Universiteit Leiden

Datering van oude Engelse vondsten onzeker

In Happisburgh, Engeland, zijn bewijzen van voorouders van de Neanderthalers. opgegraven. Een van de betrokken archeologen is de Brit Mike Field, werkzaam aan de Universiteit Leiden. De precieze datering is onderwerp van een debat in het British Museum. Een artikel over de afgraving is op 6 juli 2010 in Nature verschenen.

IJstijdafzettingen

Het gehucht Happisburgh, met amper 1400 inwoners, valt binnenkort ten prooi aan de golven van de Noordzee. Althans als het aan de Britse regering ligt, die het onderhoud van de houten zeewering heeft gestaakt. Delen van de klif brokkelen af, waardoor het water oprukt. Maar voor archeologen heeft het terugtrekken van de kliffen ook voordelen. âDe klif is zoân drie tot vier meter dikâ, vertelt Mike Field docent paleobotanie aan de Universiteit Leiden. âZe bestaan uit ijstijdafzettingen uit het midden-Pleistoceen. Onder de ijstijdafzettingen bevinden zich oude rivierbeddingen met fossielen.â

Vuistbijl

In de oude beddingen vonden het team van archeologen van het British Museum, het Natural History Museum én de Engelsman Field, vuurstenen artefacten, waaronder een vuistbijl. âSommige van die vuurstenen splinters zijn samen te voegen tot de oorspronkelijke steen als in een puzzelâ, zegt Field. âZe zijn zo goed bewaard dat we er vanuit kunnen gaan, dat de steen ter plaatse bewerkt is.â Een probleem vormt wel het grondwater dat het graven bijna onmogelijk maakt. Het gebied is sterk ontkalkt, waardoor er geen menselijke resten gevonden zijn. De enige biologische resten die wel gevonden zijn, is een tand van een uitgestorven woelrat en een fragment van een zaadje.

Kiwi

Dat zaadje is voor een palaobotanist als Field juist erg interessant. âHet blijkt afkomstig te zijn van Actinidia faveolata, een uitgestorven voorouder van de kiwiplantâ, vertelt hij enthousiast. âTot nu toe was deze plant alleen bekend van het zuidwesten van Nederland en dan ook alleen nog maar uit het vroege Pleistoceen, terwijl we hier met het midden-Pleistoceen te maken hebben.â Dat is althans wat de tand van de woelrat Arvicola cantiana doet veronderstellen. De ouderdom van de vindplaatsen bij Happisburgh zou op grond van de tand ongeveer 500 tot 600 duizend jaar zijn, terwijl de vondst van de kiwivoorouder een ouderdom van een miljoen jaar suggereert.

Muizenklok

De datering op basis van de woelrattand is vrij stevig, omdat het geslacht Actinidia rond die tijd verschijnt, daarvoor was er het geslacht Mimomys. âPalaozoölogen hanteren graag de zogenoemde âmuizenklokââ, vertelt Field. âMuizen hebben veel seks, ze hebben veel nakomelingen en korte generaties, dus de evolutie gaat snel. De soorten zijn goed te onderscheiden op basis van de vorm van hun tanden. Die vorm levert dus waardevolle biostratigrafische informatie van het gebied waar ze gevonden worden.â

Helderheid

Er is dus wat onenigheid over de ouderdom van de beddingen. Field: âHopelijk brengt het debat op de conferentie in Londen daarin meer helderheid.â De conferentie staat niet alleen in het teken van de drie opgravingssites in Happisburgh. De organisatie is in handen van het project AHOB (Ancient Human Occupation of Britain), dat wordt gefinancierd door de Leverhulme Trust.

Field: âWil Roebroeks spreekt op de laatste dag en ik op de eerste. We zullen een overzicht van vroege menselijke bewoning in het noordwesten van Europa geven. De vondsten in Happisburgh zijn de noordelijkste vondsten van vroege menselijke bewoning tot nu toe. âOmdat dit het noordelijkste is kun je gaan speculeren over de gehardheid van deze individuen. Op de noordelijke rand werden ze natuurlijk uitgedaagd hun intelligentie te gebruiken.â

Datering

De datering van Happisburgh staat voor Field nog niet vast: âEr is geen sprake van één simpele afzetting. Onder de ijstijdafzetting ligt de rivierbedding. De bovenste laag daarvan bestaat uit donkerbruine slib met veel houtresten en de afzetting daaronder is grijs slibachtig zand. De archeologische vondsten zijn afkomstig uit dat grijze zand en ook de Actinidia komt daaruit. Het is allemaal dus nog niet zeker. In mijn presentatie op de conferentie zal ik een aantal vragen opwerpen, waaronder: zijn de twee lagen uit dezelfde tijd?â Field denkt in ieder geval dat nog meer onderzoek nodig is, om zekerheid over de datering te kunnen krijgen.

Archeologie studeren in Leiden
Masteropleidingen Archeologie in Leiden

(6 juli 2010, SH)