Rekenkameronderzoek besluitvormingsproces verkoop NRE
De kwaliteit van het besluitvormingsproces inzake de voorgenomen
verkoop van het Nutsbedrijf Regio Eindhoven (NRE) is onderzocht door
een werkgroep van rekenkamers van de betreffende gemeenten.
Vanaf eind jaren negentig oriënteerde het -voorheen publiek- bedrijf
zich samen met de gemeenten die aandeelhouders waren, op verkoop aan
een private partij. Was het proces van besluitvorming adequaat, hoe zat
het met de informatievoorziening en welke rol hebben de partijen
vervuld? En kunnen er verbetersuggesties worden geformuleerd voor
toekomstig handelen van gemeenten in soortgelijke situaties? Dat zijn
de vragen die centraal stonden in het onderzoek.
De werkgroep maakte op basis van documentanalyse van het NRE dossier
een reconstructie op hoofdlijnen en vulde deze aan met de inzichten
verkregen uit gesprekken met een aantal betrokkenen.
Er worden twee fasen onderkend: een eerste fase van 1999-2004, waarin
met het Spaanse bedrijf Endesa verregaande afspraken werden gemaakt en
een tweede fase, van 2005-2009, waarin onder meer nauw werd
samengewerkt met het Australische bedrijf MEIF als kandidaat koper.
De deal met Endesa ging niet door, omdat de toenmalige minister haar
toestemming onthield, ook de voorgenomen verkoop aan MEIF werd
uiteindelijk niet geëffectueerd. Begin 2010 is NRE alsnog verkocht.
De werkgroep plaatst de gang van zaken nadrukkelijk in de context van
de veranderende landelijke ontwikkelingen op het gebied van
liberalisering en privatisering. Het blijkt dat de gemeenten de
weerstand tegen verdergaande privatisering nogal hebben onderschat.
Tekortkomingen
De werkgroep constateert dat er wel wat verschillen in aanpak zijn
geweest in de eerste en de tweede fase, maar het ondernemen in de
private sector is voor de (lokale) overheid een problematische
aangelegenheid. Het besluitvormingsproces laat een aantal flinke
tekortkomingen zien- het proces was niet adequaat. Er is niet gebleken
dat de informatieverstrekking in het algemeen incorrect of onvolledig
was, hoewel er traag werd gecommuniceerd over een aangekondigde
tariefkorting. Maar gezien onder meer het complexe karakter en het
ontbreken van specialistische kennis, waren er problemen met de
transparantie. Uit oogpunt van de democratische verantwoording zijn er
aanzienlijke risico's gelopen bij de behartiging van de publieke taak.
De gemeenten waren onvoldoende toegerust de gang van zaken in het
privaatrechtelijke domein te sturen, monitoren en controleren. De
controlerende taak moet in de toekomst beter.
Aanbevelingen
De werkgroep doet een aantal aanbevelingen voor handelen van gemeenten
in vergelijkbare situaties. Van groot belang is er meer boven op te
zitten: onder meer door het aanhouden van een degelijke planmatige
aanpak in termen van normen van kaderstelling, uitvoering, controle en
monitoring met behulp van verstrekte informatie en bijsturing.
Er worden suggesties gedaan op het gebied van: de rol van gemeenten; de
projectmatige aanpak, de borging van personele continuïteit,
procesafspraken over terugkoppeling en informatievoorziening, het
aanbrengen van voldoende `checks & balances', de inschakeling van
onafhankelijke deskundigen en de aanstelling van toezichthouders
(commissarissen) op basis van eigentijdse eisen van effectiviteit.
Gemeente Eindhoven