogde goedkeuring van het nieuwe Strategisch Concept tijdens de
NAVO-top in Lissabon (19 en 20 november a.s.) verloopt.
Het advies van de Groep van Experts
Het advies van de groep van Experts stelt heldere prioriteiten voor de
ontwikkeling van de NAVO. De NAVO is volgens de Groep van Experts een
regionale organisatie waarin Artikel 5 van het Verdrag van Washington
(collectieve verdediging) een centrale rol speelt. Het rapport bevat
een ferme bevestiging van de NAVO-kerntaak ter bevordering van de brede
veiligheid in het gehele Euro-Atlantische gebied. Zij maken de
vergelijking met een huiseigenaar die belang heeft bij de veiligheid in
zijn buurt. Geconcludeerd wordt dat, hoewel Midden- en Oost-Europa nu
hetzelfde soort veiligheid genieten als West-Europa, het einddoel van
een volledig stabiel Europa nog niet is volbracht. Als meest
waarschijnlijke dreigingen waarmee het bondgenootschap kan worden
geconfronteerd noemen de Experts raketaanvallen, acties door
terroristen en pogingen om de samenleving te ontwrichten door
internetaanvallen. Energievoorzieningszekerheid ziet de Groep van
Experts allereerst als een nationale kwestie, maar bescherming van
reserves voor de krijgsmachten is wel een NAVO-verplichting. Het
tegengaan van klimaatverandering zien de Experts voorhands niet als
formele NAVO-taak.
De groep van Experts onderstreept de noodzaak van verdere militaire
transformatie: de NAVO-lidstaten moeten capaciteiten hebben om de
veiligheid van hun bevolking te beschermen, zowel op het eigen
grondgebied, als daarbuiten. De Experts menen dat de NAVO wel in staat
moet zijn out-of-area operaties uit te voeren, maar geen wereldwijde
politieagent moet worden. Het advies pleit voor versterking van de
politieke veiligheidsconsultaties waarbij meer gebruik kan worden
gemaakt van Artikel 4 van het Verdrag van Washington. Omdat van veel
hedendaagse en toekomstige dreigingen de aard, omvang en herkomst niet
op voorhand vast te stellen zijn, zullen de bondgenoten meer met elkaar
moeten overleggen over veranderingen in de internationale
veiligheidsomgeving. Daarbij kan overigens ook worden vastgesteld dat
individuele landen, of andere organisaties zoals de EU of de VN, beter
gepositioneerd zijn om daadwerkelijk in actie te komen naar aanleiding
van een specifieke dreiging. De Experts pleiten mede daarom voor
versteviging van bestaande en het aangaan van nieuwe partnerschappen.
Zij hechten belang aan een strategisch partnerschap met Rusland. De
Experts onderstrepen het belang van het kernwapenbeleid van de NAVO
(inclusief diepgaande consultaties over de toekomst daarvan) en de rol
van de NAVO bij non-proliferatie, ontwapening en raketverdediging. Het
rapport bepleit een ruim mandaat voor de Secretaris Generaal van de
NAVO om een verstrekkende hervormingsagenda door te voeren.
Appreciatie van het advies
De bevindingen van de Groep van Experts komen in grote mate overeen met
de visie van de regering, zoals wij die in onze brief van 31 maart jl.
aan uw Kamer hebben beschreven. De Nederlandse inzet is er daarom in de
eerste plaats op gericht om de hoofdlijnen van het advies te behouden
in het nieuwe Strategisch Concept. Tegelijkertijd zijn op een aantal
onderwerpen extra inspanningen nodig om een stap verder te komen dan
het advies ons brengt, dan wel om zeker te stellen dat de vooruitziende
blik van de Experts zoveel mogelijk behouden blijft in de uiteindelijke
besluitvorming. Dit geldt voor de samenwerking tussen de NAVO en
Europese Unie, de bijdrage van de NAVO aan een daadwerkelijk
geïntegreerde benadering (comprehensive approach) van crisisbeheersing,
het kernwapenbeleid, raketverdediging, het belang van verbetering van
de relatie met Rusland en de interne hervormingsagenda.
NAVO-EU
Het is belangrijk dat de samenwerking tussen de NAVO en de EU een
prominente plaats inneemt in het nieuwe Strategisch Concept. Gegeven de
politiek-institutionele belemmeringen is dit geen uitgemaakte zaak,
maar Nederland zal zich hiervoor blijven inspannen. Tegelijkertijd
hebben zowel de EU Hoge Vertegenwoordiger als de Secretaris Generaal
van de NAVO verbetering van de samenwerking tot prioriteit gemaakt. Zij
richten zich in eerste instantie op informele ontmoetingen tussen hun
beiden en op intensivering van de pragmatische samenwerking.
Geïntegreerde benadering
De regering is van mening dat het nieuwe Strategisch Concept heldere
taal moet bevatten over de bijdrage die de NAVO levert aan de
zogenaamde comprehensive approach. De erkenning van de Groep van
Experts dat de huidige veiligheidsomgeving zo complex en onvoorspelbaar
is dat problemen veelal om een gecombineerde inzet van militaire en
civiele middelen vraagt, is zeer op zijn plaats. Daarom is ook de
samenwerking met derden zo belangrijk. Bondgenoten denken evenwel
verschillend over de rol die de NAVO als politiek-militair
bondgenootschap hierin moet vervullen. Met name de vraag in hoeverre de
NAVO in uitzonderlijke omstandigheden ook een civiele rol zou moeten
kunnen spelen, is nog niet beantwoord. Nederland is hierin
terughoudend. Van belang is vooral dat de NAVO in de planning en vanaf
het allereerste begin van een operatie beter rekening houdt met de
niet-militaire aspecten van crisisbeheersing en nauwer samenwerkt met
civiele partners. De Nederlandse inspanningen zijn daarom gericht op de
opbouw van een kleine civiel-militaire planningscapaciteit en meer
civiele expertise binnen de NAVO.
Rusland
Evenals de Groep van Experts hecht de regering zeer aan de strategische
relatie tussen de NAVO en Rusland. Binnen de NAVO wordt nog
verschillend gedacht over de vraag hoe de relatie tussen de NAVO en
Rusland het best kan worden vormgegeven. Is de veiligheid van het
Bondgenootschap het meest gediend bij de nadruk op samenwerking, of
zijn vooral de veiligheidsrisico's, die nog altijd door een aantal
bondgenoten worden gepercipieerd, bepalend voor verdere ontwikkeling
van de NAVO-Rusland relatie? Het is in ieder geval belangrijk in de
tekst uiting te geven aan de wens tot een versterkt partnerschap met
Rusland en de verzekering dat deze ten goede zal komen aan de
veiligheid van de bondgenoten. Een nieuw Strategisch Concept moet de
voortgaande betrokkenheid tussen de NAVO en Rusland erkennen en daaraan
een positieve impuls geven.
Kernwapenbeleid
Net als de Groep van Experts is de regering van mening dat
zorgvuldigheid boven snelheid gaat en dat we in de NAVO over de
toekomstige rol van kernwapens moeten blijven spreken. Daarbij gaat het
om het vinden van een goede balans tussen een geloofwaardige
afschrikking en non-proliferatie, ontwapening en wapenbeheersing. De
regering vindt dan ook dat non-proliferatie, ontwapening en
wapenbeheersing een prominente plaats moeten hebben in het Strategisch
Concept. De formulering van de kernwapenparagraaf dient voldoende
flexibel te zijn om verdere onderhandelingen over ontwapening te
faciliteren.
Raketverdediging
Ten aanzien van raketverdediging verwijzen wij graag naar de separate
brief die uw Kamer over dit onderwerp zal toegaan.
Hervormingen
De Groep van Experts noemt de hervormingen van de NAVO-structuren
terecht als prioriteit. Nederland is hiervan een warm pleitbezorger en
meent dat de NAVO-top in Lissabon een extra impuls dient te geven aan
de - voor een deel - reeds ingezette hervormingen op het gebied van de
commandostructuur, de agentschappen, het hoofdkwartier en verbeterd
financieel beheer. Dit is geen gemakkelijke opgave, omdat het
onderwerpen betreft die soms zeer valide nationale belangen raken. Dit
geldt ook voor Nederland. Oogmerk is echter dat het bondgenootschap
daadkrachtiger en efficiënter gaat functioneren. Dat blijft het
einddoel waarvoor Nederland zich inzet. Over de Nederlandse inzet en de
stand van zaken met betrekking tot de NAVO-hervormingsagenda verwijzen
wij tevens naar de geannoteerde agenda en het verslag van de informele
bijeenkomst van NAVO- ministers van Buitenlandse Zaken in Tallinn op 22
en 23 april jl. (Kamerstukken 28676 nummer 104 en 106 van 14 april en
21 mei 2010) en de geannoteerde agenda en het verslag van de formele
bijeenkomst van de NAVO-ministers van Defensie op 2 juni jl. in Brussel
(Kamerstukken 28676 nummer 108 en 112 van 26 mei en 9 juli 2010).
Richtlijnen missies
De Groep van Experts pleit voor de opname in het Strategisch Concept
van een set richtlijnen voor besluitvorming over nieuwe missies buiten
het bondgenootschappelijke verdragsgebied. Op basis van de positieve
ervaringen met ons nationale toetsingskader kan Nederland instemmen met
vergelijkbare initiatieven in NAVO-verband.
Proces en vooruitblik richting de NAVO-top
Sinds de publicatie van het rapport van de Groep van Experts heeft de
Noord-Atlantische Raad enkele keren vergaderd over het rapport en wordt
onder de bondgenoten informeel overlegd hoe hun aanbevelingen kunnen
bijdragen aan het nieuwe Strategisch Concept. Nederland neemt actief
deel aan deze bijeenkomsten en heeft ten aanzien van de diverse
deelonderwerpen de hierboven beschreven standpunten uitgedragen. Ook de
NAVO-partners hebben hun visie kunnen geven tijdens speciale
bijeenkomsten van de NAVO-Rusland Raad, de Euro-Atlanische
Partnerschaps Raad, de Mediterrane Dialoog en het Istanbul Cooperation
Initiative. Inmiddels is de Secretaris Generaal begonnen aan het
opstellen van de eerste ontwerptekst.
De Secretaris Generaal heeft toegezegd zijn eerste ontwerp uiterlijk
eind september aan de Noord-Atlantische Raad te zullen voorleggen.
Verwachting is daarom dat daadwerkelijke tekstonderhandelingen in
relatief korte tijd zullen plaatsvinden. De NAVO-ministers van
Buitenlandse Zaken en Defensie zullen op 14 oktober in Brussel tijdens
een gezamenlijke NAVO-ministeriële verdere sturing geven aan het
proces. In onze brief ter voorbereiding van die bijeenkomst zullen wij
u nader informeren over het verloop van de onderhandelingen.
Uiteindelijke goedkeuring van het nieuwe Strategisch Concept is
voorzien op 19 en 20 november tijdens de NAVO-top in Lissabon.
Ministerie van Buitenlandse Zaken