Gemeente Onderbanken
Hakhoutbeheer in holle wegen - Gevarieerd groen van levensbelang voor
vliegend hert
Diverse holle wegen in Zuid-Limburg zijn van belangrijke betekenis voor
het vliegend hert. Dit grote insect is in belangrijke mate aangewezen
op een gevarieerde begroeiing. Deze afwisseling met bomen en struiken
wordt vanouds verkregen door het zogenaamde âhakhoutbeheerâ.
Hierbij worden bomen en struiken regelmatig dicht bij de grond afgezet.
De knoppen op de stronken lopen vervolgens weer opnieuw uit.
Â
Vroeger gebeurde dit kappen en zagen van bomen en struiken naargelang
de behoefte. De kap van het te oogsten hout varieerde tussen de drie en
zeven jaar (de hakhoutcyclus). Daarbij keek men vroeger ook naar de
bomen die in voorgaande jaren bewust gespaard werden, waardoor een
aantal bomen fraai uit konden groeien. Men spaarde deze voor balken en
planken. Dit zaaghout was pas na 80 tot 100 jaar oogstbaar. Naast
brandhout, oogstte men hier takkenbossen die als âschansenâ in de
bakovens verdwenen. Twijgen werden gebruikt voor vlechtwerk. Na 1960
verdween het praktisch nut van dit timmer- en geriefhout. Het beheer
verviel en nogal wat holle wegen, groeiden dicht.
Sinds een jaar of 25 voert de stichting Instandhouding Kleine
Landschapselementen in Limburg (IKL) weer dit hakhoutbeheer uit. Dit
beheer is simpelweg noodzakelijk voor het behoud én verjonging van
graften, holle wegen en singels. Wanneer het kappen en zagen namelijk
achterwege blijft, ontwikkelen de bomen zich steeds verder. Door de
schaduwwerking verdwijnt uiteindelijk ook de ondergroei en blijft
uiteindelijk alleen een bomenrij over. Van de oorspronkelijke overvloed
aan voedsel, beschutting of nestgelegenheid voor insecten, vogels en
kleine zoogdieren is dan nauwelijks nog maar over.
Bij het hakhoutbeheer kapt IKL zoân 90 procent van de bomen en struiken
gekapt. Enkele bomen (de zogenaamde overstaanders) en struiken worden
niet gekapt om het historische beeld te behouden. Hierdoor kan er weer
een verjonging van de beplantingen plaatsvinden. Het eerste jaar nadat
in een element hakhoutbeheer is toegepast, lijkt het hierdoor echter
alsof alle groen verloren is gegaan. Wanneer het beheer echter kundig
is uitgevoerd lopen de afgezaagde bomen en struiken weer uit. Omdat
weer volop licht kan toetreden in op de taluds van de holle wegen
ontwikkelen de kruiden zich snel. Ook zaailingen van bomen en
struiken krijgen zo weer een kans. Daarnaast lopen gekapte bomen en
struiken meestal opnieuw uit. Dit beheer uit het verleden is nu nog op
veel plaatsen goed zichtbaar aan de boomstobben waaruit laag bij de
grond meerdere stammen ontspringen. Het resultaat na verloop van tijd
is een mooi dicht element met een gevarieerde opbouw van struiken,
bomen en kruiden.
Dit traditionele hakhoutbeheer is gunstig voor het vliegend hert, maar
ook voor een groot aantal andere planten en dieren.. Vliegende herten
leven drie tot acht jaar ondergronds als larve, voordat ze als kever
tevoorschijn komen. De larven leven van dood, vermolmd hout. Door de
bomenkap is er altijd dood hout in deze elementen aanwezig. De
boomstronken die in de grond blijven, rotten langzaam weg waardoor ze
geschikt worden als voedsel voor de larven. De bomen die opnieuw
uitlopen zijn ook geschikte plekken voor de larven. Omdat een groot
deel van het wortelstelsel na de kap niet meer nodig is, sterven deze
af. Nadat het gaat rotten ontwikkelden zich hier weer schikte
omstandigheden voor de larven. Om dezelfde reden zijn het knotten en
kandelaberen (het grootschalig opsnoeien) van bomen ook goede
beheermaatregelen voor het vliegend hert.
Â
Ter verbetering van het leefgebied van het vliegend hert worden
tegenwoordig ook zogenaamde broedstoven aangelegd. Hierbij wordt stam-
en takhout dat bij beheer vrijkomt rechtop ingegraven waarbij de
stammetjes voor een klein deel boven de grond uitsteken. De ruimtes
tussen de stammetjes wordt opgevuld met de houtsnippers van het
kleinere takhout.
Bewoners die in de buurt of tijdens een wandeling een vliegend hert
tegenkomen (dood of levend) , worden gevraagd om hun meldingen ( evt.
met een (digitale) foto) door te geven.
Voor Brunssum en Onderbanken kan dat bij jos.vantilt@kpnplanet.nl,
voor Landgraaf j.spierts@smidserimburg.nl voor alle andere plaatsen
r.geraeds@ikl-limburg.nl. Wij verzoeken u om bij uw meldingen uw
contactgegevens te vermelden, zodat wij evt. nog contact met u kunnen
opnemen. Op basis van deze gegevens kan de ontwikkeling van de soort
beter gevolgd worden. Bovendien kan aan de hand van deze informatie
gerichte maatregelen getroffen worden.
Donderdag 29 juli organiseert IVN Brunsum & Onderbanken een excursie in
een leefgebied van het vliegend hert in Onderbanken. De excursie start
om 20:00 uur vanaf de Maar in Jabeek. U wordt onder begeleiding van een
gids door enkele holle wegen geleidt waarin een leefgebied van het
vliegend hert voorkomt. De excursie is gratis en zal ca. 2,5 uur duren