Rijksoverheid
Datum 11 augustus 2010
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Betreft
Voortgangsrapportage maatschappelijke opvang
Geachte voorzitter,
Op het terrein van de maatschappelijke opvang is de afgelopen jaren sprake
geweest van een grote dynamiek. Het Plan van Aanpak maatschappelijke opvang
dat in 2006 tussen het Rijk en de vier grote steden (G4) is overeengekomen heeft
voor een grote impuls gezorgd. Zoals uit deze brief zal blijken, is er in de
centrumgemeenten veel in gang gezet. Stap voor stap is de positie van dak+ en
thuislozen verbeterd. Er resteert echter nog een aantal flinke uitdagingen voor de
komende jaren wanneer wordt gekeken naar het uiteindelijke doel van de
maatschappelijke opvang, namelijk dat ook deze doelgroep zoveel als mogelijk
weer meedoet in de samenleving.
Daarbij moet rekening worden gehouden met enkele potentiële risico's. De
voornaamste daarvan zijn de bezuinigingen die gemeenten zich voornemen. De
komende jaren moeten alle zeilen worden bijgezet om de successen van de
afgelopen jaren te borgen, de slag naar een effectief preventiebeleid te maken en
de maatschappelijke participatie te stimuleren. Hiervoor is nodig dat de
maatschappelijke opvang (nog) meer dan nu wordt ingebed in het lokale Wmo+
beleid en dat verbindingen worden gelegd met andere beleidsterreinen.
In deze voortgangsrapportage wordt van diverse aspecten van het beleid op het
terrein van de maatschappelijke opvang de stand van zaken geschetst. Tevens ga
ik specifiek in op enkele toezeggingen van de toenmalige staatssecretaris van
VWS aan uw Kamer tijdens het algemeen overleg maatschappelijke opvang van
16 december 2009 en op een tweetal toezeggingen van de minister voor Jeugd en
Gezin tijdens het algemeen overleg opvang zwerfjongeren van 14 mei 2008. Ik
stuur deze rapportage mede namens de minister voor Jeugd en Gezin, de minister
voor Wonen, Wijken en Integratie, de minister van Justitie en de minister van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Hierna wordt eerst stilgestaan bij de voortgang van (de eerste fase van) het Plan
van Aanpak Rijk/G4 en de Stedelijke Kompassen en vervolgens bij de voornemens
ten aanzien van de tweede fase. Daarna wordt aandacht besteed aan het
onderwerp zwerfjongeren. Tot slot komt een aantal losse onderwerpen aan bod1.
1 Voor een overzicht van de gevolgen van de pakketmaatregel AWBZ zij verwezen naar de
laatste voortgangsrapportage pakketmaatregel AWBZ (Kamerstukken II, 30597, nr.152).
Gebleken is dat gemeenten de compensatiemiddelen in verband met het schrappen van de
grondslag psychosociaal probleem uit de AWBZ daadwerkelijk blijken in te zetten voor de
doelgroepen, namelijk dak+ en thuislozen, vrouwenopvang en multiprobleemgezinnen. Voor
de ontwikkelingen rond de eigen bijdrageregeling Wmo voor cliënten in de opvang verwijs ik
u naar mijn brief hierover d.d. 14 juni 2010 (Kamerstukken II, 29538, nr.114).
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 2 van 15
I Voortgang Plan van Aanpak Rijk/G4 en Stedelijke Kompassen
Het Plan van Aanpak Rijk/G4
Uit de monitor Plan van Aanpak maatschappelijke opvang2 blijkt dat de resultaten
van het Plan van Aanpak maatschappelijke opvang (hierna: Plan) ook in 2009
succesvol zijn. Het Plan is gebaseerd op twee pijlers: de persoonsgerichte aanpak
en een sluitende samenwerking tussen betrokken ketenpartners. De resultaten
van het plan worden ieder jaar gemonitord in de bestuurlijke monitor.
Het doel van het Plan was '10.000 daklozen in een persoonsgericht traject vóór
2010'. Uit de monitor blijkt dat er op 31 december 2009 in de vier grote steden
gezamenlijk 9.786 cliënten aangemeld zijn via de centrale toegang van de steden
en zijn opgenomen in een individueel traject. Alle G4+steden hebben een centrale
aanmelding gerealiseerd, waar cliënten zich melden (of gemeld worden) en waar
een zorgverleningstraject wordt uitgezet. Bestaande en nieuwe cliënten krijgen
trajectplannen toegespitst op de individuele behoeften. De instrumenten van het
Plan, zoals modelprotocollen, zijn waar nodig doorontwikkeld en aangepast aan de
lokale situatie. Vanaf 2009 hebben alle steden een operationeel cliëntvolgsysteem.
Het feit dat het ambitieuze streefcijfer nagenoeg is gehaald, kan als een succes
worden beschouwd. Tegelijkertijd blijkt er een groep mensen te zijn die tot op
heden nog niet in zorg kon worden opgenomen. Deze 'restopgave' zal bij de
tweede fase van het Plan worden betrokken.
Er zijn tevens streefcijfers geformuleerd voor het aantal mensen met een stabiele
situatie in wonen, zorg en inkomen. Amsterdam en Rotterdam hebben deze
streefcijfers (nagenoeg) gehaald. De streefcijfers zijn in Utrecht en Den Haag nog
niet gerealiseerd, aangezien de invoering van cliëntvolgsystemen die de aantallen
registreren moeizaam verliep. In deze steden vindt dan ook nu een inhaalslag
plaats.
Het Plan bevatte naast de doelstelling ten aanzien van trajectplannen enkele
andere ambities, zoals een daling van het aantal huisuitzettingen en vermindering
van overlast. Uit de monitor blijkt dat het aantal huisuitzettingen in de G4 in 2009
ten opzichte van 2005 is gedaald met percentages tussen de 37 en 42. bovendien
blijkt dat de door de doelgroep veroorzaakte overlast in de G4 fors is gedaald. In
Rotterdam is er bijvoorbeeld een afname van 71% voor het aantal overtredingen
en 41% van het aantal misdrijven gemeten bij een steekproef van 200 cliënten in
traject in 2009 ten opzichte van een nulmeting onder dezelfde steekproef
(gemiddelde aantal 2001+2006).
Stedelijke Kompassen
Voor het eerst is in 2009 de monitor Stedelijk Kompas3 opgesteld. Alle
centrumgemeenten, voorzover niet behorend tot de G4, participeren hierin. Deze
eerste monitor Stedelijk Kompas is een groeidocument, die een nulmeting bevat
waarin de huidige stand van zaken wordt beschreven. Alle centrumgemeenten
streven naar het verminderen van dakloosheid, het bieden van perspectief aan de
doelgroep en het verminderen van met het gedrag gepaard gaande overlast.
Daarvoor zijn in de verschillende Stedelijke Kompassen ambities en doelstellingen
geformuleerd. Het Plan van Aanpak van de G4 kon daarbij als leidraad dienen,
2 Monitor Plan van Aanpak maatschappelijke Opvang; Rapportage 2009: Amsterdam, Den
Haag, Rotterdam en Utrecht. Trimbos+instituut, 2010.
3 Monitor Stedelijk Kompas 2009; eerste rapportage van de uitvoering van het Stedelijk
Kompas in 39 centrumgemeenten. Trimbos+instituut, 2010.
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 3 van 15
maar dit was niet noodzakelijk. De manier waarop gemeenten invulling geven aan
de verbetering van de aanpak van dakloosheid is sterk afhankelijk van de aard en
de omvang van de problematiek in de regio, ambities, prioriteiten en
haalbaarheid. De conclusie van de monitor is dat landelijk gezien hard gewerkt
wordt om dakloosheid tegen te gaan. Dat is goed nieuws. Wel bevinden de
centrumgemeenten zich in verschillende uitvoeringsfases.
Centrumgemeenten lopen bij de uitvoering van de Stedelijke Kompassen tegen
een aantal zaken aan:
* Sommige centrumgemeenten hebben in hun regio te maken met een relatief
kleine groep moeilijk plaatsbare personen, waarvoor het gelet op de
schaalgrootte van het verzorgingsgebied geen kostenefficiënte voorziening te
realiseren is. Samenwerking met andere centrumgemeenten kan in dat geval
een oplossing bieden, zoals het zogeheten Noordelijk Kompas laat zien. Dit
Noordelijk Kompas is een samenwerkingsverband van de vier noordelijke
centrumgemeenten voor voorzieningen waarvoor de schaalgrootte van één
centrumgemeente te klein is.
* De afstemming met bijvoorbeeld politie en zorgkantoren kan tijdsintensief zijn
wanneer de verschillende regio's niet overeenkomen.
* De invoering van de verdeelsleutel maatschappelijke opvang leidt ertoe dat
een deel van de centrumgemeenten minder middelen dan voorheen ontvangt.
Deze gemeenten ervaren dat als een knelpunt. Daarbij moet echter worden
opgemerkt dat de verdeelsleutel naar objectieve maatstaven is vastgesteld en
dat een overgangsregeling is vastgesteld die nadeelgemeenten in de
gelegenheid stelt zich stapsgewijs aan de nieuwe verdeling aan te passen (zie
ook hierna onder III).
* Voor wat betreft de AWBZ, wordt vooral gewezen op het feit dat voor de
Stedelijke Kompassen geen oormerk in de AWBZ heeft bestaan zoals in de
beginperiode van het Plan van Aanpak G4 wel bestond. Dit is echter een
bewuste keuze van het kabinet geweest. De voormalige staatssecretaris heeft
uw Kamer al in 2008 geschreven (Kamerstukken II, 29325, nr.25) het,
gegeven de financiële problemen in de AWBZ, niet langer verantwoord te
vinden om op voorhand een bedrag te oormerken waarvan niet vaststaat dat
dat in zijn geheel aangewend gaat worden voor het doel waarvoor het
geoormerkt wordt. Binnen de AWBZ wordt niet de ene doelgroep boven de
andere gesteld. Het recht op zorg geldt immers voor iedereen.
Zoals u bekend is financier ik al enige jaren een ondersteuningsprogramma van de
VNG. Dit programma is bedoeld om centrumgemeenten te helpen bij het
verbeteren van hun maatschappelijke+opvangbeleid. Ik zal nader bezien op welke
wijze de bovenstaande door gemeenten genoemde bezwaren de komende periode
een vertaling kunnen krijgen in het ondersteuningsprogramma.
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 4 van 15
Verdeelsleutel decentralisatieuitkering en voortgang 'grensstrook'
Het jaar 2009 was het laatste jaar dat de 43 centrumgemeenten de middelen voor
maatschappelijke opvang (alsmede verslavingsbeleid en openbare geestelijke
gezondheidszorg) via een specifieke uitkering respectievelijk de brede
doeluitkering sociaal, integratie en veiligheid ontvingen. Met ingang van 1 januari
2010 ontvangen de centrumgemeenten deze middelen via een
decentralisatieuitkering. De middelen worden verdeeld op basis van een nieuwe
verdeelsleutel waarmee uw Kamer vorig jaar heeft ingestemd. Deze verdeelsleutel
heeft herverdeeleffecten tot gevolg. Door het toepassen van een
overgangsregeling en het inzetten van incidentele middelen (¤10,3 mln in 2010 en
¤9,7 mln in 2011) worden gemeenten in de gelegenheid gesteld zich aan te
passen aan de nieuwe verdeling.
Daarnaast kan een succesvolle uitvoering van de activiteiten in het kader van de
'grensstrook' eraan bijdragen dat centrumgemeenten over meer middelen voor
maatschappelijke opvang beschikken. Zoals u bekend4 is zijn voorzieningen,
waarvan wordt verondersteld dat ze mogelijk kunnen worden gefinancierd uit een
ander (wettelijk) kader, apart geplaatst op de zogeheten 'grensstrook'. De
middelen voor deze specifieke voorzieningen worden dus op dit moment nog niet
volgens de nieuwe verdeelsleutel verstrekt, maar rechtstreeks aan de betreffende
gemeente. Op het moment dat een (deel van een) opvangvoorziening
daadwerkelijk uit een ander wettelijk kader wordt gefinancierd, vindt vrijval van
het relevante bedrag van de 'grensstrook' plaats. De daarmee gepaard gaande
middelen worden dan via de nieuwe sleutel verdeeld.
Op dit moment is circa ¤7,5 mln van de 'grensstrook' vrijgevallen. Dit komt neer
op een forse investering van het kabinet in de maatschappelijke opvang. In de
junicirculaire van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is de
centrumgemeenten meegedeeld dat dit bedrag met ingang van 2010 via de
verdeelsleutel over de gemeenten wordt verdeeld.
De omvang van de 'grensstrook' werd begin 2009 op circa ¤38,5 mln geschat. De
exacte omvang van de grensstrook is echter onbekend. Zo is gebleken dat enkele
centrumgemeenten tijdens de inventarisatie van destijds schattingen hebben
opgegeven. Bovendien zijn signalen van gemeenten ontvangen waaruit blijkt dat
inmiddels meer informatie bekend is over de uitgangssituatie per 4 maart 2009
(de datum waarop de VNG en de toenmalige staatssecretaris overeenstemming
bereikten over de verdeelsleutel). Om onduidelijkheden weg te nemen en de
exacte omvang van de grensstrook te kunnen bepalen, heb ik de
centrumgemeenten dan ook gevraagd mee te werken aan een 'startfoto
grensstrook' die aan het einde van de zomer gereed is.
De uitvraag van gegevens van centrumgemeenten ten behoeve van deze startfoto
wordt gecombineerd met een eerste monitor van de daadwerkelijke vrijval. Uit
deze monitor moet blijken of inmiddels aanvullende vrijval (ten opzichte van de
tussenstand van ¤7,5 mln) heeft plaatsgevonden. Gemeenten wordt gevraagd
vanaf nu vrijval van de 'grensstrook' consequent te melden aan mijn ministerie,
zodat monitoring doorlopend kan plaatsvinden.
In een brief aan de wethouders maatschappelijke opvang van de
centrumgemeenten heb ik gewezen op het grote belang dat ook
cliëntenorganisaties hechten aan het 'leegmaken' van de 'grensstrook'. Het
4 O.a. uiteengezet in Kamerstukken II, 29325, nr.34.
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 5 van 15
belangrijkst hierbij is immers dat wordt recht gedaan aan de zorgbehoefte van
cliënten. Zij dienen de zorg te krijgen die hen toekomt. Daarnaast kan er voor
gemeenten, in tijden van bezuinigingen, enige financiële ruimte voor
maatschappelijke+opvangbeleid mee worden gecreëerd.
Gemeenten kunnen zich bij knelpunten wenden tot de helpdesk Wmo van het
ministerie van VWS. Via de helpdesk kan een beroep worden gedaan op de
expertise van een extern bureau, dat centrumgemeenten kan bijstaan bij
bijvoorbeeld de beoordeling of een voorziening uit gemeentelijke dan wel uit
andere kaders dient te worden gefinancierd, maar ook bij problemen rond het
daadwerkelijk overhevelen. Daarnaast ontvangen gemeenten een
informatiebulletin met daarin tips.
Ik merk op dat voor de grensstrookactiviteiten een periode van vier jaar is
uitgetrokken. Dat is niet zonder reden. Uiteraard zal worden geprobeerd
voorzieningen zo snel mogelijk over te hevelen naar het juiste financiële kader. In
sommige gevallen is dat ook mogelijk. Soms is echter sprake van weerbarstige
vraagstukken. Er zijn situaties waarin de overheveling naar een ander kader
langer op zich laat wachten, bijvoorbeeld als nieuwbouw nodig is.
Gelet op het belang van deze operatie is in 2009 een Taskforce Grensstrook in het
leven geroepen, die de voortgang zal bewaken. Deelnemers aan deze Taskforce
zijn naast vertegenwoordigers van het ministerie van VWS de VNG, de Federatie
Opvang, GGZ Nederland, ZN, cliëntvertegenwoordigers en het CIZ. De Taskforce
is reeds een aantal maal bijeengekomen. Na de opstelling van de eerder
genoemde startfoto zal de Taskforce opnieuw bijeenkomen. Op basis van de dan
beschikbare informatie over de startsituatie en de eerste monitor zal worden
bezien of en zo ja, welke acties nodig zijn.
Tijdens het algemeen overleg bezuinigingsvoorstellen zorgsector van 29 juni 2010
heeft uw Kamer de wens geuit dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) bij de
inventarisatie van de beoogde intramurale capaciteit voor 2011 expliciet de
voorzieningen op de 'grensstrook' meeneemt. Zoals ik al eerder in mijn brief
(Kamerstukken II, 32123+XVI, nr.154) heb aangegeven bezie ik in overleg met de
NZa op welke wijze voorzieningen op de grensstrook bij de inventarisatie van de
beoogde intramurale capaciteit expliciet kunnen worden benoemd. Daarnaast zal
ik de leden van de Taskforce Grensstrook, in het bijzonder ZN, aanspreken op hun
verantwoordelijkheid en daarbij aandacht vragen voor het betrekken van
voorzieningen van de grensstrook bij het inkoopbeleid van zorgkantoren.
Landelijke toegankelijkheid
Zoals uw Kamer eerder is gemeld, heeft een 'werkgroep landelijke
toegankelijkheid' een gedragscode ontwikkeld waarin afspraken zijn geformuleerd
over hoe centrumgemeenten onderling omgaan met mensen die zich bij de
maatschappelijke opvang melden, maar niet van oorsprong uit de betreffende
regio komen. Ik vind het belangrijk dat gemeenten onderling afspraken maken
over opvang van cliënten, zodat die cliënten niet heen en weer worden gestuurd.
Om de centrumgemeenten te ondersteunen heb ik in 2009 een
ondersteuningsprogramma van de VNG gefinancierd, dat bestond uit
regiobijeenkomsten over de landelijke toegankelijkheid.
Het streven was erop gericht dat de gedragscode met ingang van 2010 zou gaan
gelden. De colleges van B&W van de centrumgemeenten bleken niet te kunnen
instemmen met de code zoals die was ontwikkeld en vreesden onder andere voor
een toename van bureaucratie. Het uitgangspunt van regiobinding wordt echter
omarmd. Tussen de wethouders maatschappelijke opvang is daarom nu de
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 6 van 15
afspraak gemaakt dat ieder die zich bij de maatschappelijke opvang meldt moet
worden opgevangen en dat de kans van slagen van een traject de belangrijkste
factor moet zijn bij de beslissing over de regio. In het najaar 2010 zal worden
bezien of een eenvoudiger variant van de code, die momenteel wordt ontwikkeld,
op instemming van de gemeenten kan rekenen.
Eventuele knelpunten worden nu centraal geregistreerd bij de VNG en door een
werkgroep gemonitord. Ik volg de ontwikkelingen op dit vlak nauwlettend, gelet
op de eis van toegankelijkheid die in artikel 20, zesde lid, van de Wmo is
neergelegd. Voorkomen moet worden dat mensen maatschappelijke opvang zou
worden onthouden als gevolg van een te strikt vasthouden aan regiobinding door
sommige centrumgemeenten. Indien daartoe aanleiding is, zal ik
centrumgemeenten aanspreken op hun verantwoordelijkheden.
Kinderen in de opvang en dakloze gezinnen
In 2010 is een onderzoek verschenen over kinderen die verblijven in de
(vrouwenopvang en) maatschappelijke opvang5. Het is het eerste systematische
onderzoek naar kinderen die in de opvang verblijven. Het onderzoek is in 2008 -
2009 uitgevoerd door UMC Radboud, in opdracht van het ministerie van VWS. De
resultaten zijn al eerder gepresenteerd tijdens een kleinschalige conferentie op 1
oktober 2009. Inmiddels is er een definitieve publicatie.
Hoewel het verblijf in de opvang vrijwel altijd leidt tot verbeteringen in het leven
van de kinderen, geven de onderzoekers aan dat er aanleiding is tot zorg. Zo
hebben bijvoorbeeld bijna drie op de tien kinderen volgens hun moeders last van
posttraumatische stress of gevoelens van angst en signaleren medewerkers van
de opvanghuizen bij iets meer dan de helft van de kinderen problemen in het
psychosociaal functioneren.
De zorg over de kinderen die in de opvang verblijven, deel ik. Daarom is dit
onderzoek ook uitgevoerd. Het onderzoek geeft goede aanknopingspunten voor de
verbetering van de kwaliteit van de hulpverlening aan kinderen. In het
Verbeterplan Vrouwenopvang is reeds een project gestart voor kinderen in de
vrouwenopvang, aangezien het probleem zich hoofdzakelijk daar manifesteert.
Over de activiteiten die specifiek voor de maatschappelijke opvang noodzakelijk
zijn, wordt momenteel overleg gevoerd met de instellingen voor maatschappelijke
opvang.
Naar aanleiding van schriftelijke vragen van het lid Joldersma (2010Z01984) over
de aanwezigheid van dakloze gezinnen in de opvang, heb ik de Federatie Opvang
gevraagd haar uitspraken over een vermeend groot tekort aan opvangplaatsen
voor dakloze gezinnen te onderbouwen met feiten en cijfers. De Federatie Opvang
meldde mij in een brief dat een landelijke beeld of landelijke getallen niet te geven
zijn, maar meent dat er wel sprake is van een trend dat de hulpvraag van
gezinnen aan de opvang toeneemt. Ik constateer hieruit dat de stelling als zou er
een groot tekort aan opvangplaatsen voor dakloze gezinnen zijn niet wordt
onderbouwd.
De stelling van de Federatie Opvang dat er sprake is van een trend wil ik echter
serieus nemen. Ik wil het onderwerp dakloze gezinnen daarom betrekken bij de
tweede fase van het Plan. Vervolgens kunnen succesvolle interventies in de G4
verder worden verspreid over de andere centrumgemeenten.
5 S. Brilleslijper+Kater, M. Beijersbergen, J. Asmoredjo, C. Jansen, J. Wolf: Meer dan bed,
bad, broodje pindakaas
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 7 van 15
II Vervolg: tweede fase Plan van Aanpak Rijk/G4
Tweede fase Plan van Aanpak
Zoals uit de monitor van de eerste fase van het Plan van Aanpak maatschappelijke
opvang Rijk/G4 blijkt, is er tot nu toe veel geïnvesteerd in het 'van straat halen'
van daklozen en het bieden van een perspectiefrijke toekomst. Deze aanpak heeft
gewerkt en is succesvol. Het kabinet en de G4 willen hiermee dan ook verder gaan
en hebben daarom op 9 februari jl. een intentieverklaring getekend voor de
tweede fase van het Plan. Deze fase loopt tot 2014.
Waar de eerste fase vooral was gericht op mensen die daadwerkelijk op straat
leven of in de maatschappelijke opvang verblijven, is deze tweede fase gericht op
het ondersteunen en helpen van kwetsbare mensen die dakloos dreigen te
worden. De nadruk zal liggen op het voorkómen van dakloosheid.
Naast het voorkomen van dakloosheid staat in de tweede fase blijvend herstel
centraal met het oog op maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie. Het
streven is erop gericht de stabiliteit op de in de eerste fase gedefinieerde
leefgebieden wonen, inkomen en zorg te verbreden naar leefgebieden die cruciaal
zijn voor het bevorderen van maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie,
te weten zingeving, dagbesteding en een sociaal netwerk.
Er blijkt een grotere groep mensen te zijn die langdurig op ondersteuning en zorg
zijn aangewezen dan in eerste instantie was gedacht. Het is belangrijk dat ook
deze groep meedoet in de samenleving. Participatie is dan ook een sleutelbegrip in
de tweede fase. De aandacht voor participatie van dakloze mensen is in de
afgelopen jaren al toegenomen. Deze ontwikkeling zal verder worden bevorderd,
bijvoorbeeld door verbinding te leggen met het bredere Wmo+beleid.
Ik vind het hoopgevend dat juist vanuit de cliëntenvertegenwoordiging, die zich
zeer betrokken toont bij de totstandkoming van de tweede fase van het Plan,
wordt aangedrongen op het leggen van de nadruk op zingeving. Als cliënten
immers weer gemotiveerd raken en betekenis kunnen geven aan wat ze doen, dan
komt participatie dichterbij.
Participatie: sport en maatschappelijke opvang
Sporten heeft invloed op een gezonde leefstijl, biedt structuur en verbindt
mensen. Vanuit het ministerie van VWS wordt dan ook voor drie jaar het
programma MeeDoen Sport en Bewegen van de Federatie Opvang gesubsidieerd.
Dit programma is, gericht op het structureel inbedden van sport en bewegen in de
maatschappelijke opvang.
Belangrijk onderdeel van MeeDoen Sport en Bewegen zijn de Social Inclusion
Games die in augustus 2010 in Enschede zullen worden gehouden. Dit zijn
'olympische spelen' voor cliënten in de maatschappelijke opvang. Zo'n 1.500
deelnemers uit verschillende landen zullen gedurende een week gezamenlijk
sporten. Aan het evenement zal worden meegewerkt door zo'n 300 vrijwilligers.
(www.socialinclusiongames.info)
Kosten+batenanalyse maatschappelijke opvang
De tweede fase van het Plan moet van start gaan in een periode waarin
gemeenten en het Rijk financieel gezien onder grote druk staan. Voor het
realiseren van de ambities in het kader van de tweede fase van het Plan wordt
van de betrokken partijen dus veel creativiteit gevraagd.
Tijdens het algemeen overleg maatschappelijke opvang van 16 december 2009 is
stilgestaan bij de vraag in hoeverre uitgaven voor maatschappelijke opvang op
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 8 van 15
andere terreinen tot besparingen leiden. Eerder gemaakte berekeningen in
Rotterdam laten zien dat uitgaven maatschappelijke opvang elders grotere
besparingen tot gevolg hebben. Om een beter inzicht te krijgen in de budgettaire
gevolgen die samenhangen met het Plan heb ik in overleg met de G4 besloten een
kosten+batenanalyse voor de maatschappelijke opvang te laten opstellen. Hierin
zal een antwoord moeten worden gegeven op de vraag tot welke baten en/of
lagere kosten elders uitgaven voor maatschappelijke opvangbeleid leiden, waarbij
in het bijzonder wordt ingezoomd op de tweede fase van het Plan. In de analyse
wordt ingegaan op de effecten van het plan van aanpak voor kosten in verband
met bijvoorbeeld huisuitzettingen, veiligheid en het verlenen van zorg. Daarnaast
zal de analyse vermoedelijk inzichtelijk maken welke uitgaven binnen het
maatschappelijke opvangbeleid het meest renderen. Naar verwachting is de
kosten+batenanalyse maatschappelijke opvang eind 2010 beschikbaar.
Longitudinaal onderzoek
In 2009 zijn de voorbereidingen getroffen voor een longitudinale cohortstudie naar
dakloze mensen. Het onderzoek start aan het einde van de zomer van 2010 en
loopt tot en met 2014. Doel van de studie is een antwoord op de vraag: 'wat
werkt voor wie?'. Gedurende vijf jaar worden dakloze mensen in de G4 gevolgd,
zodat onderzocht kan worden of de persoonsgerichte aanpak die de vier grote
gemeenten hanteren ook op langere termijn een verbetering van het welzijn van
de dakloze betekent. Daarnaast kan de studie bijdragen aan een beter inzicht in
de oorzaken van dakloosheid, waardoor preventie gerichter kan plaatsvinden.
III Zwerfjongeren6
Op 21 september 2009 hebben de voormalig staatssecretaris van VWS en de
minister voor Jeugd en Gezin met de VNG, het IPO (Interprovinciaal Overleg), de
Federatie Opvang, de MOgroep en de Stichting Zwerfjongeren Nederland
afgesproken dat de betrokken partijen de problematiek van zwerfjongeren
gezamenlijk en daarmee effectiever gaan aanpakken7. Dit vanuit een breed gevoel
van urgentie. Ambitie daarbij is 'geen zwerfjongere meer op straat'. Om deze
ambitie te bereiken, zal worden aangesloten bij de gemeentelijke Stedelijke
Kompassen. Onder regie van gemeenten gaan alle partijen een bijdrage leveren
waarvoor een ieder zijn verantwoordelijkheid draagt. In de Stedelijke Kompassen
staan een persoonsgerichte aanpak en ketenbenadering centraal. Winst voor de
aanpak van zwerfjongerenproblematiek zit onder andere in de 'warme overdracht'
tussen sectoren. Verder worden binnen de Stedelijke Kompassen nadere
afspraken gemaakt over onder andere onderwijs, huisvesting en de GGZ+ en LVG+
sectoren.
De komende tijd staat het stimuleren dat centrumgemeenten, via de (uitvoering
van) de Stedelijke Kompassen, hun verantwoordelijkheid voor zwerfjongeren
verder oppakken dan ook centraal. Het initiatief om dit te stimuleren ligt bij het
Rijk (VWS en Jeugd en Gezin). De uitvoering dient uiteraard te gebeuren op lokaal
6 Met het opnemen van beleid voor zwerfjongeren in de voortgangsrapportage
maatschappelijke opvang is voldaan aan de toezegging van de minister voor Jeugd en Gezin
tijdens het algemeen overleg opvang zwerfjongeren van 14 mei 2008.
7 Daarmee is tevens voldaan aan de toezegging van de minister voor Jeugd en Gezin tijdens
het algemeen overleg opvang zwerfjongeren van 14 mei 2008 om samen met de
staatssecretaris van VWS in overleg te treden met de VNG en Federatie Opvang over de
aansluiting tussen de provinciale jeugdzorg en de gemeentelijk beleid voor zwerfjongeren.
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 9 van 15
niveau. Op dat niveau ligt namelijk uiteindelijk de verantwoordelijkheid en bestaat
het beste zicht op de problematiek.
Andere partijen dan gemeenten zullen hieraan echter ook hun steentje moeten
bijdragen. Ik denk dan bijvoorbeeld aan jeugdzorg, zorgkantoren, LVG+sector,
GGZ en het onderwijs. Aangezien zwerfjongeren vaak hulp nodig hebben uit
verschillende sectoren, is het nodig dat alle partijen hun eigen
verantwoordelijkheid zo opvatten dat zij zich niet terugtrekken wanneer een
jongere niet in één kader te plaatsen is. Alleen als dat gebeurt heeft de aanpak
van zwerfjongerenproblematiek werkelijk kans van slagen.
Uitwerking aanpak zwerfjongeren
Om aan de afspraken van dit bestuurlijk overleg uitvoering aan te geven, zijn op
gezamenlijk initiatief van de minister van Jeugd en Gezin en mij de volgende
activiteiten ondernomen.
In januari 2010 heeft een werkconferentie plaatsgevonden, waaraan naast de
partijen die hierboven genoemd zijn ook de Algemene Rekenkamer deelnam. Op
basis van deze werkconferentie is besloten om twee lijnen te volgen.
De eerste lijn is het ontwikkelen van een instrumentarium, waarvan het algemene
gevoelen is dat daaraan bij centrumgemeenten behoefte bestaat. Dat zijn ten
eerste een instrument voor de persoongerichte aanpak voor zwerfjongeren en ten
tweede een instrument gericht op sluitende samenwerking / gerichte preventie
(waaronder ook de zogeheten 'warme overdracht'). Een team van experts is
momenteel bezig met de ontwikkeling van dit instrumentarium.
De tweede lijn bestaat uit het doen van een onderzoek onder 16 (van de 43)
centrumgemeenten teneinde te inventariseren wat er precies wordt ondernomen
voor zwerfjongeren in die gemeenten, waar de knelpunten liggen en welke
ondersteuningsbehoefte er is. Twee belangrijke onderwerpen die uit het
onderzoek naar voren zijn gekomen, zijn (1.) het belang van kwalitatief goede,
eerste opvang en (2.) goede, integrale diagnostiek.
Ik ga samen met de hierboven genoemde partijen de aanbevelingen uit het
onderzoek ter hand nemen. De uitvoering van deze acties vindt plaats in de zomer
en het najaar van 2010. Zodra de ontwikkeling van het instrumentarium is
afgerond, wordt tot implementatie overgegaan.
Ik wijs er overigens op dat ook in de tweede fase van het Plan van Aanpak
maatschappelijke opvang specifiek aandacht zal worden besteed aan het
onderwerp zwerfjongeren. Het is in alle gevallen de bedoeling om te komen tot
praktische instrumenten en oplossingen, die gemeenten direct in staat stellen om
samen met de ander partijen hun verantwoordelijkheid voor zwerfjongeren beter
in te vullen. Via een stapsgewijze benadering wil ik de zorg voor zwerfjongeren op
een hoger plan krijgen.
Definitie zwerfjongeren
Naar aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer 'Opvang
zwerfjongeren 2008' hebben de minister voor Jeugd en Gezin en de voormalige
staatssecretaris van VWS aangegeven te bezien of de definitie van zwerfjongeren
aanpassing behoefde, opdat de term 'zwerfjongeren' eenduidig wordt gebruikt.
Door gemeenten en instanties werden immers verschillende definities van het
begrip 'zwerfjongeren' gehanteerd met afwijkende leeftijdsgrenzen. Dergelijke
verschillen komen de eenduidigheid van beleid en ketensamenwerking niet ten
goede, terwijl ze er bovendien voor zorgen dat de omvang van de groep
zwerfjongeren lastig te bepalen is.
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 10 van 15
Bij brief van 24 juni 2010 (Kamerstukken II, 32267, nr.5) bent u reeds
geïnformeerd over de nieuwe definitie van zwerfjongeren. Deze definitie luidt:
'Zwerfjongeren zijn feitelijk of residentieel daklozen onder de 23 jaar met
meervoudige problemen'. In het onderzoek dat in dit najaar wordt uitgevoerd (zie
hierna) zal deze nieuwe definitie gehanteerd worden. De motie+De Roos
(Kamerstukken II, 29325, nr.45) is daarmee uitgevoerd. Ook zal ik de definitie op
de site www.invoeringwmo.nl plaatsen en de gemeenten, provincies en koepels
inlichten via een brochure.
Onderzoek
Aan uw Kamer is toegezegd dat er in 2010 een onderzoek wordt gedaan naar
zwerfjongeren. Over de invulling hiervan hebben in 2009 enkele bijeenkomsten
plaatsgevonden met het veld en de Algemene Rekenkamer. Het onderzoek krijgt
als volgt vorm. In de eerste plaats is dit voorjaar, zoals hierboven beschreven,
een onderzoek gedaan onder 16 centrumgemeenten. Met de resultaten van dit
onderzoek ontstaat een beter beeld van de daadwerkelijke stand van zaken in
centrumgemeenten wat betreft de uitvoering van het beleid en de aanwezigheid
van voorzieningen. In de tweede plaats zal komend najaar een onderzoek worden
uitgevoerd naar het aantal zwerfjongeren en het aantal opvangplekken voor
zwerfjongeren. Als de nieuwe regeling maatschappelijke ondersteuning, waarin
registratie+eisen zijn opgenomen, is ingevoerd, kan het aantal zwerfjongeren en
plekken daarvoor min of meer automatisch worden gegenereerd en is een apart
onderzoek niet langer nodig. Op dit moment wordt door het Trimbos+instituut
gewerkt aan een advies over de registratie+eisen. Dat is in oktober 2010 gereed.
In de derde plaats zal eveneens komend najaar een meta+onderzoek worden
uitgevoerd. In dat onderzoek wordt een overzicht worden geboden van de reeds
beschikbare onderzoeksgegevens over zwerfjongeren op de verschillende
leefgebieden, waaronder huisvesting. Dit onderzoek zal eventuele kennislacunes
zichtbaar maken.
IV Overige onderwerpen
Het maatschappelijke+opvangbeleid raakt aan vele beleidsterreinen. De
ontwikkelingen ten aanzien van de meest relevante onderwerpen worden
hieronder beschreven.
Uitgeprocedeerde asielzoekers en MOE+landers
De laatste maanden zijn regelmatig berichten verschenen over (rechterlijke
uitspraken inzake) het beroep op maatschappelijke+opvanginstellingen door
uitgeprocedeerde asielzoekers. Het moge duidelijk zijn dat de Wmo niet is bedoeld
voor de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers, zoals ook blijkt uit artikel 8,
eerste lid, van de Wmo.
De minister van Justitie heeft tijdens een bestuurlijk overleg met de VNG op 28
april jl. afgesproken gemeenten desgewenst bij te staan in procedures terzake.
Het kabinet biedt gemeenten die op lokaal niveau zijn betrokken in procedures
over opvang processuele en juridische ondersteuning. Daarnaast is bij de Dienst
Terugkeer & Vertrek een centraal informatienummer voor gemeenten geopend dat
24 uur per dag bereikbaar is.
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 11 van 15
Door uw Kamer is meermaals aandacht gevraagd voor de aanwezigheid van
dakloze Polen en andere Midden+ en Oost+Europeanen (MOE+landers8) in de
maatschappelijke opvang. Uit een in 2009 uitgevoerde quick scan kon de
conclusie worden getrokken dat er in kwantitatief opzicht geen sprake is van een
groot probleem. Mij is geen onderzoek bekend waarin wordt onderbouwd dat de
conclusie inmiddels een andere zou moeten zijn.
De voormalig staatssecretaris heeft dit onderwerp geagendeerd tijdens het meest
recente bestuurlijk overleg met de G4 over de voortgang van het Plan van Aanpak
maatschappelijke opvang Rijk/G4 op 12 november 2009. Daarbij is afgesproken
dat de G4 relevante ontwikkelingen zullen melden en is aan de G4 (evenals aan
uw Kamer) toegezegd dat met de verantwoordelijke bewindspersoon van
Buitenlandse Zaken contact zou worden opgenomen over deze thematiek.
Inmiddels heb ik de G4 laten weten dat bij het ministerie van Buitenlandse Zaken
de bereidheid bestaat zonodig de contacten op de ambassades aan te wenden om
knelpunten op te lossen, zo die er mochten zijn. Tevens zal vanuit Buitenlandse
Zaken waarschijnlijk nog dit jaar een groep Poolse overheidsorganisaties,
maatschappelijke instellingen en opiniemakers worden uitgenodigd om zich in
bredere zin te informeren over de situatie van Poolse migranten in Nederland.
Zonodig zou daarbij aandacht kunnen worden geschonken aan dakloosheid. Tot
dusver heb ik echter (ook) van de G4 geen signalen ontvangen dat er sprake zou
zijn van een toename van dakloze MOE+landers.
Ik wijs er voor alle duidelijkheid op dat vreemdelingen op grond van artikel 8,
eerste lid, van de Wmo slechts in aanmerking komen voor maatschappelijke
opvang indien sprake is van rechtmatig verblijf. Het is niet aannemelijk dat MOE+
landers die zich melden bij de maatschappelijke opvang voldoen aan de
voorwaarden van vrij verkeer.
Quick scan Veiligheid in de maatschappelijke opvang
In 2009 heeft de voormalige staatssecretaris in overleg met de Federatie Opvang
en de VNG, naar aanleiding van een vreselijk incident bij een instelling besloten
door een onafhankelijk onderzoeksbureau een quick scan te laten uitvoeren naar
veiligheid in de opvang. Deze quick scan is recent gereed gekomen. De conclusies
van de quick scan kunnen als volgt worden samengevat:
* Het aantal ernstige incidenten in de maatschappelijke opvang lijkt beperkt te
zijn. Er is wel regelmatig sprake van verbale agressie, maar dit leidt zelden tot
ernstig fysiek geweld;
* Wel is gebleken dat er regelmatig wapens en gevaarlijke voorwerpen binnen
de voorzieningen aanwezig zijn. Dat vormt een risico. De onderzoekers
concluderen dat de controle hierop beter kan en beter moet;
* Om ook het aantal fysieke geweldsincidenten zonder wapengebruik (en het
risico hierop) terug te dringen, achten de onderzoekers het wenselijk dat er
meer veiligheidsmaatregelen worden genomen;
* Tevens achten de onderzoekers het wenselijk om grenzen te stellen aan
verbale agressie, aangezien dat kan overgaan in fysiek geweld.
De quick scan bevat daarnaast de volgende aandachtspunten:
* Het personeel en het handelen van het personeel vormen de kern van
veiligheid en rust in de opvang. Capaciteit en een kwaliteitsniveau staan in
veel voorzieningen onder druk en vragen om aandacht.
8 De Minister voor WWI heeft op 25 juni 2010 het Plan van aanpak huisvesting en
inburgering van arbeidsmigranten uit Midden+ en Oost+Europa naar de Kamer gestuurd.
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 12 van 15
* Toegangsregulering is noodzakelijk voor het handhaven van de veiligheid in de
opvang. Hoewel er zeker aandacht voor toegangscontrole is, vertoont deze
regelmatig hiaten, waardoor veiligheidsrisico's ontstaan.
* Een goede aansluiting tussen de openingstijden van de dag+ en de
nachtopvang heeft een gunstig effect op het verminderen van overlast en
agitatie. Voorzieningen voor 24+uursopvang laten een rustiger beeld zien dan
de gescheiden dag+ en nachtopvang.
* De incidentenregistratie staat op veel plaatsen nog in de kinderschoenen. Een
systematische registratie van incidenten levert noodzakelijke informatie op
voor het voeren van goed veiligheidsbeleid.
Veiligheid in instellingen is allereerst de verantwoordelijkheid van de instellingen
zelf. Zij kunnen hun voordeel doen met bovenstaande aandachtspunten. Ik ben
daarnaast met de Federatie Opvang en de VNG in overleg over de wijze waarop de
uitkomst van de quick scan een vervolg kan krijgen. Verkend wordt of deelname
aan het programma Veilige Publieke Taak van de minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties tot de mogelijkheden behoort. In dat geval zouden
opvanginstellingen hun veiligheidsbeleid ook kunnen verbeteren door te profiteren
van aanwezige kennis en ontwikkelde producten in dit programma, bijvoorbeeld
ten aanzien van het doen van aangifte.
Nazorg ex+gedetineerden
Het ontbreken van huisvesting en perspectief na detentie is één van de routes
naar dakloosheid. Nazorg voor ex+gedetineerden is dus van belang. Het kabinet
streeft ernaar de recidive in 2010 met 10%+punt verminderd te hebben ten
opzichte van 2002. Hierbij staat een persoonsgerichte aanpak centraal. Om de
ambities om te zetten in concrete maatschappelijke resultaten is onder andere het
Programma Sluitende Aanpak Nazorg gestart. Het programma is erop gericht 80%
van de gedetineerden detentie te doen verlaten met een geldig identiteitsbewijs,
onderdak (direct na ontslag uit detentie of minimaal gebruik kunnen maken van
maatschappelijke opvang), inkomen uit werk of uitkering om direct na ontslag uit
detentie in het eerste levensonderhoud te kunnen voorzien, inzicht in schulden en
waar mogelijk een plan voor schuldhulpverlening, en inzicht in zorgbehoeften. Als
zorg geïndiceerd is, zal de zorg waar mogelijk gecontinueerd of gerealiseerd
worden.
Het programma streeft de volgende uitgangspunten van nazorgbeleid na:
* Nazorgactiviteiten richten zich op alle (ex+)gedetineerde burgers die
problemen hebben op de leefgebieden identiteitsbewijs, huisvesting, inkomen,
schulden en/of zorg;
* Justitie is verantwoordelijk voor de re+integratieactiviteiten tijdens de
strafrechtelijke titel; gemeenten zijn primair verantwoordelijk voor de
activiteiten vóór en na die tijd;
* Er is continuïteit in de begeleiding en zorg vóór, tijdens en na de detentie;
* Tijdens de laatste periode van de detentie worden gedetineerden in verband
met de reïntegratie activiteiten zo veel mogelijk regionaal geplaatst.
In 2009 hebben de voormalig staatssecretaris van Justitie en de voorzitter van de
VNG het 'Samenwerkingsmodel nazorg volwassen (ex+)gedetineerde burgers'
ondertekend, waarin de hierboven genoemde ambities zijn beschreven. Voorts
stelt Justitie in 2010 en 2011 in totaal ¤12 mln extra beschikbaar voor de
gemeentelijke coördinatie van nazorgactiviteiten. In alle penitentiaire inrichtingen
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 13 van 15
zijn medewerkers maatschappelijke dienstverlening aangesteld, die onder andere
nazorginformatie verstrekken aan gemeentelijke contactpersonen.
Het Wetenschappelijk Onderzoek+ en Documentatiecentrum (WODC) heeft in 2009
een eerste versie van de monitor nazorg ontwikkeld. Deze monitor moet inzicht
gaan bieden in de situatie van (ex+)gedetineerden zowel vóór, tijdens als na de
detentie. Daarbij wordt inzicht gegeven op vijf leefgebieden, waaronder onderdak.
Inkomen en schuldhulpverlening
Voor een succesvol maatschappelijke+opvangbeleid is een brede aanpak
essentieel. Adequate schuldhulpverlening draagt bij aan het beperken van de
instroom in de maatschappelijke opvang. Het kabinet heeft in 2009 maatregelen
getroffen die de schuldhulpverlening in het algemeen aangaan, maar die naar
verwachting ook ten goede zullen komen aan de aanpak van problematische
schulden bij daklozen.
De eerste maatregel betreft de verbetering van de effectiviteit van de
gemeentelijke schuldhulpverlening. Daartoe is in 2009 gewerkt aan de
voorbereiding van het wetsvoorstel gemeentelijke schuldhulpverlening. Dit
wetsvoorstel is op 21 januari 2010 ingediend bij de Tweede Kamer. Kern van dit
wetsvoorstel is dat de gemeenteraad de taak krijgt plannen vast te stellen die
richting geven aan de beslissingen die de gemeenteraad en het college van B&W
nemen over het integrale karakter van de minnelijke schuldhulpverlening en de
regierol van de gemeente daarbij. De hulpverlening moet daarbij toegesneden zijn
op de individuele cliënt (maatwerk). Dit houdt in dat de schuldhulpverlening ook
adequaat moet zijn voor groepen als bijvoorbeeld dak+ en thuislozen, ex+
gedetineerden en (licht) verstandelijk gehandicapten.
Een essentieel onderdeel van het wetsvoorstel is dat gemeenten integraal beleid
moeten voeren. Schulden komen bijna nooit alleen. Vaak is er sprake van
meerdere problemen die tegelijkertijd optreden. De schuldhulpverlening kan
alleen dan effectief worden als tezamen met het oplossen van de schulden ook die
achterliggende problemen worden aangepakt. Het gaat hier om bijvoorbeeld
werkloosheid, verslavingen of een slechte gezondheid. De integrale
schuldhulpverlening moet ook bestaan uit op preventie gerichte activiteiten.
Hierbij gaat het onder meer om samenwerking met schuldeisers als
woningcorporaties, die gericht is op het voorkómen van huisuitzettingen.
Als tweede hier te noemen maatregel heeft het kabinet voor de jaren 2009+2011
¤130 mln extra uitgetrokken voor schuldhulpverlening in verband met de
economische crisis. Het bevat een aantal intensiveringen voor dit beleidsterrein
rondom de schuldenproblematiek. Het betreft een bijdrage aan het UWV voor
goede voorlichting en actieve verwijzing op de Werkpleinen voor mensen die
werkloos zijn of dreigen te worden en het opvangen van het extra beroep op
schuldhulpverlening die naar verwachting als gevolg van de crisis ontstaat door
gemeenten daarvoor middelen beschikbaar te stellen. Daarnaast was een deel van
de middelen bestemd voor het verbeteren van de effectiviteit van de
schuldhulpverlening. Deze maatregel is erop gericht om vooruitlopend op de
inwerkingtreding van het bovengenoemde wetsvoorstel gemeenten te
ondersteunen bij het implementeren van onderdelen daarvan. Bij deze
implementatie zal het kabinet gemeenten vragen in het bijzonder aandacht te
besteden aan bijzondere doelgroepen, waaronder daklozen.
Wonen: huurachterstand en huisuitzettingen
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 14 van 15
Huisuitzetting als gevolg van een opgebouwde huurschuld is een van de oorzaken van
dakloosheid. Het voorkomen dat mensen een grote huurachterstand opbouwen en
vervolgens uit hun huis worden gezet kan het beroep op maatschappelijke opvang doen
afnemen. Uit onderzoek van Aedes blijkt dat het aantal huishoudens met een
huurachterstand in 2008 (het meest recente jaar waarover gegevens beschikbaar zijn) is
gedaald ten opzichte van 2007, maar dat het schuldbedrag is toegenomen. Dit onderzoek
betreft alleen de huurders van bijna 2,4 miljoen corporatiewoningen. Eind 2007 hadden
237.000 huishoudens een huurachterstand. Eind 2008 waren dat er 213.000. Dit is een
daling van 10%. Tegelijkertijd signaleert het onderzoek ook een lichte toename van de totale
huurachterstand. Dat duidt erop dat de corporaties er met een streng incassobeleid wel in
slagen om het aantal huishoudens met achterstand terug te dringen, maar dat zij geen
oplossing kunnen bieden voor de toename van de problematische schulden.
Wel leiden die schulden minder vaak tot een huisuitzetting. Het aantal huisuitzettingen bij
woningcorporaties door huurachterstand (80% van het totale aantal huisuitzettingen) is in
2008 met ruim 12% gedaald ten opzichte van 2007 (van 6.705 naar 5.865). Die daling is te
danken aan de verhoogde inzet van corporaties en hun lokale partners. Corporaties hadden
in voorgaande jaren hun incassobeleid al aangescherpt zodat voorkomen werd dat schulden
onnodig hoog opliepen. De laatste jaren is er ook steeds meer aandacht voor een gerichte
benadering van mensen die toch schulden opbouwen, de 'Er op af+aanpak'. De ontwikkeling
van het aantal huisuitzettingen sluit aan bij de trend die eerder al bij de G4 was ingezet.
Tot slot
Zoals uit deze voortgangsrapportage blijkt, zijn er in de afgelopen periode goede
resultaten behaald op het terrein van de maatschappelijke opvang. Borging van
dit succes is echter niet vanzelfsprekend. De problemen die resteren zijn niet
eenvoudig op te lossen. Bovendien zal de financiële ruimte de komende jaren
waarschijnlijk ontbreken om aanvullende investeringen te doen. Het komt er nu
op aan om de behaalde successen vast te houden en te blijven opkomen voor
kwetsbare mensen. Ik roep gemeenten en alle andere betrokken partijen op om
het uiterste te doen om ook deze groep kwetsbare burgers de kans te (blijven)
geven mee te doen aan de samenleving.
Het leggen van verbindingen met het bredere Wmo+beleid en andere
beleidsterreinen zal daarbij essentieel zijn. Deze omslag naar preventie én het
zoveel mogelijk doen participeren van de doelgroep in de samenleving zijn de
uitdagingen voor de komende jaren.
Hoogachtend,
de minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport,
dr. A. Klink
Ons kenmerk
DMO/SSO+3009739
Pagina 15 van 15
BIJLAGE 1
Tabel 1 Capaciteit in 2007 en 2008 in de opvang per sector naar voorzieningen7
soort (in absolute aantallen en in procenten)
Maatschappelijke opvang 2007 2008
Voorzieningensoort
Dag Opvang 3.047 (21%) 3.687 (21%)
Nacht Opvang 1.783 (12%) 1.794 (10%)
24 uurs (crisis) opvang 903 (6%) 879 (5%)
24 uurs meerzorg 749 (5%) 811 (5%)
24 uurs woon 3.780 (26%) 4.165 (23%)
Begeleid wonen 4.312 (29%) 5.875 (33%)
Preventie projecten 61 (
Sociale activering 30 (
Totaal MO 14.665 (100%) 17.832 (100%)
Vrouwenopvang 2007 2008
Voorzieningensoort
Dag Opvang 210 (7%) 210 (7%)
Nacht Opvang 23 (1%) 27 (1%)
24 uurs (crisis) opvang 305 (10%) 358 (11%)
24 uurs woon 24 uur 949 (31%) 1.033 (32%)
24 uurs woon partieel 904 (29%) 963 (30%)
Begeleid wonen 626 (20%) 480 (15%)
Preventie projecten 50 (2%) 117 (4%)
Totaal VO 3.067 (100%) 3.188 (100%)
Totale capaciteit MO en VO samen 17.732 21.020
Tabel 1 geeft een overzicht van capaciteit naar voorzieningensoort voor de jaren
2007 en 2008. Het gaat hier om opgetelde capaciteit: een geschatte 100%
capaciteit van de bij de Federatie Opvang aangesloten instellingen die in 2008
opvang leverden. Er is op dit moment nog geen volledig overzicht van de
capaciteit van alle instellingen die bij de Federatie Opvang zijn aangesloten. De
gegevens in deze tabel zijn opgesteld op basis van een steeds wisselende set van
responderende instellingen. Dat betekent dat het vergelijken van de jaren met
enige voorzichtigheid moet gebeuren.
Zo lijkt uit tabel ten aanzien van de vrouwenopvang uit te wijzen dat de capaciteit
voor begeleid wonen is afgenomen. Dit hoeft echter in de werkelijkheid geen
afname van het aantal plaatsen begeleid wonen te betekenen. Een verklaring
hiervoor kan zijn dat bij een fusie tussen twee instellingen de capaciteit is gelabeld
als 24+uurs opvang in plaats van begeleid wonen.