UMC St Radboud
Variaties in genen verklaren `nekkramp'
09-08-2010
Of een besmetting met meningokokken leidt tot de gevreesde
meningokokkenziekte hangt sterk af van individuele variaties in genen
die coderen voor een eiwit uit het immuunsysteem. Het wetenschappelijk
tijdschrift Nature Genetics heeft een onderzoek hierover afgelopen
zondag on line gezet. Het onderzoek is uitgevoerd door een groot
internationaal consortium, waarvan ook het UMC St Radboud, het Erasmus
MC en het AMC deel uitmaken.
Een besmetting met de meningokokkenbacterie komt vaak voor. Bijna
iedereen raakt er wel eens mee besmet, zonder er ziek van te worden.
Bij een klein percentage van de mensen leidt besmetting met de
meningokok echter tot hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging, wat
fataal kan aflopen. In de volksmond wordt de meningokokkenziekte wat
misleidend nekkramp genoemd.
Voordat in deze eeuw de vaccinatie tegen meningokokken C in Nederland
werd ingevoerd, was de meningokokkenziekte bij kinderen een belangrijke
doodsoorzaak. Door de vaccinatie is de infectie met meningokokken C
sterk teruggelopen, maar nog steeds krijgen jaarlijks zo'n honderd
kinderen in Nederland een ernstig verlopende meningokokken B infectie.
In gebieden in Afrika kost de infectie met meningokokken A jaarlijks
duizenden doden. Tegen meningokokken B is nog geen vaccin beschikbaar.
GWAS
Wat bepaalt of iemand na een besmetting met de meningokok ernstig ziek
wordt? Een belangrijk deel van het antwoord blijkt te vinden in
genetische variaties tussen individuen.
Om te achterhalen welke variaties hierbij betrokken zijn, verzamelde
een groot internationaal onderzoeksconsortium gegevens en
lichaamsmateriaal van bijna vijftienhonderd patiënten die een ernstige
meningokokkeninfectie hebben doorgemaakt en vergeleek die in een
genoombrede associatiestudie (GWAS) met zo'n zesduizend
controlepersonen. Een GWAS is een relatief nieuwe en nauwkeurige
methode om minieme genetische verschillen te koppelen aan bepaalde
eigenschappen of aandoeningen. Kinderarts prof.dr. Ronald de Groot van
het UMC St Radboud licht toe: `Er is voor zo'n studie informatie van
zeer veel patiënten nodig; daarom kan het alleen in internationaal
verband gebeuren. In dit geval zijn er gegevens gebruikt van patiënten
uit acht landen, waaronder enkele honderden uit Nederland.'
Beschermd
De genetische variaties die nu gevonden zijn in relatie tot de
meningokokkenziekte hebben betrekking op complementfactor H, een eiwit
uit het immuunsysteem, waar de meningokokken in het lichaam zich aan
hechten. De labeling met dit eiwit beschermt de meningokokken. De
genetische variaties bepalen of patiënten ernstige infecties oplopen
zoals bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking.
Deze vondst geeft belangrijk nieuw inzicht in het ontstaan van de
infectie en vormt een aanknopingspunt voor het ontwikkelen of
verbeteren van vaccins. De meningokokkenziekte is de eerste
infectieziekte waarbij een genoombrede associatiestudie duidelijke
resultaten oplevert