Universiteit Utrecht

Persbericht van de Universiteit Utrecht

2 juli 2010

Utrechtse onderzoekers in Science: het onbewuste weet wat het wil

Bereiken van doelen kan zonder bewustzijn

Menselijk gedrag wordt gestuurd door doelen. Het stellen en nastreven van doelen wordt over het algemeen als een bewust proces gezien. Iemand die bijvoorbeeld harder werkt aan een taak lijkt daar bewust voor gekozen te hebben. Die keuze wordt echter al in het onbewuste genomen, zo schrijven Ruud Custers en Henk Aarts van de Universiteit Utrecht. Hun artikel over dit onderzoek verschijnt vandaag in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Science.

In het review-artikel bespreken de onderzoekers van de Universiteit Utrecht hoe het brein van de mens in staat is om het gedrag van de gastheer in gang te zetten. Custers: "Als iemand bijvoorbeeld onbewust het woord cola opvangt, kan het brein die persoon aanzetten om naar de koelkast te lopen en een glas cola in te schenken, dit alles zonder dat de persoon zich bewust is van de oorsprong van zijn handelingen."

Snel geld

Deze zogenoemde onbewuste wil wordt gestimuleerd door beloningssignalen. Hoe dit in zijn werk gaat, toonde hun Utrechtse collega Erik Bijleveld aan. In Bijlevelds onderzoek kregen deelnemers plaatjes van muntgeld voorgeschoteld, maar met zo'n snelheid dat het bewustzijn dit niet kon opmerken. Hoe hoger de muntwaarde op het voorbij flitsende plaatje, hoe harder mensen werkten. (Meer over het onderzoek van Erik Bijleveld)

Aktetas

De omgeving speelt volgens Custers en Aarts een grote rol in het onbewust aanzetten tot gedrag. Met enige voorbeelden geven ze aan hoe mensen onbewust beïnvloed worden. Zo blijkt dat mensen competitiever worden wanneer ze bij het betreden van een kantoorkamer een leren aktetas op het bureau zien liggen. En in een ruimte waar een citroenlucht hangt maken mensen hun tafel vaker schoon. Dergelijke acties worden vanuit de omgeving gestuurd, zonder dat mensen zich ervan bewust zijn.

Impact

Het artikel in Science gaat in tegen de algemene aanname dat een bewuste beslissing noodzakelijk is voor doelgericht gedrag. "Ons onderzoek toont aan dat er niet altijd bewustzijn nodig is om doelen na te streven", zegt Custers. "Mensen hebben een onbewuste wil, een systeem dat er onbewust voor gaat. We weten onbewust wat we willen, daar hoeft het bewustzijn niet nog eens over te beslissen."

Het artikel over het door NWO gefinancierde onderzoek is op te vragen bij onderstaand contactpersoon.