Radboud Universiteit Nijmegen
Dagboek formatie: Oplossingsmachine Lubbers haperde
Datum bericht: 4 augustus 2010
Informateur Ruud Lubbers presenteerde gisteren zijn eindverslag en gaf
daar ook toelichting bij. Sindsdien is duidelijk dat een minderheid ook
een meerderheid kan zijn. Creatief gevonden van Lubbers, vindt Peter
van Griensven, parlementair historicus, in zijn bijdrage aan het
formatiedagboek.
Lijn
Ruud Lubbers wist als politicus voor ieder probleem wel honderd
oplossingen te bedenken. Zijn creativiteit leek grenzeloos. `Zal ik
even met je meedenken': collega-ministers werden er soms horendol van.
Lubbers heeft in zijn rol als informateur dit keer niet de sturende rol
kunnen spelen die hem zo eigen is. Lubbers is zelf gestuurd. `De
ontwikkelingen namen echter een andere loop', schreef Lubbers in zijn
eindverslag. Hij heeft overwogen zijn opdracht terug te geven. Toch
bedacht hij zich. Rekende hij op zijn creativiteit? Lubbers houdt niet
van half werk. Hij wil resultaten zien.
Van meerderheid naar minderheid
Lubbers kreeg op 21 juli de opdracht onderzoek te doen naar `een
kabinet dat mag rekenen op een vruchtbare samenwerking met de
Staten-Generaal', een veelgebruikte formulering. In een nadere
toelichting heette het dat hij diende te onderzoeken `welke overige
mogelijkheden voor een parlementair meerderheidskabinet uit de vijf
partijen nog aanwezig zijn en of er daarnaast andere
meerderheidsvarianten nader inhoudelijk onderzocht moeten worden.' Een
hele mond vol, maar het gaat vooral om het woordje meerderheidskabinet.
Lubbers adviseert het staatshoofd nu in zijn eindverslag dat er een
minderheidskabinet van CDA-VVD, met gedoogsteun van de PVV, onderzocht
moet gaan worden. Ergens onderweg is er iets mis gegaan, zo lijkt het.
Geen ruimte
Lubbers werd al op de eerste werkdag als informateur als het ware
gegijzeld. Alle fractievoorzitters lieten weten dat eerst een kabinet
over rechts onderzocht diende te worden. Lubbers overwoog toen al het
bijltje erbij neer te gooien. Hij kon zich op basis van die adviezen
niet aan zijn opdracht houden: in de eerste plaats was er geen ruimte
geboden voor andere meerderheidsvarianten, bovendien bleek dat het
onderzoek naar een rechts kabinet feitelijk wel eens een
minderheidsvariant kon opleveren, wat evenmin conform zijn opdracht
was. Lubbers liet vervolgens toch Rutte, Wilders en Verhagen onderling
bepalen of ze het eens konden worden. Omdat een gedoogvariant niet tot
zijn opdracht behoorde vonden de gesprekken niet onder zijn leiding
plaats.
Lubbers werd een tweede keer gegijzeld nadat Rutte, Verhagen en Wilders
elkaar hadden gevonden. Lubbers wilde, conform zijn opdracht, nagaan of
er nog alternatieven (meerderheidsvarianten) mogelijk waren. Lubbers
kreeg echter de deksel op de neus want VVD, PVV en CDA verklaarden
eensgezind - tot twee maal toe - niet bereid te zijn aan zo'n nader
onderzoek deel te nemen.
Een minderheid die een meerderheid vormt
Lubbers moest derhalve noodgedwongen naar de koningin hoewel slechts
aan een oplossingsrichting was geroken: een minderheidskabinet van CDA
en VVD met gedoogsteun van PVV. Volgens Lubbers `een wel heel bijzonder
minderheidskabinet. Het zal namelijk gebaseerd zijn op politieke
samenwerking tussen drie fracties die samen een meerderheid vormen in
de Tweede Kamer'. Kijk, dat is dan wel weer creatief gevonden van
Lubbers.
Peter van Griensven is onderzoeker parlementaire geschiedenis. Zijn
expertise: verkiezingen / formaties van 1981 en 1982 (Van Agt II en
Lubbers I); financiële en sociaal-economische politiek in de jaren
tachtig. Samen met drie collega's van het Centrum voor Parlementaire
geschiedenis houdt hij een dagboek over de kabinetsformatie bij.