ChristenUnie


Wetenschappelijk Instituut
Misplaatst optimisme over oplossing crisis

2009-Rob-Nijhoff-4 vrijdag 20 augustus 2010 11:57 Het optimisme van CDA-senator Van de Beeten over de oplossing van crises (Nederlands Dagblad, 14 augustus) is misplaats, vindt Rob Nijhoff. Hij overschat ons verantwoordelijkheidsbesef en ,,schuilt weg achter VVD-argumenten''.

door Rob Nijhoff

Senator Schuurman spreekt over de samenloop van crises (voedsel, water, klimaat, internationale veiligheid). Dat lijkt hem geen toeval. In hetzelfde interview dicht senator Van de Beeten hem daarom pessimisme toe en schaalt zichzelf als optimist in.

,,Ik bespeur bijna nergens een pluk-de-daghouding'', zegt hij.

Deze rooskleurige visie doet mij denken aan een liberaal optimisme.

De dominante vormen van liberalisme steunen al enkele eeuwen op een onderliggend vooruitgangsgeloof. Door dalen heen wordt de wereld toch steeds beter. De huidige neoliberale variant van dit optimisme ziet vooral in economische inzet en bewegingsruimte de oplossing van allerlei crises.

Daarbij negeert het dat juist grote investeringsfondsen en multinationals omwille van hooggespannen winstmarges gemakkelijk andere dan economische belangen wegdrukken.

Boeit het de directie van Lion Capital dat ouder Hema-personeel via de WW op Nederlands belastinggeld terugvalt? Toch net zo min als de Amerikaanse MSDdirectie daarmee zit bij hun voormalige Organon-werknemers in Oss? En net zo min als de Trafigura-directie oog had voor het milieu of de slachtoffers in Ivoorkust waar men de Probo Koala gevaarlijk afval liet dumpen.

Wie bespeurt hier geen pluk-de-daghouding?

Versmald perspectief

Het zijn drie illustraties van het `versmalde perspectief' dat Schuurman als symptoom ziet van de huidige crises - of is het een oorzaak? En voorbeelden blijven opborrelen. Dat vroeg of laat een diepzeeboring naar olie tot een milieuramp zou leiden, zoals nu in de Golf van Mexico, was voorspelbaar. Alleen, het is flauw om dat nu te roepen, want we wilden en willen allemaal goedkope benzine - ik ook. Of is dat geen pluk-de-daghouding?

Dit keer niet (alleen) van de BPdirectie, maar van ons, consumenten.

En van onze politieke partijen.

Wie de urgentie van de crises erkent, zoals de CDA-senator, verwacht ook bijbehorende inzet op meer dan economie of automobiliteit alleen. Daarbij hoeft de overheid niet meteen uit te pakken met groots moreel leiderschap.

Maar moreel verantwoording doen van eigen beleidskeuzes - dat lijkt me geen vreemde vereiste. Voor partijen en overheden niet, maar evenmin voor bedrijfsdirecties. Doorgaans ontbreekt dat perspectief echter in neoliberale betogen of bijbehorende realpolitik.

Enkeling

Senator Van de Beeten vult aan: ,,Slechts een enkeling zegt: Ik leef nu, laat degenen die over honderd jaar leven het maar uitzoeken.''

Precies deze zin functioneert echter als argument van het vooruitgangsgeloof, uit vele, ook liberale monden. Onlangs nog op een bijeenkomst van de Teldersstichting, het wetenschappelijk bureau van de VVD, in een debat over kernenergie: het kernafval van nu moet je niet als zwaarwegend probleem opwerpen, want daar vindt het voortschrijdend inzicht van volgende generaties wel een oplossing voor. Of mag dat geen plukde- daghouding heten?

Tot nu toe ging het over economische en politieke kringen, inclusief onszelf als consument en kiezer. Maar ook in wetenschappelijke kringen is het `zorgen voor morgen', het tegenovergestelde van een pluk-dedaghouding, niet vanzelfsprekend.

De filosoof Bas Haring wijdde er een populair boekje aan (Het aquarium van Walter Huijsmans). Daarin laat hij weinig heel van motieven op grond waarvan mensen beweren dat ze rekening houden met de wereld van morgen. Ook met het idee van rentmeesterschap kan hij niks, met of zonder God. Haring is maar een voorbeeld. Maar misschien heeft de Verlichting het verantwoordelijkheidsbesef van mensen toch meer ontworteld dan senator Van de Beeten lief is. Juist `pluk-de-dag' geldt voor velen als hoge wijsheid: `Geniet ervan, hoor! Je leeft maar een keer!' - of andere alledaagse of wetenschappelijk aangeklede variaties daarop.

Geen zorgen

Ten slotte Van de Beeten zelf; heeft hij als optimist echt geen zorgen? Toch wel. Uit bijvoorbeeld ziekenhuizen ziet hij de ziel verdwijnen, de gemeenschapszin.

Maar, senator, ons zorgsysteem eist toch van ziekenhuisdirecties een focus op functionele efficiëntie? Precies de focus die men bij BP, MSD en Lion Capital hanteert. Hoe waardeert u dan dat ook in CDA-kringen `de keuzevrijheid van de patiënt als invalshoek' werd gekozen voor de gezondheidszorg?

Oog hebben voor de patiënt als persoon, natuurlijk!

Maar voor herstel van gemeenschapszin is toch meer nodig dan een liberale maximalisatie van individuele keuzemogelijkheden?

Zonder dieper perspectief is optimisme een lek luchtbed.

Onbevooroordeelde kiezers, partijen en politici kunnen voor zo'n perspectief prima terecht bij christelijke bronnen en normen.

En zeker het CDA van nu, als ik zo vrij mag zijn, behoeft en verdient meer visie, een sterkere Cfactor, dan een sussend mantra dat het allemaal wel meevalt; meer eigenheid dan weg te schuilen onder de neoliberale vleugel van de VVD.

Rob Nijhoff is medewerker bij het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie. Dit artikel verscheen in het Nederlands Dagblad van 20 augustus.