Nederlands
Stappen voorwaarts in strijd tegen Alzheimer
Datum: 24 juni 2010
De Groningse onderzoekers Marcelo Masman en Ivica Granic hebben
hoopvolle ontdekkingen gedaan in de strijd tegen de ziekte van
Alzheimer. Masman ontwikkelde een potentieel nieuw medicijn dat het
ziekteproces van Alzheimer in een vroeg stadium kan bestrijden. Granic
toonde bij muizen aan dat dit medicijn in staat is om geheugenverlies
te remmen. Ook ontdekte hij dat het cholesterolverlagende middel
Lovastatine bescherming kan bieden tegen het afsterven van zenuwcellen
in de hersenen.
Granic en Masman promoveren respectievelijk op 2 en 5 juli 2010 aan de
Rijksuniversiteit Groningen.
De ziekte van Alzheimer kent een complex ziektebeeld, waarbij
beschadiging van de hersencellen leidt tot dramatische achteruitgang
van geheugen, emoties en denkprocessen. De ziekte wordt onder meer
veroorzaakt door samenklontering van het amyloid-beta eiwit, wat
dodelijk is voor zenuwcellen in de hersenen. `De nu beschikbare
medicijnen kunnen de voortgang van Alzheimer enigszins vertragen, maar
stoppen het afbraakproces niet,' zegt Masman. `Ons potentieel nieuwe
medicijn kan de oorzaak van de ziekte bij de wortel aanpakken.'
Gerichte aanval
Masman ontwikkelde peptiden (korte aminozurenketens) die de vorming van
de toxische samenklontering tegengaan en daarmee de giftige uitwerking
op hersenweefsel kunnen voorkomen. De peptiden zijn eerst onderzocht in
geavanceerde computermodellen, waarmee het ziekteproces zo realistisch
mogelijk kan worden nagebootst. `Op die manier kon ik verschillende
scenario's simuleren. Ik heb me erop gericht om écht te begrijpen wat
er gebeurt tijdens het ziekteproces. Ik heb de sterke en zwakke punten
van het amyloid-beta eiwit in kaart gebracht, zodat ik vervolgens een
peptide kon ontwikkelen dat in staat is een gerichte aanval op het
eiwit te doen.'
Zeer effectief
Masman werkte tijdens zijn onderzoek nauw samen met zijn
collegapromovendus Ivica Granic, die verschillende nieuwe
therapeutische strategieën in de preventie van de ziekte van Alzheimer
ontwikkelde en evalueerde. `Op basis van de uitkomsten van de
computermodellen heb ik de meest succesvolle peptiden getest op hun
vermogen om hersencellen te beschermen,' zegt Granic. `Pas nadat we
relatief zeker wisten dat ons ontwerp zou werken, heeft Granic het
medicijn getest op kweekcellen en muizen,' aldus Masman. `Daaruit bleek
dat onze ontdekking zeer effectief is in het voorkomen van hersenschade
en de daarmee samenhangende geheugenuitval.'
Stap in goede richting
Granic ontdekte daarnaast dat het cholesterolverlagende middel
`Lovastatine' alsook zogeheten `calpaineremmers' de potentie hebben om
in te grijpen in het ziekteproces van Alzheimer. `Ik heb medicijnen
getest die een deel van de fundamentele oorzaken van Alzheimer
bestrijden,' legt Granic uit. `Uit mijn onderzoek blijkt onder meer dat
Lovastatine en calpaineremmers ook voor een deel bescherming kunnen
bieden tegen het afsterven van zenuwcellen in de hersenen en het
daarmee gepaard gaande geheugenverlies. Dat is een stap in goede
richting. Mogelijk kan deze ontdekking leiden tot de ontwikkeling van
een nieuw medicijn.'
Geen magie
Beide promovendi zijn verheugd met de recente ontwikkelingen, maar
benadrukken dat de strijd tegen de ziekte van Alzheimer nog lang niet
is gestreden. `We moeten erg voorzichtig zijn met de uitkomsten van ons
onderzoek. Het is geen magie,' aldus Masman. `Het medicijn is ook nog
niet op mensen getest. Deze ontwikkeling heeft zeker potentie, maar het
kan nog wel vijftien tot twintig jaar duren voor er echt een medicijn
op de markt komt.'
Curicula vitae
Ivica Granic (Duitsland, 1979) studeerde biologie aan de universiteit
van Stuttgart en deed zijn promotieonderzoek bij de afdeling Molecular
Neurobiology van het Groningen Centre for Behaviour and Neurosciences
(CBN) van de Rijksuniversiteit Groningen. Het onderzoek werd financieel
ondersteund door de International Foundation for Alzheimer Research
(ISAO), de Hersenstichting Nederland, de Gratama Stichting en de
EU-subsidie FP6 NeuroprMiSe LSHM-CT-2005-018637. Granic promoveert in
de Wiskunde en Natuurwetenschappen bij prof.dr. U.L.M. Eisel, prof.dr.
P.G.M. Luiten en prof.dr. C.J. Nyakas. De titel van zijn proefschrift
luidt Neurodegenerative Mechanisms in Alzheimer's Disease - Amyloid
Aggregation, Neuroinflammation and Apoptosis. Granic werkt tegenwoordig
als postdoc aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Marcelo Masman (Argentinië, 1979) studeerde Computational Medicinal
Chemistry aan de Universidad Nacionale de San Luis en deed zijn
promotieonderzoek bij de afdeling Molecular Neurobiology van het
Groningen Centre for Behaviour and Neurosciences (CBN) van de
Rijksuniversiteit Groningen. Het onderzoek werd voor de helft
gefinancierd door CONICET Argentina. Masman promoveert in de Wiskunde
en Natuurwetenschappen bij prof.dr. P.G.M. Luiten, R.D. Enriz, prof.dr.
S.J. Marrink en prof.dr. U.L.M. Eisel. De titel van zijn proefschrift
luidt Development of Novel Small-Size Peptides as Putative Therapeutic
Drugs. Masman werkt tegenwoordig als onderzoeker op de afdeling
Neurologie van het Universitair Medisch Centrum Groningen.
Rijksuniversiteit Groningen